سیما غفارزاده – ونکوور
جمعهٔ گذشته، ۶ اکتبر ۲۰۲۳، بریت ریس-اندرسن (Berit Reiss-Andersen)، رئیس هیئت کمیتهٔ انتخاب جایزهٔ صلح نوبل، در مقر این کمیته واقع در اسلو پایتخت نروژ، با گفتن شعار «زن، زندگی، آزادی» به‌زبان‌های فارسی و انگلیسی، نرگس محمدی را به‌عنوان برندهٔ این جایزه اعلام کرد.
پس از شیرین عبادی که جایزهٔ صلح نوبل را ۲۰ سال پیش دریافت کرد، نرگس محمدی، دومین ایرانیای است که به این جایزه دست می‌یابد. جایزهٔ صلح نوبل در حالی به نرگس محمدی اهدا می‌شود که او همچنان در زندان اوین به سر می‌برد.
بریت ریس-اندرسن، در بخشی از سخنانش به‌هنگام اهدای این جایزه به نرگس محمدی گفت: «این جایزه به‌خاطر مبارزه با ظلمی که بر زنان ایران می‌رود، مبارزه برای ارتقاء حقوق بشر و دستیابی همه به آزادی، به نرگس محمدی اهدا می‌شود.» او افزود که مبارزهٔ شجاعانهٔ محمدی با هزینه‌های شخصی فراوانی همراه بوده است چرا که رژیم ایران در مجموع او را ۱۳ بار بازداشت کرده و پنج بار مجرم شناخته است، و مجموعاً او به ۳۱ سال زندان و ۱۵۴ ضربه شلاق محکوم شده است.
ریس-اندرسن با اشاره به اعتراضات سال گذشته در ایران در پی کشته‌شدن مهسا امینی، گفت: «شعار اعتراضات ایران یعنی «زن، زندگی، آزادی» به‌درستی بیانگر ازخودگذشتگی و فعالیت‌های نرگس محمدی است. زن، [چون] او برای زنان و علیه تبعیض و ظلم سیستماتیک به زنان، مبارزه می‌کند. زندگی، [چون] او از مبارزه زنان برای حقِ داشتن زندگی با عزت و احترام حمایت می‌کند. زنان در مبارزه‌ای که در سراسر ایران در جریان است، با آزار و اذیت، زندان، شکنجه و حتی مرگ روبه‌رو شده‌اند. و آزادی، [چون] او برای آزادی بیان و حق استقلال زنان و نیز علیه قوانینی که زنان را ملزم به پوشاندن بدن خود می‌کند، مبارزه می‌نماید. آزادی که از سوی معترضان مطرح شده، فقط در مورد زنان نبوده بلکه خواستهٔ کل مردم است.» او در پایان سخنانش گفت که اعطای جایزهٔ صلح نوبل به نرگس محمدی، پیامش به حکومت جمهوری اسلامی ایران این است که به صدای مردمش گوش دهد، و ابراز امیدواری کرد که مقامات ایرانی تصمیم درستی بگیرند و نرگس محمدی آزاد شود تا بتواند در مراسم دریافت جایزهٔ خود که حدود دو ماه دیگر برگزار می‌شود، شرکت کند.
مادر مهسا امینی، در مصاحبه با بزرگ‌ترین رسانهٔ نروژ، گفت: «نرگس محمدی الگوی شجاعت و افتخار ماست»، ضمن اینکه «هزاران زن مانند او در ایران داریم که از شکنجه جان به در برده‌اند، اما در دنیا ناشناخته‌اند.» او همچنین گفت: «روح ما زخمی است. باید کارهای بزرگ‌تری برای زنان ایران انجام شود و صدای زنان ایران در جهان شنیده شود.»
نازنین زاغری-رتکلیف که چند سال به‌همراه نرگس محمدی در زندان اوین به سر برده، از این خبر ابراز خوشحالی کرد و گفت: «نرگس برای همهٔ ما در اوین کارهای زیادی انجام داد. نرگس به‌خاطر مبارزه بی‌باکانه‌اش با نقض حقوق زنان، استفاده از سلول‌های انفرادی و اعدام در سیستم قضایی ایران، الهام‌بخش زنان در زندان بود.» او همچنین گفت: «این جایزه متعلق به تک‌تک زنان ایرانیای است که به‌هر نحوی قربانی بی‌عدالتی در ایران بوده و هستند.»
درست یک روز بعد از اعلام برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل، جنگی تمام‌عیار بین گروه شبه‌نظامی حماس و اسرائیل آغاز شد. شنبه ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نیروهای حماس، حملهٔ گسترده‌ای را از نوار غزه علیه اسرائیل آغاز کردند. این نیروها از مانع مرزی غزه و اسرائیل گذشتند و از طریق گذرگاه‌های مرزی وارد شهرک‌ها و تأسیسات نظامی و خاک اسرائیل شدند؛ عملیاتی که حماس آن را «طوفان‌الاقصی» نامید. این اولین درگیری مستقیم در داخل مرزهای اسرائیل از زمان جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ است. برخی از تحلیل‌گران این درگیری‌ها را آغاز انتفاضهٔ سوم فلسطین دانسته‌اند. اسرائیل برای اولین بار پس از جنگ «یوم کیپور» در سال ۱۹۷۳، رسماً اعلان جنگ کرد، و عملیاتی که ارتش اسرائیل در پاسخ به این حمله آغاز کرد، «شمشیرهای آهنین» نام گرفت.
شبه‌نظامیان حماس هزاران موشک از غزه به‌سمت اسرائیل شلیک کردند که با پاسخ کوبندهٔ اسرائیل و بمباران شدید نوار غزه مواجه شد و تاکنون موجب کشته‌شدن بیش از ۱٬۰۰۰ تن از هر یک از طرفین شده است. اسرائیل همچنین برق غزه را قطع کرده و از ارسال سوخت و غذا به این منطقه جلوگیری کرده است. رسانه‌های دو طرف درگیر جنگ گزارش کردند که سربازان و شهروندان اسرائیلی به اسارت گرفته شدند. تعدادی از این گروگان‌ها به غزه برده شده‌اند. این نبرد به عنوان مرگ‌بارترین جدال در تاریخ منازعات فلسطین و اسرائیل قلمداد شده است.
جمهوری اسلامی ضمن ابراز خشنودی از حملات حماس به اسرائیل و تبریک به این گروه در واکنش‌های بعدی اعلام کرد که در طراحی این حملات نقشی نداشته است و صرفاً از گروه حماس حمایت می‌کند.
در پاسخ به حملهٔ حماس، آمریکا ناو هواپیمابر جرالد فورد را به‌همراه جنگنده‌های سوار بر آن، و کشتی‌های جنگی به شرق مدیترانه اعزام و از اسرائیل حمایت تسلیحاتی و تجهیزاتی کرده است. کشورهای جهان غرب و متحدان آن حمایت خود از اسرائیل را اعلام کرده و اعمال خشونت‌آمیز حماس را تروریستی دانسته‌اند. در سوی دیگر، برخی کشورهای عرب مسلمان اشغالگری اسرائیل و نفی استقلال فلسطین را ریشهٔ این خشونت‌ها دانسته‌اند.
و اما، خبری که در هیاهوی جنگ حماس و اسرائیل، رنگ باخت، زلزلهٔ شدید در افغانستان بود. روز شنبه ۷ اکتبر، زلزلهٔ مرگ‌باری با قدرت ۶٫۳ ریشتر در نزدیکی هرات رخ داد، خانه‌های بسیاری را با خاک یکسان کرد و تلفات زیادی بر جا گذاشت. طبق آمار سازمان بیش از ۱٬۰۰۰ نفر در این زمین‌لرزه کشته شده‌اند، اما مقامات طالبان اعلام کرده‌اند که تعداد بسیار بیشتری در این واقعه جان خود را از دست داده‌اند. آن‌ها جمع شمار مجروحان و کشته‌شدگان زلزلهٔ روز شنبه را بیش از ۴٬۰۰۰ هزار نفر اعلام کرده‌اند. مصیبت وقتی شدیدتر شد که زمین‌لرزهٔ دیگری با همان قدرت روز ۱۱ اکتبر یعنی تنها به‌فاصلهٔ چهار روز بار دیگر شهر هرات را لرزاند؛ واقعه‌ای که هنوز تعداد تلفات و مصدومان آن تا لحظهٔ نگارش این یادداشت مشخص نشده است.
روزگار غریبی‌ست؛ روزگاری که حجم اخبار هولناک و غم‌انگیز جایی برای شادمانی نگذاشته است. حتی معدود خبرهای خوبی هم که به گوش می‌رسد در بطنش غم و اندوه نهفته است. از آن‌جمله می‌توان به خبری که حدود دو هفته پیش شنیدیم اشاره کرد؛ همکارمان سنجر سهیل، روزنامه‌نگار افغان-کانادایی ساکن ونکوور و صاحب‌امتیاز روزنامهٔ ۸صبح افغانستان، در همکاری مشترک با نیویورک تایمز، موفق به دریافت جایزه از چهل و چهارمین دورهٔ جوایز سالانهٔ خبر و مستند اِمی شد. جایزه‌ای که برای مستندکردن قساوت گروه طالبان و رنج و ستمی که مردم افغانستان در زیر یوغ این گروه تحمل می‌کنند، به او و همکارانش اهدا شد؛ گزارشی با عنوان «طالبان، به آن‌ها قول عفو داد، سپس اعدامشان کرد». به‌همین مناسبت گفت‌وگویی در این شماره با ایشان داشتیم که از نظرتان خواهد گذشت. هرچند گفت‌وگو بر دریافت این جایزه تمرکز دارد، از ایشان دربارهٔ کمک به زلزله‌زدگان هرات نیز جویا شده‌ایم. لطفاً در صورتی‌که امکانش را دارید، دریغ نکنید.
