مروری بر روند رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی در دادگاه‌های کانادا پس از اعمال محدودیت‌های مربوط به همه‌گیری کووید-۱۹
دکتر امیرحسین توفیق – ونکوور
بیماری کووید-۱۹ شیوهٔ زندگی انسان‌ها را در تمام دنیا تغییر داد. این تغییرات در تمامی سیستم‌ها ایجاد شد و سیستم وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا هم از این قاعده مستثنی نبوده است. بر همین اساس، اقدام برای پناهندگی از همان آغاز همه‌گیری کووید-۱۹ به‌صورت آنلاین انجام گرفت و متأسفانه این پروسه مشکلاتی را برای متقاضیان به‌همراه داشته است. چرا که تا پیش از این، متقاضیان پناهندگی حدوداً ۲ تا ۳ ماه پس از اقدام، مجوز کار خود را دریافت می‌کردند و تا روز دادگاه می‌توانستند بدون دغدغه کار کنند و هزینه‌های زندگی‌شان را تأمین نمایند، اما حالا و از زمان آغاز همه‌گیری کووید-۱۹ و تعطیلی بسیاری از مراکز، ادارهٔ مهاجرت همهٔ پروسه را به‌سمت آنلاین سوق داده است و پروسهٔ ۲-۳ ماههٔ درخواست مجوز کار، به پروسه‌ای چندین ماهه تبدیل شده است و بعضاً متقاضیان پس از ۷ ماه از اقدام، همچنان منتظر آغاز پروسه‌ای هستند که منجر به اخذ مجوز کار می‌شود.
پس از ماه‌ها وقفه و کشمکش داخلی، سرانجام دادگاه‌های پناهندگی هم دوباره کارشان را آغاز کردند و در طول دو ماه گذشته و تا پایان سال، دادگاه‌ها، حضوری خواهند بود. بدین ترتیب که قاضی از اتاق دیگر و مترجم به‌صورت تلفنی حضور خواهند داشت و در محل مشخص‌شدهٔ دادگاه تنها وکیل و موکل حضور خواهند داشت. از ژانویه، این روند تغییر خواهد کرد و کلیهٔ دادگاه‌ها به‌طور آنلاین انجام خواهد شد و نیازی به حضور فیزیکی نیست و همهٔ مراحل به‌طور آنلاین انجام خواهد شد.
متقاضیان در روز دادگاه، می‌بایست چندین نکته بسیار مهم را مدنظر داشته باشند. این نکات به‌شرح زیر است:
۱- کل پروسهٔ دادگاه و آنچه گفته و شنیده می‌شود، ضبط می‌شود و لازم است متقاضی شیوا و با صدایی رسا صحبت کند. اگر قصد استفاده از جملات طولانی دارد، می‌بایستی آن‌ها را به‌نحوی تنظیم کند تا مترجم امکان ترجمهٔ هم‌زمان را داشته باشد تا جمله و کلمه‌ای جا نیافتد. بی‌توجهی به این مورد ممکن است مسیر دادرسی را تغییر دهد.
۲- اگر درپروندهٔ پناهندگی، فرزند زیر ۱۸ سال وجود داشته باشد، متقاضی اصلی نمایندهٔ فرزند است، بدین معنی که اگر متقاضی اصلی قبول یا مردود شود، فرزند هم به تبعیت از او، قبول یا مردود خواهد شد.
۳- همسر متقاضی اصلی هم مورد پرسش قرار می‌گیرد و از پاسخ‌های او، امکان دارد بر علیه متقاضی اصلی استفاده شود. بسیار مهم است که متقاضیان مد نظر داشته باشند که قبولی متقاضی اصلی به‌هیچ عنوان به‌معنی قبولی همسر هم نیست و بر اساس پرسش و پاسخ‌ها از همسر، قاضی تشخیص می‌دهد که همسر هم قبول یا مردود شده است. لذا بسیار مهم است که همسران متقاضی اصلی هم آمادگی لازم و کافی برای روز دادگاه داشته باشند، چرا که امکان قبولی متقاضی اصلی و مردودی همسر وجود دارد.
۴- ملاک قاضی دادگاه در روز موعود، روایت و شرح درخواست پناهندگی است و مدارک مثبته‌ای که در روز دادگاه بررسی می‌شود. قاضی دادگاه بر اساس قانون پرونده را بررسی می‌کند و اگر متقاضی و همراهان او در پرونده بر اساس بند ۹۶ یا ۹۷ قانون وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا واجد شرایط باشند، قبول خواهند شد.
۵- نمایندهٔ وزیر هم در پرونده‌های پناهندگی یک‌طرف ماجراست و نظر به اینکه یک نسخه از شرح درخواست پناهندگی و روایت متقاضی برای نمایندهٔ وزیر که در این نوع پرونده‌ها آژانس خدمات مرزی کاناداست، ارسال می‌شود، اگر تناقضی در پرونده مشاهده شود، درخواست دخالت در پرونده و پروسهٔ دادرسی را می‌دهند و اگر در روز دادگاه حاضر شوند، قصدی جز درخواست مردودی پرونده ندارند. نهایتاً ملاک رأی قاضی است و اگر نمایندهٔ وزیر توانایی متقاعد کردن قاضی را داشته باشد، طبیعتاً به‌ضرر متقاضی خواهد بود و اشراف وکیل متقاضی در این قبیل پرونده‌ها بسیار مهم است تا بتواند سمت‌وسوی پروسهٔ دادرسی را به‌نفع موکل خود پیش ببرد.
۶- امکان ارائهٔ مدرک جدید در روز دادگاه هم فراهم است اگرچه امکان دارد مورد قبول قاضی دادگاه قرار نگیرد.
۷- زمانی‌که قاضی دادگاه رأی خود را صادر می‌کند، که این می‌تواند در روز دادگاه باشد یا به روز دیگری موکول شود، نسخه‌ای از رأی صادره و دلایلی که قاضی آن رأی را صادر کرده، علاوه بر آنکه برای متقاضی و وکیلش ارسال می‌شود، برای نمایندهٔ وزیر مهاجرت هم ارسال می‌شود و اگر هر کدام از طرفین به این رأی اعتراض داشته باشند، حداکثر ۱۵ روز فرصت دارند تا درخواست فرجام‌خواهی بدهند.
۸- زمانی که متقاضی مورد پرسش قرار می‌گیرد، چه از طرف قاضی دادگاه یا نمایندهٔ وزیر یا وکیل خودش، لازم است که مد نظر داشته باشد که به پرسش پاسخ درست و کامل دهد و اگر بنا به‌هر دلیلی متوجه پرسش نشد، درخواست کند که مجدداً پرسش مطرح شود و برای بار دوم، پرسش به‌‌نحو دیگری مطرح می‌شود، نه آنکه مجدداً عین همان تکرار شود. دلیل این کار این است که متقاضی‌ای که مورد پرسش قرار گرفته، منظور پرسش‌کننده را حدس نزند و بر اساس حدسیات خود پاسخ ندهد، چرا که قطعاً پاسخ اشتباه خواهد بود و می‌تواند به‌ضرر متقاضی باشد.
۹- پرسش‌های قاضی یا نمایندهٔ وزیر مهاجرت می‌تواند در طول پروسهٔ دادرسی چندین بار و به‌شیوه‌های مختلف مطرح شود تا پرسش‌کننده اطمینان حاصل نماید که پاسخ‌دهنده، پاسخ درست را عنوان کرده است.
۱۰- دریافت‌کنندگان رأی مثبت از دادگاه پناهندگی علاوه بر آنکه می‌توانند برای اقامت دائم خود اقدام کنند، می‌توانند برای مدرک سفر (Travel Document) هم اقدام نمایند و پس از دریافت آن امکان سفر به تمام کشورهای دنیا را، به‌غیر از کشوری که از آن آمده و درخواست پناهندگی داده‌اند، با دریافت ویزا دارند.
تشکیل دادگاه به‌طور آنلاین، شیوه‌ای جدید است و کلیهٔ مراحل می‌بایستی به‌درستی طی شود. متقاضیانی که دادگاه آن‌ها از ژانویه به‌بعد برنامه‌ریزی شده، لازم است آمادگی کامل را داشته باشند و امید است که برایشان موفقیت به‌همراه داشته باشد.
