نگاهی به دادخواست جدید در مجلس عوام کانادا برای معاف‌کردن کسانی که خدمت سربازی اجباری‌شان را در سپاه گذرانده‌اند، از تحریم‌های دولت فدرال کانادا
الف. صدرا – ونکوور
روز ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴، پس از کش‌وقوس‌های فراوان سرانجام دولت فدرال کانادا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی کانادا قرار داد.
پیش از آن و در چهارمین سالگرد سرنگونی پرواز پی‌اس ۷۵۲ جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، گفته بود که دولت می‌خواهد به‌شیوه‌ای مسئولانه سپاه را در این فهرست قرار دهد تا عموم مردم، به‌ویژه مردانی که به‌اجبار و خارج از ارادهٔ خود سربازی‌شان را در این ارگان گذرانده‌اند، کمترین آسیب را ببینند، اما در بیانه‌ای که در ۱۹ ژوئن از سوی ادارهٔ امنیت عمومی دولت کانادا صادر شد، به چنین تمهیداتی اشاره نشد.
در تمام طول مدتی که بحث بر سر تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی داغ بود و در برخی موارد به مواجههٔ جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، و پیِر پوئلیور، رهبر اپوزیسیون رسمی کانادا، در مجلس عوام می‌انجامید، هیچ‌گاه صحبتی از افرادی که به‌اجبار سربازی‌شان را در سپاه گذرانده بودند، به میان نیامد.
پیشینهٔ اعمال محدودیت بر فعالیت‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کانادا به بیش از دو دههٔ پیش باز می‌گردد. یعنی زمانی که دولت کانادا نیروی قدس (شاخهٔ برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) را در لیست گروه‌های تروریستی کانادا قرار داد.
قرارگرفتن سپاه قدس در لیست گروه‌های تروریستی کانادا برای شهروندان عادی‌ای که سربازی اجباری‌شان را در سپاه پاسداران گذرانده بودند، محدودیتی ایجاد نمی‌کرد چون عموماً پرسنل این نیرو از طریق سربازگیری عادی تأمین نمی‌شود و افراد برای عضویت در نیروی قدس باید از فیلترهای مختلفی بگذرند. همچنین بسیاری از اعضای این نیرو حتی تبعهٔ کشورهای دیگری مانند لبنان، عراق یا سوریه هستند.
از سوی دیگر، لیست تحریم‌های اعمال‌شده از سوی کشورهایی مانند آمریکا علیه پرسنل نیروی قدس حاکی از آن است که بسیاری از پرسنل این نیرو مشابه شیوه‌ای که مأموران سرویس‌های مخفی و جاسوسی از آن استفاده می‌کنند، هویت‌های مختلفی دارند، که شناسایی‌شان با شیوه‌هایی که برای احراز هویت شهروندان عادی به کار گرفته می‌شود، امکان‌پذیر نیست.
بحث بر سر تروریستی اعلام‌کردن سپاه جسته و گریخته ادامه داشت تا وقتی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اقدامی که آن را خطای انسانی قلمداد کرد، پرواز پی‌اس۷۵۲ هواپیمایی اوکراین را با دو موشک ساقط کرد و همهٔ ۱۷۶ سرنشین آن را کشت. تعداد زیادی از سرنشینان این پرواز یا شهروند کانادا بودند، یا مقیم دائم یا دانشجویانی که در کانادا تحصیل می‌کردند. همین باعث شد بار دیگر بحث تروریستی اعلام‌کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی داغ شود و این یکی از خواسته‌های خانواده‌های جانباختگان این پرواز بود.
از آن زمان حزب محافظه‌کار کانادا پیوسته بر دولت فشار می‌آورد که باید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار بدهد ولی هیچ‌گاه اشاره‌ای به افرادی که سربازی اجباری‌شان را در سپاه گذرانده بودند، نمی‌کرد.
تا اینکه سرانجام دولت کانادا در ژوئن ۲۰۲۴ سپاه پاسداران را در لیست گروه‌های تروریستی کانادا قرار داد. همان زمان ما در رسانهٔ همیاری گفت‌وگویی داشتیم با جاناتان ویلکینسون، ، وزیر انرژی و منابع طبیعی کانادا و نمایندهٔ منطقهٔ ایرانی‌نشین نورث ونکوور، و ایشان در پاسخ به سؤال ما مبنی بر اینکه دولت کانادا چه اقدامات خاصی را در نظر می‌گیرد تا اطمینان یابد کانادایی‌های بی‌گناهی که ناخواسته مجبور به خدمت سربازی اجباری سازمان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شده‌اند، ناعادلانه مجازات نمی‌شوند، گفت: «بله، موضوع سربازان وظیفه، موضوع مهمی است و مطمئناً این بخشی از بحث‌ها در اتاوا بوده است. آنچه من می‌توانم بگویم این است که بر اساس قوانین کانادا، برای اینکه کسی با پیگرد کیفری یا پیامدهای آن مواجه شود، باید چیزی وجود داشته باشد که به آن «نیت مجرمانه» در سطح بالا می‌گویند. بنابراین این‌ها به دسته‌های افرادی تقسیم می‌شوند که عملاً فعالانه [در این سازمان] مشارکت کرده‌اند، آگاهانه مشارکت کرده‌اند یا قصد داشته‌اند مشارکت کنند، و در بیشتر موارد سربازان وظیفه در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرند، اما در هر حال این چیزی است که ما در طول ماه‌های آینده به‌دقت روی آن کار خواهیم کرد.»
اما برخی مشاوران و وکلای مهاجرت از همان ابتدا نگرانی‌هایی را در این زمینه مطرح کردند و خاطرنشان کردند که این تصمیم دولت می‌تواند مشکلاتی را برای متقاضیان مهاجرت به کانادا یا حتی افرادی که در کانادا شهروند یا مقیم دائم‌اند و سربازی اجباری‌شان را در سپاه گذرانده‌اند، به‌وجود آورد. چندی بعد تعدادی از این مشاوران و وکلا اعلام کردند که ادارهٔ مهاجرت بر اساس تصمیم دولت پروندهٔ تعدادی از موکلان آن‌ها را رد کرده و برخی از آنان را برای همیشه از ورود به خاک کانادا محروم کرده است.
حالا دادخواست جدیدی در وب‌سایت پارلمان کانادا قرار گرفته است. این دادخواست را کاوه شکوری، از اتاوا آغاز کرده است. او در صفحهٔ اینستاگرامش خود را فعال اجتماعی و تحلیلگر کسب‌وکار معرفی می‌کند. این دادخواست از حمایت تام کمیچ، نمایندهٔ محافظه‌کار لهستانی-کانادایی منطقهٔ کلگری شپرد و وزیر سایهٔ مهاجرت، پناهندگان و شهروندی در اپوزیسیون رسمی مجلس عوام، برخوردار است.
در متن این دادخواست آمده:
ازآنجایی‌که:
- اتباع ایرانی متقاضی اقامت دائم کانادا به‌دلیل نگرانی در مورد فعالیت‌های رژیم اسلامی، با بررسی‌های امنیتی طولانی مدت مواجه می‌شوند و این موضوع موجب ایجاد فشار روانی و مالی قابل‌توجه، استرس شدید و بلاتکلیفی طولانی‌مدت برای متقاضیان می‌شود،
- بسیاری از متقاضیان ایرانی تأخیرهایی فراتر از جدول زمانی استاندارد وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا را تجربه می‌کنند که باعث سختی و استرس طولانی‌مدت می‌شود،
- این تأخیرها مانع ادغام و مشارکت اتباع ایرانی در جامعهٔ کانادا می‌شود و دسترسی به خدمات ضروری را محدود می‌کند و بر ثبات و برنامه‌ریزی بلندمدت آن‌ها تأثیر می‌گذارد. و
- رژیم اسلامی در ایران حامی تروریسم است، دست به سرکوب فراملی می‌زند و مخالفان را در خارج از کشور هدف قرار می‌دهد. اقدامات آن مانع از حقوق افرادی می‌شود که به‌دنبال پناهندگی در کانادا و سایر دموکراسی‌های غربی‌اند و از سرکوب برای حفظ کنترل خارج از مرزهای خود استفاده می‌کند.
ما امضا کنندگان زیر، شهروندان و مقیمان دائم کانادا، از دولت کانادا می‌خواهیم که:
۱ – اطمینان یابد که درخواست‌های اقامت دائم برای اتباع ایرانی، عادلانه و به‌موقع رسیدگی می‌شوند، به تأخیرهای طولانی که بسیاری از متقاضیان تجربه می‌کنند، توجه می‌شود و در عین حال استانداردهای امنیتی کانادا رعایت می‌شود.
۲- ارتباطات شفاف ازجمله به‌روزرسانی منظم در مورد وضعیت درخواست، ازجمله تأخیر، با مهلت‌های مشخص برای بررسی‌های امنیتی را برقرار کند. و
۳ – لایحهٔ C-350 را در مجلس تصویب کرده و به قانون تبدیل کند. لایحه‌ای که تضمین می‌کند افرادی که مجبور به انجام خدمت اجباری سربازی‌اند، به‌غیر از افرادی که مرتکب اعمال غیرقانونی، مجرمانه و غیراخلاقی شده‌اند، به‌طور غیرمنصفانه هدف قرار نخواهند گرفت.
این دادخواست تا زمان نگارش این سطور بیش از ۳۰۰۰ امضا گرفته است و تا روز ۲۸ دسامبر از طریق لینک زیر برای امضای شهروندان و مقیمان دائم کانادا در دسترس است:
https://www.ourcommons.ca/petitions/en/Petition/Details?Petition=e-5272
لایحهٔ C-350 با عنوان «قانون مبارزه با شکنجه و تروریسم» در ژوئن ۲۰۲۳، از سوی گارنت جَنیوئِس (Garnett Genuis)، نمایندهٔ محافظه‌کار منطقهٔ شروود پارک – فورت ساسکاچوان، ارائه شده بود و حزب لیبرال در رأی‌گیری برای تصویب آن در اکتبر ۲۰۲۳ علیه آن رأی داد و از تصویب آن جلوگیری کرد که این امر با انتقاد شدید پیِر پوئلیور، رهبر حزب محافظه‌کار و اپوزیسیون رسمی مجلس عوام، مواجه شد.
در بخشی از این لایحه در تعریف عضو سازمان تروریستی آمده بود که مقیم دائم یا تبعهٔ خارجی با داشتن همهٔ شرایط زیر عضو سازمان محسوب نمی‌شود، اگر:
- ملزم به انجام دورهٔ خدمت اجباری در آن سازمان بوده باشد.
- مدتی بیش از مدت خدمت اجباری در آن سازمان باقی نمانده باشد. و
- در زمانی که در آن سازمان بوده، در اقدامات مجرمانه و جنایتکارانه شرکت نکرده باشد.
باید دید در پایان دورهٔ این دادخواست، دولت لیبرال چه پاسخی به آن خواهد داد. در شماره‌های آتی بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
