هوریران سهراب – ونکوور
به‌تازگی کتاب‌های «نباید نوشته می‌شد ۲» و «سرخ در آغوش آسمان» به‌کوشش حامد اسماعیلیون و امیرحسین یزدان‌بد چاپ شدند. این کتاب‌ها شامل خاطرات تعدادی از خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ است که با ثبت مستند درد خود به جنگ فراموشی و تحریف واقعیت می‌روند.
این کتاب‌ها محصول کلاس‌های خاطره‌نویسی‌اند که از ماه‌های اول این جنایت شروع شده و ادامه دارد.
این دو کتاب به‌همراه ارائهٔ کتاب جلد اول «نباید نوشته می‌شد»، در مراسمی روز جمعه ۱۵ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۷-۹ عصر در کتابخانهٔ مرکزی نورث یورکِ تورنتو رونمایی شدند.
جای بسی خشنودی‌ست که تاکنون چهار کتاب از سوی گروه‌های خاطره‌نویسی انجمن جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ به چاپ رسیده است. این گروه‌های مختلف که برای برنامه‌ریزی هر دوره تشکیل شد، عبارت‌اند از:
۱- گروه کارگاه خانم منیرو روانی‌پور برای پیاده‌کردن گفت‌وگوهای ضبط‌شدهٔ جلسات به‌صورت نوشتار در دو دورهٔ دوازده‌جلسه‌ای کتاب «به کی‌یف که رسیدم زنگ می‌زنم»
۲- گروه هماهنگی کارگاه خاطره‌نویسی آقای دکتر اسماعیلیون و آقای امیرحسین یزدان‌بد که در آن گزارش‌های جامع، کامل و پربار جلسات از سوی خواهر یکی از جانباختگان ارائه شد، گویای چگونگی کیفیت بالای کارگاه‌هاست.
۳- گروه ویراستاری اولِ «نباید نوشته می‌شد ۲»
۴- گروه ویراستاری افرا که در آن، انتخاب نام و طراحی اولیهٔ جلد و نیز تصویب نهایی کتاب «سرخ در آغوش آسمان» انجام پذیرفت.
مدیریت جلسات کارگاه خاطره‌نویسی با خواهر یکی دیگر از جانباختگان بود که خالصانه و صمیمانه با تمام گرفتاری‌ها و مشکلات زندگی در ایران، آن را به بهترین وجه انجام دادند و همچنان ادامه می‌دهند.
مدیریت آرشیو و جمع‌آوری اطلاعات کارگاه در دوره‌های مختلف با مادر یکی از جانباختگان بوده و است.
طراحی جلد با خواهر یکی دیگر از جانباختگان بوده است. ویرایش اول کتاب‌ها به‌جز کتاب «به کی‌یف که رسیدم زنگ می‌زنم» هم در گروه تلگرامی «افرا» انجام شد؛ کاری به‌غایت دشوار و سنگین که با تلاش مادر، خواهر، برادر و شوهرخواهر یکی از جانباختگان میسر شد.
تاکنون حدود ۲۵ تن از زنان دادخواه و پرتوان خانوادهٔ پرواز، هر یکشنبه‌درمیان تحت هر شرایطی دور هم جمع می‌شوند و گروه را پیش می‌برند. در واقع، این کتاب‌ها از دل این گروه و همت این اعضا بیرون آمده است.
در کنار خاطره‌نویسی، این گروه هر دو هفته کتاب و فیلمی را نیز نقد و بررسی کرده‌اند.
به‌همت خواهران بازماندهٔ پرواز نیز کارگاه شاهنامه‌خوانی و شناخت اسطوره‌ها هم در حال برگزاری‌ست.
لازم به ذکر است هم‌زمان با اکران فیلم «۷۵۲ یک عدد نیست» در موزهٔ کتاب فرانکفورت، معرفی کتاب‌های جدید کارگاه خاطره‌نویسی نیز به‌همت شهناز مرتب، عمهٔ جانباختهٔ پرواز آروین مرتب که به‌همراه همسرش آیدا فرزانه در پرواز بودند، صورت گرفت. دکتر حامد اسماعیلیون نیز از طریق زوم در این مراسم شرکت داشتند. در این برنامه، خانم دکتر نرگس اسکندری، شهردار فرانکفورت، سخنرانی کردند.
در پایان گزارش رونمایی کتاب‌های جدید انجمن خانواده‌های پرواز پی‌اس۷۵۲، نمونه‌ای از گزارش‌های کارگاه‌های یادشده خدمت خوانندگان ارائه می‌شوند.
* * * * *
گزارش کلاس خاطره‌خوانی، یکشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ برابر با ۱۵ مهٔ ۲۰۲۲، با حضور نویسندهٔ محترم جناب دکتر اسماعیلیون
قسمت اول، خاطره‌خوانی و نکات مهم آن
۱- سبک‌های زیادی در نوشتن خاطره و داستان وجود دارد، لذا قاعدهٔ خاصی در این زمینه نیست، ولی بهتر آن است که زاویه دیدِ اول‌شخص، دوم‌شخص یا سوم‌شخص را در طول داستان یا خاطره به‌خصوص اگر کوتاه باشد، تغییر ندهید.
۲- خاطرات و نوشته‌های کوتاه هرچند در شناخت فضای زندگی و روحیه افراد سهم زیادی دارند، اما ماندگار نیستند، در واقع این نوع نوشته‌ها از حد متن‌هایی برای یادواره‌ها بالاتر نخواهند رفت. اما در این مورد مجموعه‌داستان کوتاه «بازی عروس و داماد» اثر بلقیس سلیمانی می‌تواند راهنما‌ی علاقه‌مندان به کوتاه‌نویسی باشد.
۳- زندگی پُر است از خاطرات تلخ و شیرین؛ برای نوشتن از این لحظات پراکنده و انسجام‌دادن به آن‌ها به‌صورتی که تأثیر‌گذار باشد، بهترین کار، خواندن کتاب‌هایی از این نمونه است. به‌عنوان مثال، کتاب «روزها در راه» اثر شاهرخ مسکوب می‌تواند برای آموختن در این زمینه مفید باشد.
کتاب‌های معرفی‌شده در این جلسه
دو کتاب از آلبر کامو: «طاعون» و «بیگانه»
سه کتاب از شاهرخ مسکوب: «روزها در راه»، «سوگ مادر» و «مسافرنامه»
خواندن کتاب «سوگ مادر» برای نقد و بررسی در جلسهٔ دو هفتهٔ آینده تعیین شد.
سه کتاب از حامد اسماعیلیون: «تابستانی با پنج تیر» و «خاطرات بریدهٔ صدر اعظم» و «در این خانه برف می‌بارد»
همچنین کتاب‌های «صد سال تنهایی» از گابریل گارسیا مارکز، «خاطرات زندان» از شهرنوش پارسی‌پور، و «حدیث نفس، خاطرات رسته از فراموشی» از حسن کامشاد
فیلم‌های معرفی‌شده در این جلسه
۱- به نام پدر (In the Name of the Father)
۲- شاه ریچارد (King Richard)
۳- قدرت سگ (The Power of the Dog)
سخن آخر
همان‌طور که در جلسات پیش گفته شد، هنگام نوشتن خود را سانسور نکنید زیرا:
– اثر درمانیِ نوشتن زمانی است که نویسنده احساسات و عقایدش را بدون ترس و به‌راحتی بیان کند.
– همچنین یک نویسندهٔ متعهد نه‌تنها در برابر خانواده و جامعهٔ خویش که حتی در برابر لغات زیبایی چون عدالت، حق و… که دیگران نسبت به آن بی‌اعتنایند، مسئول است. او وظیفه دارد در مورد مسائل اجتماعی، سیاسی و… از واقعیت‌ها بنویسد و برای خشنودی کسی یا مصلحت خود چیزی را حذف نکند.
– البته، توجه داشته باشید بعد از نوشتن، در مرحلهٔ انتشار و همگانی‌کردن یک اثر، جامعه را نمی‌توان نادیده گرفت.
* * * * *
کلاس خاطره‌نویسی، یکشنبه ۱ خرداد ۱۴۰۱ برابر با ۲۲ مهٔ ۲۰۲۲ با حضور نویسندهٔ محترم جناب امیرحسین یزدان‌بد
قسمت اول آشنایی با شمیم بهار، نویسنده، منتقد، مقاله‌نویس معاصر، که به‌مدت چندین سال آثار‌ش را در مجلات مختلف به‌شیوهٔ محاوره‌ای که در آن زمان معمول نبود، به چاپ رساند. داستان‌های او نه با هدف اصلاح جامعه یا آگاهی‌رسانی که بنا به علاقهٔ شخصی نوشته می‌شد. وی با وجود کمیِ کارهای منتشرشده‌اش مورد توجه منتقدان و صاحب‌نظران در حیطهٔ ادبیات بوده و از این نظر با نویسندهٔ آمریکایی جی.دی. سالینجر قابل‌مقایسه است.
قسمت دوم جلسه، خواندن داستان «ابر بارانش گرفته است» از این نویسنده؛ کل این داستان نامه‌ای است دوستانه که در آن دنیای ذهنی، افکار، عواطف و احساسات درونی راوی (نگارندهٔ نامه) در رابطهٔ عاشقانهٔ ناکامی نشان داده می‌شود…
کتاب معرفی‌شده در این جلسه
هملت اثر شکسپیر
سخن آخر
نویسندگان، سبک و استایل خاص خود را در نگارش دارند. «استایل نویسندگی»، مجموعه‌ٔ عواملی است مشتمل بر استفاده از بانک لغات متفاوت، نوع جمله‌بندی با کلمات، لحن شکل‌دادن به داستان و… که باعث به‌وجودآمدن ویژگی‌های خاصی در داستان‌های نوشته‌شده به‌قلم افراد مختلف می‌شود و آن‌ها را از هم متمایز می‌سازد.
هنگام نوشتن خاطره، خود را درگیر چگونگی ساختار جمله، چیدمان کلمات و دستور زبان نکنید؛ بدون هیچ قیدوبندی ذهنیات خود را بنویسید. حتی اگر تایپ و نوشتن مانعی در ثبت خاطراتتان است، صدای خود را ضبط کرده بعد از روی آن بنویسید.
* * * * *
گزارش کلاس خاطره‌نویسی، یکشنبه ۵ تیر ۱۴۰۱ برابر با ۲۶ ژوئن ۲۰۲۲ با حضور دکتر اسماعیلیون. مهمان این هفته سرکار خانم پرستو فروهر، نویسنده، نقاش و فعال حقوق بشر، بود. در این جلسه، خانم فروهر ضمن توضیح تجربیات خود در زمینهٔ عدالت‌خواهی به پرسش‌های مطرح‌شده پاسخ دادند.
نکات مهم این جلسه
استفاده از هنر در هر شکلی، امکان اشتراک‌گذاری تفکر و عقیده را با بیانی عمیق‌تر و صریح‌تر و در بعدی وسیع‌تر به افراد، می‌هد.
تداوم و تأثیر جریانات دادخواهی را باید با درنظرگرفتن شرایط سیاسی، واکنش‌های اجتماعی، فشارها و محدودیت‌های حکومتی، همچنین وجود یا فقدان انجمن‌های پشتیبان و حمایتگر قضاوت کرد و در نظر گرفت.
ثبت وقایع برای باقی‌ماندن حقایق و در صورت لزوم استناد به آن‌ها برای اثبات حقانیت در دادخواهی، کاری مهم و البته در بسیاری موارد برای بازماندگان یک حادثه، دشوار است.
طی‌کردن مسیر دادخواهی در محیط‌های استبدادی، کاری طاقت‌فرساست، در این میان وجود افراد همدل، همراه، هم‌هدف و تشکل‌هایی برای ساماندهی و پشتیبانی از این حرکت‌های عدالت‌خواهانه و جلوگیری از نابودی یا به‌بیراهه‌رفتن آن‌ها امری ضروری است.
مکان وقوع یک اتفاق نه‌تنها در یادآوری و زنده‌نگاه‌داشتن حادثه نقش بزرگی دارد، بلکه وجود آن حادثه را برای دیگران ملموس و قابل‌درک‌تر خواهد کرد.
سخن آخر
با توجه به آنچه گفته شد، تأسیس انجمن پی‌اس۷۵۲ کاری مؤثر در راه دادخواهی‌ست که امید است با حمایت از این نهاد، قدردان زحمات انجام‌شده باشیم.
حضور و گردهمایی در شاهدشهر، محل وقوع فاجعهٔ سقوط هواپیما، نقش مؤثری در یادآوری این جنایت و زنده‌نگه‌داشتن یاد مسافران بی‌گناه و اصرار بر دادخواهی خواهد داشت.
* * * * *
این کتاب‌ها در کانادا و آمریکا از طریق وب‌سایت آمازون و در اروپا از طریق کافه کتاب شالپلاته از طریق سفارش در صفحهٔ اینستاگرامشان یا با مراجعهٔ حضوری به آدرس Scheidtweilerstraße 9, 50933 Köln, Germany و شمارهٔ تلفن +49 221 42305824 در دسترس علاقه‌مندان است.
