Neurofeedback
دکتر کوروش عدالتی – ونکوور
با گذشت زمان و تغییر و تحولات ژنتیکی امروزه علم می‌تواند در خدمت انسان‌ها باشد. نوروفیدبک یکی از جدیدترین روش‌های درمانی است که از تعامل میان مغز انسان و فناوری به‌وسیلهٔ کامپیوتر انجام می‌گیرد. نوروفیدبک کمک می‌کند تا درمانگر بتواند عملکردهای ناصحیح مغز را شناسایی نماید و با برنامه‌ریزی صحیح و دادن تمرین‌های مناسب به‌وسیلهٔ این روش درمانی، بیماری فرد را بهبود بخشد. در نوروفیدبک، به فرد آموزش داده می‌شود که بر امواج مغزی خود مسلط شود. همچنین بیمار یاد می‌گیرد که می‌تواند بر قدرت و توان باندهای فرکانسی مغز خود که مرتبط با شرایط اختلال فرد است، تسلط به‌دست بیاورد. در واقع نوروفیدبک یک روش درمانی غیرتهاجمی با هدف اصلاح عملکرد مغز است و این امکان را به مُراجع می‌دهد که با قدرت خود مغز، نابهنجاری‌های امواج مغزی را به حالت طبیعی و نرمال برگرداند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که قدرت امواج مغزی در اختلال‌هایی چون نقص توجه – بیش‌فعالی، اضطراب و افسردگی دچار نابهنجاری شده است و این بدان معنی است که مغز مُراجع بی‌توجه، مضطرب و یا افسرده شده است. نوروفیدبک که روشی غیرتهاجمی است، این امکان را به بیمار می‌دهد که با قدرت خودِ مغز، نابهنجاری امواج مغزی را مدیریت کند و آن را به حالت طبیعی و نرمال برگرداند.
در نوروفیدبک با استفاده از ثبت امواج الکتریکی مغز و دادن بازخورد به فرد، نوعی خودتنظیمی به بیمار آموزش داده می‌شود. این بازخوردها به‌طور معمول از راه صدا یا تصویر به فرد ارائه می‌شود و از این طریق، فرد متوجه می‌شود که آیا تغییر مناسبی را در فعالیت امواج مغزی خود ایجاد کرده است یا خیر.
در نوروفیدبک سنسورهایی که الکترود نامیده می‌شوند، بر روی پوست سر بیمار قرارمی‌گیرند. این سنسورها فعالیت الکتریکی مغز فرد را ثبت و در قالب امواج مغزی (در اغلب موارد به‌شکل شبیه‌سازی‌شده در قالب بازی‌ای کامپیوتری یا فیلمی ویدیوئی) به او نشان می‌دهند. در این حالت پخش فیلم یا هدایت بازی کامپیوتری بدون استفاده از دست و تنها با امواج مغزی شخص انجام می‌شود. فرد با دیدن پیشرفت یا توقف بازی و گرفتن پاداش یا از دست دادن امتیاز یا تغییراتی که در صدا یا پخش فیلم به‌وجود می‌آید، به شرایط مطلوب یا نامطلوب امواج مغزی خود پی می‌برد و سعی می‌کند تا با هدایت بازی یا فیلم، وضعیت تولید امواج مغزی خود را اصلاح کند.
فعالیت‌های الکتریکی مغز که توسط سنسورهایی ثبت می‌شوند، ریشه در فعالیت الکتریکی سلول‌های مغزی به نام نورون‌ها دارند. امواج مغزی انسان سالم دارای ویژگی‌های خاصی است که طیف نرمال دارد، اما در بیماری‌های مختلف، دامنهٔ فعالیت و فرکانس‌ها دچار تغییراتی می‌شود. هدف درمان نوروفیدبک نزدیک کردن فعالیت مغزی به حالت نرمال است.
نوروفیدبک برای کدام‌یک از بیماری‌ها انجام می‌گیرد؟
بیش‌فعالی (ADHD)
بیش‌فعالی یک اختلال رفتاری رشدی است و معمولاً فرد توانایی دقت و تمرکز بر روی یک موضوع را ندارد، یادگیری در او کُند است و از فعالیت بدنی غیرمعمول و بسیار بالا برخوردار است. این اختلال با فقدان توجه، فعالیت بیش‌ازحد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است و نوروفیدبک یکی از مناسب‌ترین درمان‌هایی است که به‌تازگی توانسته مشکلات عدیدهٔ این بیماری را تا حد ممکن بهبود دهد.
اختلالات یادگیری (Learning Disorders)
برخی از کودکان از همان ابتدای تولد ممکن است دچار معلولیت باشند، به‌عنوان مثال در یادگیری کمی کُندتر از دیگر هم‌سن‌های خود باشند. به‌همین منظور روش نوروفیدبک با نتایج مطلوبی توانسته است در درمان این کودکان دارای معلولیت بسیار مؤثر باشد. نکتهٔ قابل تأمل در مورد درمان بیماری اختلالات یادگیری به‌وسیلهٔ نوروفیدبک این است که این نوع درمان، درمانی دائم و همیشگی است.
اضطراب (Anxiety Disorders / Stress)
اختلال اضطراب فراگیر، نوعی اختلال اضطرابی است که به‌صورت نگرانی بیش‌ازاندازه و نامعقول در مورد اتفاقات و فعالیت‌های روزمره تعریف می‌شود، سیر مزمنی دارد و می‌تواند برای ماه‌ها در فرد وجود داشته باشد. بیماری اضطراب، در واقع بیماری همه‌گیری است که امروزه به‌علت شیوهٔ ناصحیح زندگی اغلب ما دچار آن شده‌ایم. درمان اضطراب به‌وسیلهٔ نوروفیدبک زمانی توسط درمانگر متخصص انجام می‌گیرد که اختلالات ناشی از اضطراب بسیار جدی و غیرقابل کنترل باشد.
اختلالات خواب (Sleep Disorders)
اختلالات رایج خواب با الگوی خواب غیرطبیعی را بدون توجه به عامل ایجادکنندهٔ آن می‌توان به این شکل تقسیم‌بندی کرد:
- عدم توانایی در خوابیدن یا بی‌خوابی (Insomnia)
- اختلال در چرخهٔ خواب و بیداری
- اختلالات مربوط به مراحل خواب یا بیداری نسبی یا خواب‌پریشی (Parasomnia)
- خواب‌آلودگی مفرط
متخصصان علمِ نوروفیدبک‌تراپی توانسته‌اند به‌وسیلهٔ آن زمان خواب را تنظیم و حتی ساعت خواب را نیز کنترل نمایند.
اوتیسم (Autism Spectrum)
اوتیسم یا درخودماندگی، نوعی اختلال رشدی (از نوع روابط اجتماعی) است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطهٔ تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی تأثیر می‌گذارد. این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می‌سازد. در بعضی موارد، رفتارهای خودآزاردهنده و پرخاشگری نیز دیده می‌شود. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در برقراری ارتباط اجتماعی و کلامی مشکل دارند و نوروفیدبک می‌تواند روش درمانی مناسبی برای افراد دچار این بیماری باشد.
میگرن (Migraine)
بیماری میگرن یکی از انواع بیماری‌هایی است که تنها می‌توان به‌واسطهٔ دارو آن را کنترل نمود، اما به‌وسیلهٔ روش درمانی نوروفیدبک می‌توان درمانی پایدار برای این بیماری داشت و با تأثیر بر امواج مغزی، درمان را به‌تناسب وخامت بیماری انجام داد.
افسردگی (Depression)
افسردگی نوعی اختلال است که با کاهش خُلق (حس‌وحال)، کاهش فعالیت‌های لذت‌بخش زندگی، مشکل در خواب، احساس گناه و افکار مربوط به مرگ و خودکشی همراه است. افسردگی را می‌توان به ۴ دستهٔ اصلی تقسیم کرد:
- اختلال افسردگی اساسی
- افسرده‌خویی
- اختلال عاطفی فصلی
- افسردگی پس از زایمان
روش درمانی نوروفیدبک زمانی به کمک ما می‌آید که هیچ‌یک از درمان‌های موجودِ دیگر پاسخ‌گو نباشند.
[…] نوروفیدبک […]