نیکی فتاحی – نورث ونکوور عکسها: فریبا فرجام در روز سهشنبه، ۱۱ سپتامبر، جلسات هفتگی گارگاه داستاننویسی استاد محمد محمدعلی طبق روال معمول برگزار شد، اما با این تفاوت که در این غروب بارانی، کارگاه ایشان پذیرای فرخنده حاجیزاده، داستان نویس، شاعر و فعال اجتماعی بود، که همراه دیگر میهمانان این جلسهٔ فوقالعاده بهعلاوهٔ اعضای ثابت هفتگی کارگاه، در این نشست حضور داشتند. نیمهٔ اول جلسه با خوشامدگوییهای محمد محمدعلی آغاز شد و در ادامه…
بیشتر بخوانیدمحمد محمدعلی
محمد محمدعلی، نویسنده و پژوهشگر ادبی، هفتم اردیبهشت ۱۳۲۷، در خیابان مولوی تهران به دنیا آمد. در غرب تهران، خیابان سلسبیل و هاشمی به دبستان رفت. اولین مشوق و مصحح دلنوشتههای او، ترانهسرای رادیو ایران، محمود ثنایی با تخلص شهرآشوب، بود. در دورهٔ چهارسالهٔ دبیرستان مروی، نخست والیبالیست و سپس بازیگر نمایشنامههایی شد که دکتر ایرج امامی کارگردانی میکرد. در همین دوره، به عضویت هیئت تحریریهٔ سالنامهٔ مروی درآمد و همچنین با نادر نادرپور، شاعر و نخستین سخنگوی کانون نویسندگان ایران، آشنا شد.
در سال تحصیلی ۱۳۴۷-۱۳۴۶، در مسابقات روزنامهنگاری مدارس با احراز مقام نخست، از وزیر آموزشوپرورش وقت، خانم فرخرو پارسا، لوح تقدیر گرفت. محمدعلی دورهٔ نظام وظیفه را در سپاه ترویج و آبادانی و در روستاهای کُردنشین مرزی سردشت سپری کرد. سپس از دانشکدهٔ علوم سیاسی و اجتماعی لیسانس گرفت.
در سال ۱۳۵۴، همزمان با انتشار مجموعهداستان «درهٔ هندآباد گرگ داره» با نسرین کیهانی ازدواج کرد و به استخدام سازمان بازنشستگی کشوری درآمد. سال ۱۳۵۷ پس از انتشار مجموعهداستان «از ما بهتران»، به عضویت کانون نویسندگان ایران پذیرفته شد و یک سال بعد، در سال ۱۳۵۸، عهدهدار مسئولیت امور مالی کانون نویسندگان شد. پس از بازگشت از سفر شوروی در سال ۱۳۵۹، فصلنامهٔ برج را منتشر کرد. در سال ۱۳۶۶، همزمان با انتشار مجموعهداستان «بازنشستگی و داستانهای دیگر»، مجموعهمقالاتی در ادبیات و هنر بهنام «مس» را به دست چاپ سپرد. محمد محمدعلی در سال ۱۳۶۹ از سازمان بازنشستگی کشوری به معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی منتقل شد. در سال ۱۳۷۰، دو رمان «رعدوبرق بیباران» و «نقش پنهان» از او منتشر شد. در سال ۱۳۷۲، مجموعهگفتوگوهای او با شاملو، دولتآبادی و اخوان ثالث انتشار یافت. در سال ۱۳۷۳، همراه گلشیری و محمد مختاری و… جزو هشت نویسنده و انتشاردهندهٔ متن «بیانیهٔ ۱۳۴ نویسنده» که به متن «ما نویسندهایم» نیز مشهور است، به سانسور کتاب اعتراض کرد و مجموعهداستان «چشم دوم» او در همان سال به بازار آمد.
در سال ۱۳۷۵، محمدعلی جزو سرنشینان اتوبوسی بود که نویسندگان و شاعران ایرانی را به ارمنستان میبرد. اتوبوسی که قرار بود سرنشینانش را بهجای رساندن به ارمنستان، به قعر دره بفرستد که خوشبختانه با هوشیاری نویسندگان از مأموریت خود بازماند.
محمدعلی از سال ۱۳۷۶ بههمراه علی باباچاهی، سردبیری سه ویژهنامهٔ شعر و داستان مجلهٔ آدینه را بهعهده گرفت و در همان سال رمان «باورهای خیس یک مرده» از او منتشر شد. در اسفند ۱۳۷۷، بههمراه سیمین دانشور و محمود دولتآبادی و… لوح تقدیر بیست سال داستاننویسی ایران را بابت مجموعهداستان «بازنشستگی و داستانهای دیگر» از آن خود کرد.
در سال ۱۳۷۸، سفرنامهٔ شوروی بهنام «پنج سال قبل از ۱۹۸۵» و مجموعهداستان «دریغ از روبهرو» از او منتشر شد. پس از آن در سال ۱۳۷۹ رمان «برهنه در باد» را منتشر کرد و جایزهٔ نخست یلدا را به خود اختصاص داد. در سال ۱۳۸۰، پس از ترجمهٔ دو داستان «عکاسی» و «مرغدانی» او بهزبان آلمانی، به اولین فستیوال بینالمللی ادبیات برلین دعوت شد و در تئاتر برشت بههمراه جمعی از آلمانیهای دوستدار ادبیات فارسی، شاهد روخوانی نمایشی داستان عکاسی خود شد. در همان سال، عضو هیئت تحریریهٔ «مجلهٔ کارنامه» شد و مسئولیت بخش داستان آن مجله را به عهده گرفت. محمدعلی در سال ۱۳۸۱ از وزارت فرهنگ و آموزش عالی (وزارت علوم) بازنشسته و بلافاصله در مؤسسهٔ فرهنگی-هنری «کارنامه» به تدریس داستاننویسی مشغول شد. در همان سال، رمان اسطورهای-پژوهشی «آدم و حوا» از او منتشر شد. محمدعلی سال ۱۳۸۳ را با انتشار رمان «قصهٔ تهمینه» و رمان پژوهشی «جمشید و جَمَک»، شروع و با انتشار مجموعهٔ نقد و نظری بهنام «واقعیت و رؤیا» همراه علیرضا پیروزان، بهپایان رساند. سال ۱۳۸۴ را با چاپ خلاصهای از شرح سفر بدفرجام ۲۱ نویسنده و شاعر به ارمنستان در مجلهٔ شهروند کانادا آغاز کرد و با انتشار مجموعهٔ نقد و نظری بهنام «از قعر دره تا روز اول عشق»، همراه فرامرز پورنوروز به پایان رساند.
محمدعلی در مهرماه ۱۳۸۵ برای شرکت در سمینار ادبیات چندصدایی (پولیفونی) بههمراه دکتر رضا براهنی و دیگران به ترکیه دعوت شد و در رونمایی ترجمهٔ رمان «نقش پنهان» به ترکی استانبولی شرکت کرد، و یکسال بعد یعنی در سال ۱۳۸۶، رمان اسطورهای-پژوهشی او با عنوان «مشی و مشیانه» منتشر شد.
محمدعلی دو روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ بههمراه همسرش به کانادا رفت تا کنار فرزندانش باشد. او در شهر ونکوور کارگاههای هفتگی داستاننویسی دایر کرد و مشغول تدریس داستاننویسی شد؛ کلاسهایی که تا کمی پیش از درگذشتش در شهر ونکوور و حتی در دوران همهگیری کووید-۱۹ بیوقفه برقرار بود و نویسندگان بنام ایرانی از سراسر دنیا بهصورت حضوری یا غیرحضوری مهمان کلاسهایش میشدند. حاصل این کلاسها انتشار چندین کتاب بهقلم دانشجویان «کارگاه داستاننویسی ونکوور» بود.
در دوران مهاجرت محمدعلی، کتاب او با عنوان «شاملویی که من میشناختم» در سال ۱۳۹۲ و رمانش با عنوان «جهان زندگان» در سال ۱۳۹۴ در ایران به چاپ رسید. شایان ذکر است که رمان «جهان زندگان» سه سال پیش از چاپ در ایران، در ونکوور به چاپ رسیده بود.
کتاب «واقعیت و رؤیا ۲» که مجموعهٔ گفتوگوهای بهاره دهکردی با محمد محمدعلی دربارهٔ سفرهای فرهنگی، سهگانههای روز اول عشق و مطبوعات و سینماست، در سال ۱۴۰۰ از سوی «نشر آفتاب» در نروژ به چاپ رسید. چاپ دوم این کتاب را «نشر زن» در ونکوور در سال ۱۴۰۲ منتشر کرد.
آخرین کتاب محمد محمدعلی «خطابههای راهراه: داستانی ناتمام» بود که حدود سه ماه پیش از درگذشتش در خلال مراسم نکوداشت او در شهر ونکوور، از سوی «نشر رها»، ناشر این کتاب، رونمایی شد. مراسمی که در آن از یک عمر فعالیت ادبی، پژوهشی و فرهنگی محمد محمدعلی، قدردانی شد و نمایندگان پارلمان فدرال کانادا و استان بریتیش کلمبیا، بهپاس خدماتش به ادبیات و فرهنگ، تقدیرنامههایی به او تقدیم کردند.
تمام آثار محمدعلی بارها به چاپ رسیده است و منتقدان، آثار این نویسنده را واقعگرا با گرایش به نوعی سمبولیسم، چندصدایی و عدم قطعیت در روایت ارزیابی کردهاند.
محمد محمدعلی، روز ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۳، برابر با ۲۳ شهریور ۱۴۰۲، بهدلیل مشکلات ریوی، در بیمارستان عمومی ونکوور، درگذشت و جامعهٔ ادبی ایران را سوگوار کرد. او تا آخرین لحظه پیش از بستریشدن در بیمارستان بیوقفه بر روی دو اثر جدیدش کار میکرد که متأسفانه نتوانست بهچاپرسیدن آنها را ببیند.
پیکر او روز ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۳، با حضور خانوادهاش و صدها تن از شاگردان، دوستان و دوستدارانش در آرامگاه کپیلانو ویوو در بخش وست ونکوور، بهخاک سپرده شد.
یاد و نامش زنده و گرامی باد
داستانخوانی و شعرخوانی فرخنده حاجیزاده برای اهل ادب ونکوور
سیما غفارزاده – کوکئیتلام ماه گذشته، شهرمان میهمان عزیزی را پذیرا بود؛ فرخنده حاجیزاده، شاعر، نویسنده، روزنامهنگار و ناشر و روز یکشنبه، ۹ سپتامبر ۲۰۱۸، نشستی به دعوت نشریهٔ شهروند ونکوور با حضور ایشان در کتابخانهٔ مرکزی شهر کوکئیتلام ترتیب داده شده بود. در این برنامه، ابتدا هادی ابراهیمی، سردبیر نشریهٔ شهروند، ابراز خرسندی کرد که پس از تورنتو، در ونکوور نیز امکان نشستی با خانم حاجیزاده فراهم شد. وی پس از معرفی کوتاهی از…
بیشتر بخوانیدیادداشت سردبیر مهمان – یادگاری ارزنده برای نسلهای پس از خود
محمد محمدعلی – ونکوور کجا خفتهای ای بلند آفتاب / بـرون آی و بـر فرق گردون بتاب نه اندر خور توست روی زمین / ز جا خیز و بر چشم دوران نشین[۱] بهباور من هر یک از من و ما که به زبان فارسی میخوانیم و مینویسیم و خود را ایرانی و فارسیزبان میدانیم، شایسته است فرهنگ غنی زبان فارسی و بزرگان ادب و هنر سرزمین مادری را ارج نهیم و پاس بداریم. لازمهٔ این…
بیشتر بخوانیدعلیاشرف درویشیان، متعهد به ادبیات ستمدیدگان
متن سخنرانی محمد محمدعلی در برنامهٔ بزرگداشت علیاشرف درویشیان در ونکوور محمد محمدعلی – ونکوور دربارهٔ صداقت گفتار و رفتار و کردار علیاشرف درویشیان هر چه بگویم کم گفتهام. هرچند دیگر بر کسی پوشیده نیست. همچنین در خصوص متعهد بودن و مبارز بودنش. بهشرح ایضاً دربارهٔ مردمی بودن خودش و نوشتههایش. من اما میخواهم روی چون و چرایی سالهای سال پرهیز از ظاهر شدن در مجامع عمومی و ادبی او تأکید کنم بهدلیل تعهد صادقانهاش…
بیشتر بخوانیدنمونهٔ استوار دفاع از اندیشه، بیان و حقوق بشر
گرامیداشت خاطرهٔ علیاشرف درویشیان در ونکوور سیما غفارزاده – ونکوور یکشنبهٔ گذشته، ۱۰ دسامبر ۲۰۱۷، برنامهای با عنوان پاسداشت زندگی و آثار علیاشرف درویشیان، بههمت تعدادی از اهل قلم و فرهیختگان ساکن ونکوور در سالن کاردینال نورث ونکوور برگزار شد. در آغاز این برنامه، مجید میرزایی، شاعر ساکن ونکوور و عضو کانون نویسندگان ایران در تبعید، که گردانندهٔ این برنامه بود، سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: «امروز ما در اینجا گرد آمدهایم تا خاطرهٔ انسانی…
بیشتر بخوانیدگفتوگو با وحید ذاکری، مسئول نشستهای «کافه راوی» در ونکوور
سیما غفارزاده – ونکوور «کافه راوی» عنوان جلسات نقد و بررسی کتاب است؛ جلساتی که هفت سال پیش به همت دوستان جوان عضو باشگاه ایرانیان دانشگاه اسافیو در شهر ونکوور بنیان گذاشته شد و اکنون این فعالیت ادبی، هنری و فرهنگی پربارتر و مستمرتر از پیش همچنان ادامه دارد. در آستانهٔ یکصدمین نشستِ «کافه راوی»، گفتوگویی انجام دادهایم با وحید ذاکری که از پنج سال پیش مسئولیت این جلسات را عهدهدار بوده است. سلام آقای…
بیشتر بخوانیدروشنایی زندگی یا تاریکی مرگ
نیکی فتاحی – ونکوور عکسها از: فریبا فرجام عصر سه شنبه ۱۱ ژوئیهٔ (جولای) ۲۰۱۷ جلسهٔ کارگاه داستاننویسی در محل خانهٔ فرهنگ و هنر ایران بهصورت فوقالعاده برگزار شد. در این جلسه بهمناسبت فوت ناگهانی داستاننویس معاصر، کورش اسدی (۱۳۴۳-۱۳۹۶) دو مهمان ویژه، امیرحسین یزدانبُد[۱]، داستاننویس و الهه دهنوی[۲]، مترجم و منتقد نیز حضور داشتند و سخنانی ایراد کردند. استاد محمد محمدعلی پس از خوشامدگویی به حاضران، دربارهٔ خودکشی نویسندگان ایرانی چنین گفت: «متأسفانه جلسهٔ…
بیشتر بخوانیدجلسهٔ داستاننویسی با میهمان این نشست، مریم رئیسدانا
نیکی فتاحی – ونکوور عکسها: فریبا فرجام سهشنبه ۲۰ ژوئن، نشستی در کارگاه داستاننویسی محمد محمدعلی با حضور میهمان برنامه، مریم رئیسدانا، نویسنده و مترجم ساکن آمریکا، صورت گرفت. این نشست که با حضور جمعی از نویسندگان، مترجمان و هنرجویان ساکن ونکوور و حضور ویژهٔ داود مرزآرا و حسین رادبوی در خانهٔ فرهنگ و هنر ایران صورت گرفت، حدود سه ساعت بهطول انجامید. در نیمهٔ اول این جلسه که با معرفی و خوشامدگویی به مریم…
بیشتر بخوانیدشب داستانخوانی در نورث ونکوور
جمعهشب هفتهٔ گذشته، ۹ ژوئن، جلسهٔ داستانخوانیای با همکاری گروه فرهنگی رویش و خانهٔ فرهنگ و هنر ایران، در اتاق ۲۰۳ کاپیلانومال واقع در نورث ونکوور، برگزار شد. در این جلسه که نزدیک به ۴ ساعت بهطول انجامید، تعدادی از هنرجویان کارگاه داستاننویسی استاد محمد محمدعلی داستان خواندند، و با وجود طولانیبودن جلسه، تنها با تنفسی کوتاه، استقبال از این جلسه بسیار خوب بود. اسامی هنرجویان/نویسندگانی که در این جلسه داستان خواندند، از این قرار…
بیشتر بخوانیدیادداشت سردبیر – نقطه، سرِ خط، سال دوم
سیما غفارزاده – ونکوور «هر زمان خواستی کاری را رها کنی، به این فکر کن که چرا شروعش کردی.» یادم نیست چه کسی این را گفته است، مهم هم نیست، اما شاید همین یک جمله چراغ راهمان بوده است در یک سالی که گذشت. شمارهٔ گذشته، همراه با آغاز بهار، آرشیو سال اول «رسانهٔ همیاری» کامل شد؛ از شما چه پنهان باورش برای خودمان نیز دشوارست. آنها که اهلشاند میدانند برای شروع کارهایی از این…
بیشتر بخوانید