ترجمه و تلخیص: زهرا آهن‌بر – ایران
هنک (هنری) مورگنتالر متولد ۱۹ مارس ۱۹۲۳ پزشک یهودی، متولد لهستان و شهروند کانادایی بود. وی از مدافعان حق سقط جنین برای زنان بود. مورگنتالر با مشاهدهٔ درد و رنجی که زنان به‌علت بارداری ناخواسته و عوارض سقط جنین ناشیانه تحمل می‌کردند، تصمیم گرفت به آن‌ها کمک کند. او متوجه شد علاوه بر صدماتی که زن باردار در این شرایط متحمل می‌شود، سرنوشت کودکی که ناخواسته متولد می‌شود نیز ممکن است غم‌انگیز باشد. دکتر مورگنتالر تمام این مصائب را ناشی از غیرقانونی‌بودن حق سقط جنین و اقدام به سقط جنین در شرایط ناایمن می‌دانست. از این‌رو او بر آن شد که حق سقط جنین را برای زنان در کانادا قانونی کند و امکانات لازم را برای این کار در بهترین شکل خود فراهم نماید. تلاش‌های او سرانجام به ثمر نشست، اما در این راه با سختی‌ها و چالش‌های بسیاری روبرو شد و آنچه که ارزش خدمات او را صد چندان می‌کند و می‌تواند درسی برای هر یک از ما باشد، این است که او تا آخرین لحظه در راه هدف خود مصمم بود و علی‌رغم سختی‌ها و حتی تهدید جانی به تلاش خود ادامه داد. جالب است بدانید که هنری مورگنتالر از بازماندگان اردوگاه جهنمی آشویتس در جنگ جهانی دوم است. او هنگام رهایی از اسارت ۲۲ ساله بود و وزنش به ۳۲ کیلوگرم رسیده بود، به‌نحوی که بلافاصله پس از آزادی راهی بیمارستان شد. والدین و خواهر هنری در جنگ جهانی توسط نازی‌ها کشته شدند.
مورگنتالر در سال ۱۹۵۰ به کانادا مهاجرت کرد. وی در رشتهٔ پزشکی از دانشگاه مونترآل فارغ‌التحصیل شد و به‌عنوان پزشک عمومی مشغول به کار شد. بعدها در زمینهٔ تنظیم خانواده صاحب تخصص شد. وی از اولین پزشکان کانادایی است که عمل وازکتومی را در مردان انجام داد. مورگنتالر بر این عقیده بود که زنان حق دارند فرزند خود را به دنیا بیاورند یا نیاورند و سقط جنین ایمن با کمترین عوارض حق آن‌هاست. قوانین کانادا در آن سال‌ها سقط جنین را مگر در مواردی که خطر مرگ برای مادر داشته باشد، غیرقانونی می‌دانست. او این قوانین را مغایر با آزادی، سلامت و حق تمامیت جسمانی می‌دانست و معتقد بود که این قوانینِ محدودکننده موجب به‌خطرانداختن سلامت زنان به‌دلیل سقط جنین غیرقانونی و ناایمن، اختلالات روانی و همچنین وضعیت بد برای فرزند ناخواسته و خطر مرگ به‌علت سقط جنین ناایمن می‌شود. مورگنتالر در سال ۱۹۶۷ طی نامه‌ای به مجلس عوام کانادا خواستار برخورداری زنان از حق سقط جنین شد. این عمل او بازتاب غافلگیرکننده‌ای داشت، زنان زیادی از سراسر کانادا با او تماس گرفتند و از این درخواست وی حمایت کردند. طبق تخمینی که زده شده است، در بین سال‌های ۱۹۲۶ تا ۱۹۴۷ حدود چهار تا شش هزار زن کانادایی جان خود را بر اثر سقط جنین غیرقانونی از دست دادند.
تا سال ۱۹۶۸ هر زنی که برای سقط جنین به مورگنتالر مراجعه می‌کرد، تنها چیزی که از او دریافت می‌کرد، ابراز همدردی بود، چون هر اقدامی توسط پزشک برای سقط جنین موجب زندانی‌شدن و ازدست‌دادن شغلش می‌شد. مورگنتالر در عمق وجودش ردکردن درخواست این زنان را کاری بزدلانه و شانه‌خالی‌کردن از زیر بار مسئولیت خود می‌دانست. سرانجام تصمیم گرفت با وجود همهٔ پیامدهایی که در انتظارش بود، این کار را انجام دهد. او می‌دانست زنانی هستند که با وجود خطرات جانی، اصرار به سقط جنین دارند و نمی‌خواست شاهد مرگ زنان توسط پزشکان شیاد و ناشی باشد. او شغل طبابت خود را رها کرد و تصمیم گرفت تا به‌صورت خصوصی عمل سقط جنین را انجام دهد. در سال ۱۹۶۹ اصلاحیه‌ای برای قانون سقط جنین وضع شد، مبنی بر اینکه سقط جنین باید در بیمارستان به تشخیص کمیتهٔ درمان صورت گیرد. وجود چنین کمیته‌ای عملاً لازم نبود و تنها یک‌سوم بیمارستان‌ها چنین کمیته‌ای را تشکیل دادند. از نظر مورگنتالر وجود این کمیته‌ها فرقی در اصل موضوع ایجاد نمی‌کرد و باز هم زن باردار تصمیم‌گیرنده نبود و آزادی و حق تمامیت جسمانی از این زنان سلب می‌شد. این اصلاحیهٔ قانونی تغییری در روند کاری مورگنتالر ایجاد نکرد و کار وی همچنان غیرقانونی بود، چون او تأیید کمیته‌ها را برای سقط جنین نداشت.
در ماه ژوئن ۱۹۷۰ پلیس به کلینیک مورگنتالر حمله کرد و چندین مدرک برای متهم‌کردن وی به سقط جنین غیرقانونی جمع‌آوری کرد. او با این‌حال تا سال ۱۹۷۳ به دادگاه احضار نشد. گروه‌های زیادی از زنان در مقام دفاع از وی برآمدند و خواستار ادامهٔ کارش شدند. مورگنتالر مدعی شد که تا آن زمان ۵٬۰۰۰ عمل سقط جنین بی‌خطر را در خارج از بیمارستان انجام داده است. او سه بار به دادگاه احضار شد، اما دلایلی که برای کارش آورد آن‌قدر موجه و منطقی بود که قضات مجاب به تبرئهٔ او شدند. وی اظهار کرد که وظیفه و وجدانش بر سرپیچی از قانون ارجحیت دارد. مقامات استانی نسبت به تبرئه اعتراض کردند و مدعی بودند خطری که این زنان را تهدید می‌کرد آن‌قدر جدی نبوده که مورگنتالر دست به کار غیرقانونی بزند. متأسفانه اعتراض نتیجه‌بخش بود و سرانجام در اقدامی به‌معنای واقعی کلمه بی‌سابقه، در سال ۱۹۷۴، پنج قاضی دادگاه تجدیدنظر کبک حکم تبرئه را لغو کردند و هنری در سال ۱۹۷۵ به ۱۸ ماه زندان محکوم شد.
در سال ۱۹۷۵ و در زمان نخست‌وزیری پیر ترودو، مجلس کانادا قانون را تغییر داده و اصلاحیه‌ای را تصویب کرد که به‌موجب آن، دادگاه استیناف نمی‌توانست تبرئهٔ مورگنتالر را لغو کند. جالب است که این اصلاحیه به‌نام مورگنتالر معروف است. مقامات کِبِک محکومیت وی را لغو کردند و دستور برگزاری دادگاه دیگری را صادر کردند که در نهایت با اکثریت آرا مورگنتالر تبرئه شد. او در مجموع ۱۰ ماه در زندان بود و در سلول انفرادی خود دچار حملهٔ قلبی شد و هنگام آزادی از این زندان نیز به مانند زمان اسارتش در جنگ، یکسره راهی بیمارستان شد.
مورگنتالر پس از آزادی از زندان همچنان مصمم و پیگیر بود تا عمل سقط جنین ایمن را در سراسر کانادا انجام دهد. او در سال ۱۹۸۳ حوزهٔ کاری خود را گسترش داد و تصمیم گرفت تا برای سهولت دسترسی زنان، کلینیک‌هایی را در سایر استان‌ها دایر کند. وی در این سال کلینیک‌هایی را در وینیپگ و تورنتو راه‌اندازی کرد، او از این زمان به بعد به‌مدت پانزده سال فقط مشغول افتتاح کلینیک و اداره‌کردن آن‌ها در سایر نقاط کشور بود. طبق آماری که توسط مؤسسهٔ گالوپ در سال ۱۹۸۳ ارائه شد، ۷۲ درصد کانادایی‌ها اعتقاد داشتند که عمل سقط جنین باید با تصمیم زن باردار و پزشکش انجام شود، البته اولویت تصمیم‌گیری با زن باردار است، زیرا او مالک بدن خود است و این عمل روی بدن وی انجام می‌شود. در همین سال دوباره پلیس به کلینیک مورگنتالر آمد و او را به‌همراه دو همکارش بازداشت کرد. دوباره همان اتفاقات چند سال پیش تکرار شد: بازداشت، دادگاه، تبرئه، اعتراض به تبرئه توسط مقامات و فرجام‌خواهی مورگنتالر از دادگاه عالی کانادا.
بالاخره در سال ۱۹۸۸ پروندهٔ تجدیدنظر مورگنتالر توسط دادگاه عالی کانادا مورد رسیدگی قرار گرفت و این برای او یک پیروزی بزرگ بود، دادگاه حکم تبرئه را تأیید کرد. طبق گفتهٔ خودش، شادترین روز زندگی او همین روز بود. دادگاه تشخیص داد که قانون سقط جنین مصوب ۱۹۶۹ با منشور حقوق و آزادی کانادا مغایرت دارد. همچنین دادگاه تشخیص داد روندهای اداری سقط جنین دست‌وپاگیر و به‌طور نابخشودنی‌ای با تمامیت جسمی زن در تضاد است. و سرانجام در ۲۸ ژانویه مشخص شد که این قانون بخش ۷ منشور «حقوق و آزادی‌‌ها» را نقض می‌کند، زیرا به حق «حیات، آزادی و امنیت فردی» زن تجاوز می‌کند. دادگاه همهٔ پیگردهای قانونی و مجازات‌های مربوط به سقط جنین را لغو کرد و محدویت‌هایی را که سقط جنین را تنها به‌دلایل پزشکی مجاز می‌دانست برداشت و آن را تحت قوانین جاری کانادا دربارهٔ خدمات پزشکی درآورد. بر این اساس، محدودیت‌های مزاحم که فقط موجب تأخیر در سقط جنین و صدمات جسمی و روانی جبران‌ناپذیر برای زنان می‌شد، برداشته شد و تحمیلِ بارداری ناخواسته به زنان در ردیف جرایم جنایی قرار گرفت. طبق قوانین جدید، زنان می‌توانند هر زمانی که بخواهند به بارداری خود پایان دهند و این حق را داشته باشند که فرزندآوری کنند یا نکنند. در پی تصویب این قانون به تمام دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های بیمه ابلاغ شد که از این قانون تبعیت کنند و بودجهٔ لازم را برای اجرای آن اختصاص دهند.
مورگنتالر برای ایجاد این تغییر بهای اندکی نپرداخت. علاوه‌بر سال‌ها تلاش بی‌وقفهٔ او، بازداشت، زندان و حملهٔ قلبی در زندان، موارد بسیاری از خشونت علیه مورگنتالر، همکاران و بیمارانش گزارش شد. طبق ادعای یک خبرنگار، انبوه نامه‌های ارسالی در مدت یک ماه که در آن‌ها مورگنتالر را به مرگ تهدید کرده بودند، وقتی روی هم قرار می‌گرفتند، پانزده سانتی‌متر ضخامت داشتند. در سال ۱۹۸۳ مردی با قیچی باغبانی به مورگنتالر حمله کرد، اما وی آسیبی ندید. علاوه‌براین، کلینیک وی بارها هدف انفجار و آتش‌سوزی مخالفان قرار گرفت، چندین پزشک با اسلحه تهدید شدند و حتی یک پزشک به قتل رسید. تعصبات مذهبی دلیل عمدهٔ این حملات و تهدیدها بود.
امروزه جامعهٔ کانادا به‌ویژه زنان کانادایی، آزادی خود را در انتخاب تولد یا عدم تولد فرزند مرهون زحمات شجاعانهٔ دکتر هنری مورگنتالر می‌دانند. مورگنتالر بارها از طرف اشخاص و نهادهای گوناگون مورد تقدیر قرار گرفته و جوایز زیادی دریافت کرده است، که مهم‌ترین آن‌ها نشان Order of Canada بود، این دومین نشان برتر افتخار در این کشور است. چه چیز موجب شد که مورگنتالر خطرات این راه را به جان بخرد؟ طبق گفتهٔ خودش، او به این درک رسید که تحمیل بارداری ناخواسته به زنان بی‌عدالتی بزرگی است و لازم دید که وضعیت را به‌گونه‌ای تغییر دهد تا به این زنان و خانوادهٔ آن‌ها و در نهایت جامعه کمک شود. شاید نخستین تجلی از روحیهٔ مبارزه‌طلبانه وی را بتوان در جنگ جهانی دوم و زنده‌بیرون‌آمدن از واقعهٔ هولوکاست و جهنم آشویتس جستجو کرد. دکتر هنری مورگنتالر در سال ۲۰۱۳ و در سن نود سالگی بر اثر حملهٔ قلبی از دنیا رفت. او به کانادایی‌ها آموخت که برای رسیدن به هدفی متعالی علاوه بر عزم راسخ باید به‌معنای واقعی کلمه جنگید.
منبع: ویکی‌پدیا
[…] قرار بگیرد. در سال ۱۹۸۸، دادگاه عالی کانادا در پروندهٔ دکتر هنری مورگنتالر که سقط جنین انجام میداد، اعلام کرد که اقدامات […]