دکتر کوروش عدالتی – ونکوور
مهم‌ترین کاری که برای فرزند بیش‌فعال خود می‌توانید بکنید، این است که به او بفهمانید او هیچ اشتباهی نکرده است و مقصر نیست. همچنین اینکه او فردی ناقص یا کندذهن نیست.
او باید بداند که به‌اندازهٔ دیگران ارزشمند است و توانایی دارد. اگر او به این باور برسد و به شک و تردیدهای خود غلبه کند، قادر خواهد بود مدیریت بهتر و آسان‌تری روی بیش‌فعالی خود داشته باشد.
انجام وظایف والدین در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی پیچیدگی‌های خود را دارد و همانند پدرو مادری عادی نیست. نظر به نوع و شدت علایم بیش‌فعالی در فرزند شما، مدیریت عادی بر روی این کودکان امکان‌پذیر نیست. شما باید یاد بگیرید که چگونه رفتار و علایم فرزند خود را مدیریت کنید. همچنین کارهایی هست که اگر انجام دهید، زندگی برای شما و فرزندتان بسیار آسان‌تر خواهد شد.
ساختاربندی
برنامه‌ریزی و ساختاربندی بسیار ضروری است. برای کودکان خود یک روال و عادت درست کنید و سعی کنید به آن‌ها پایبند باشید. کودک بیش‌فعال با تغییرات و شرایط نامطمئن سخت کنار می‌آید. اینکه بداند چه انتظاری از او وجود دارد، می‌تواند برای کودک شما آرامش‌بخش باشد و رفتارهای چالش‌برانگیز او را محدود کند.
تکانشگری
مغز فرد بیش‌فعال قادر به پیش‌بینی عواقب یک رفتار یا اقدام نیست. بنابراین، یکی از ویژگی‌های فرزند شما ممکن است تکانشگری باشد، که می‌تواند منجر به رفتارهای چالش‌برانگیز یا نامناسب شود و می‌تواند در مدرسه یا محیط‌های دیگر مشکلاتی برای کودک ایجاد کند. کودک شما ممکن است به‌دلیل رفتار زورگویانه یا اذیت و آزار‌هایی از طرف دیگران طرد شود و این باعث شود او احساس تنهایی و کنار گذاشته شدن کند، و این مسئلهٔ طردشدگی مشکل را دوچندان می‌کند و کودک ممکن است احساس منفی و متفاوت بودن از دیگران داشته باشد.
جیل (Jill)، یک کودک ۸ سالهٔ باهوش در کلاس سوم بود. او در مدرسه با همسالان خود مشکلاتی را تجربه می‌کرد. مادر جیل با کسب اجازه از مدرسه، سخنرانی‌ای در حضور معلمان و همکلاسی‌های جیل در مورد بیش‌فعالی انجام داد. مادر توضیح داد که جیل نوعی نقص و ناتوانی دارد هر چند این برای دیگران قابلِ‌مشاهده نیست. مادر توضیح داد که هیچ نگرانی‌ای در مورد جیل نداشته باشید؛ فقط مغز او متفاوت از دیگران در کلاس عمل می‌کند. مادر جیل خوشحال بود که می‌تواند به سؤالات کودکان پاسخ دهد تا آن‌ها نیز در مورد چالش‌های جیل به درک خوبی برسند و به او کمک کنند. از آن زمان به بعد، آنچه قبلاً رفتارهای عجیب‌وغریب جیل در نظر گرفته می‌شد، به بخشی پذیرفته‌شده از شخصیت او تبدیل شد. این پذیرش باعث شد زورگویی‌های جیل متوقف شود و به جیل به‌عنوان عضوی مهم نگاه شود.
برنامهٔ روزانه و قوانین
این مهم است که قوانینی در خانه وضع شود. این قوانین باید روشن و ساده باشد. همچنین پیامد شکستن قوانین و مقررات نیز باید روشن و آشکار باشد. او را از پیامدهای رفتاری نامناسب آگاه کنید. به او بگویید اگر از قوانین پیروی کند، حتماً بازخورد مثبتی دریافت خواهد کرد. صرفاً نگویید «آفرین، کارَت خوب بود»، کامل توضیح دهید «مرسی از اینکه قبل از روشن کردن تلویزیون تکالیف خودت را انجام دادی».
سازماندهی ساده‌ای داشته باشید
مغز یک کودک بیش‌فعال به‌سادگی دچار حواس‌پرتی می‌شود. در اصطلاح گفته می‌شود Shiny Object Syndrome یا «سندرم جسم براق». حتماً برای بازی‌های کامپیوتری و تلویزیون زمان‌بندی داشته باشید. این موارد اصلی‌ترین عوامل حواس‌پرتی در کودکان بیش‌فعال است.
ساده‌سازی و سازماندهی باعث کاهش حواس‌پرتی‌ها و توجه غیرِضروری در منزل می‌شود. برای انجام تکالیف، خواندن، استراحت و زندگی روزمره، مکانی آرام برای کودک خود فراهم کنید. خانهٔ خود را مرتب و منظم نگه دارید تا کودک شما بداند جای هر چیزی کجاست. هرج‌ومرج و شرایط عدم اطمینان برای یک مغز بیش‌فعال خوب نیست.
نبرد خود را انتخاب کنید (بدانید باید روی چه چیزی کار کنید)
رفتار تکانشی و بیش‌فعالی کودک شما می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. اما فکر نکنید که حتماً باید تمام مشکلات رفتاری او را اصلاح کنید. ابتدا از مشکلات کوچک‌تر شروع کنید. این باعث خواهد شد شما و فرزندتان کنترل بیشتری بر استرس‌ها و مشکلات داشته باشید. شاید فرزند شما از سه تکلیفی که دارد، فقط دو مورد آن‌ها را کامل کرده است. برای دو تکلیف انجام‌شده و تمرکزی که داشته است، او را تشویق کنید و به‌خاطر آن تکلیفی که انجام نداده است، از او انتقاد نکنید.
به پایه و اساس‌ها توجه کنید
مانند دیگر کودکان، مهم است که کودک شما به اندازهٔ کافی تغذیه، خواب و ورزش داشته باشد. اگر در هنگام انجام حرکات ورزشی، او می‌گوید برای ادامهٔ فعالیت ورزشی ناتوان است، به او یادآوری کنید که بسیاری از ورزشکاران بزرگ بیش‌فعالی دارند. در اینترنت در مورد «افراد مشهور مبتلا به بیش‌فعالی» جستجو کنید – حتماً او تعجب خواهد کرد – و تشویق خواهد شد.
چه کسی رئیس است
گاهی کودکان و حتی والدین از بیش‌فعالی برای توجیه رفتار نادرست استفاده می‌کنند. فرزند شما مسئول رفتار خودش است، نه بیش‌فعالی‌اش. فرزند شما می‌تواند با آموزش و یادگیری، پاسخ مناسبی به واکنش‌ها و محرک‌های محیطی بدهد. هر چند ممکن است این یادگیری طولانی‌مدت باشد.
بسیاری از افراد مشهور بیش‌فعالی دارند و بسیار موفق‌اند. در حقیقت، آلبرت اینشتین و توماس ادیسون هر دو مبتلا به بیش‌فعالی بودند. هیچ‌وقت ادیسون نگفت «من نمی‌توانم لامپ را اختراع کنم. من بیش‌فعالی دارم.» نه او، و نه اینشتین – و نه هزاران نفر دیگر – هرگز اجازه ندادند که ناتوانی آن‌ها مانع موفقیت‌هایشان شود. این را برای فرزند خود تقویت کنید. هر کاری که فکرش را بکند، می‌تواند انجام بدهد. ممکن است تمرکز و تلاش بیشتری لازم باشد، اما او مشخصاً توانایی دستیابی به اهداف خود را دارد.
استراحت داشته باشید
به‌عنوان والدی که وقت زیادی را برای کمک به فرزند خود اختصاص می‌دهید، بدون شک با فرسودگی روبرو خواهید شد. به‌خاطر نیاز به استراحت، احساس گناه نکنید! بسیار مهم است که انرژی خود را با استراحت بازگردانید. تصور نداشته باشید که والدین دیگر بچه‌های مبتلا به بیش‌فعالی خیلی بهتر از شما با مشکلات کنار آمده‌اند. این یک مسابقه نیست و هر والد و هر فرزندی در شرایط منحصربه‌فردی قرار دارند. آن‌ها همه تلاش خود را می‌کنند و شما نیز همین کار را انجام دهید.
شما تنها نیستید
گاهی ممکن است احساس تنهایی کنید و تصور کنید با بیش‌فعالی فرزند خود تنها هستید، ولی مطمئن باشید این‌طور نیست. بیش‌فعالی شایع‌ترین و قابلِ‌درمان‌ترین اختلال روان‌پزشکی کودکان در کانادا است. اگر چه آمار تا حدودی متفاوت است، اما مطالعهٔ بهداشت کودکان در انتاریو گزارش کرده است که ۶٫۱درصد از کودکان ۴ تا ۱۶ سال مبتلا به بیش‌فعالی‌اند. به‌همین ترتیب، نظرسنجی بهداشت روان کودکان کبک شیوع ۵٫۴ درصد در کودکان ۶ تا ۱۴ ساله را گزارش کرده است. کانادا گروه‌های حمایتی فراوانی برای بیش‌فعالی در سراسر کشور دارد. این حمایت‌ها مختص والدین و فرزندان آن‌هاست. با این متخصصان در شعبه‌های محل زندگی خود یا با انجمن بهداشت روان کانادا در تماس باشید. سعی کنید در مورد بیش‌فعالی اطلاعات کاملی داشته باشید و بدانید بیش‌فعالی در هر کودک متفاوت است. لذا بیاموزید که این اختلال چگونه بر کودک شما تأثیر می‌گذارد.
به فرزند خودم چه بگویم؟
بعضی اوقات والدین نمی‌دانند که کودک باید چه میزان دربارهٔ بیش‌فعالی خود بداند. با او صادق باشید و توضیح دهید که بیش‌فعالی تقصیر او نیست و شما فکر نمی‌کنید او بچهٔ بدی است. به او بگویید روش‌هایی هست که او با آموختن آن‌ها مشکلاتش برطرف خواهد شد. او باید بداند که بدون تمرین و آموزش، مهارت‌های توجه و کنترل رفتار به‌طور طبیعی حاصل نمی‌شوند.
البته کودک خود را در اطلاعات زیاد غرق نکنید. فقط در حدی که راضی شود به او اطلاعات بدهید. هر چه بزرگ‌تر می‌شود، فهم بیشتری در مورد ویژگی‌های این اختلال دریافت خواهد کرد.
از متخصصان کمک بگیرید
با متخصصان فرزند خود در تماس مکرر باشید تا از پیشرفت‌های جدید در زمینهٔ بیش‌فعالی آگاه باشید. افراد بیش‌فعالی که تحت درمان نوروفیدبک قرار گرفته بودند، تمرکز بیشتر از خود نشان دادند. همچنین علایم تکانشگر آنان به‌طور معناداری کمتر شد به‌طوری که دوز کمتری از داروها را نیاز داشتند. فرزندتان و شما لایق بهترین‌هایید.
