راضی رحیمی – ونکوور
همهٔ مهاجران داﺳﺘﺎن‌های واﻗﻌﯽ و ﺗﺨﯿﻠﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ درﺑﺎرهٔ مهاجرت و هویت ﺧﻮد دارﻧﺪ که ﮔﺎه ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎری ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﺎه در وبلاگ‌های خصوصی بازنشر می‌شود یا ﻣﺎﻧﻨﺪ حسرتی ﺧﻮد را پنهان ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اینکه در ﻗﺎﻟﺐهای هنری ارزشمند، خود را ﻧﻤﺎﯾﺎن سازد. هفتهٔ گذشته، روز ۱۷ ژوئیه، گردهمایی‌ای از طرف بینال دوسالانهٔ ونکوور ترتیب داده شد تا از هنرمند و مجسمه‌ساز ایرانی، کامبیز شریف، در کنار مجسمهٔ تازه‌نصب‌شده‌اش در ونکوور به‌نام «نیاز» قدردانی شود. در این گردهمایی که جمعی از هنرمندان و اعضای شورای شهر ونکوور، حضور داشتند، برای رعایت نکات بهداشتی به‌منظور اجتناب از ویروس کرونا، ماسک‌هایی در نظر گرفته شده بود که به تمامی حاضران تقدیم شد. همچنین در این مراسم گروه کر با نواختن آهنگ‌های متنوع و گاه ایرانی، محیطی گرم و صمیمی را برای بازدیدکنندگان فراهم نمود.
این مجسمهٔ برنزی با عنوان «نیاز» ساختهٔ کامبیز شریف، از هنرمندان جوان مجسمه‌ساز ایرانی-کانادایی است که چند سالی است در ونکوور زندگی می‌کند و در سمت جنوب غربی تقاطع خیابان‌های مِلویل، پندر غربی و جرویس در مرکز شهر ونکوور، نصب شده است. مجسمهٔ «نیاز» الهام‌گرفته از تجربهٔ شخصی کامبیز شریف به‌عنوان یک مهاجر و نماد مهاجرت برای همهٔ ملیت‌هاست. ایدهٔ مجسمهٔ «نیاز» حدود ۱۱ سال پیش و در زمانی که این هنرمند جوان تازه قدم به سرزمین جدید گذاشته بود، شکل گرفت. کامبیز شریف در بینال دوسالانهٔ ونکوور اظهار داشت:
«مهاﺟﺮ در جست‌وجوی ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ که در ﺑﺴﯿﺎری ﻣﻮارد ﺗﻮﺻﯿﻒ آن ﺑﺎ ﺧﯿﺎلﭘﺮدازی ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ. ﺑﺮای ﻣﻦ مهم‌ترین اﻣﺘﯿﺎز مهاجرت، اﻣﮑﺎن ﺟﺎبهﺟﺎﯾﯽ از ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ به ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮای ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺑﺎزﺗﺼﻮرِ اﻣﻨﯿﺖ، آراﻣﺶ و ﺛﺒﺎت ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺟﺎﯾﯽ که ﺑﺘﻮان داشته‌‌ها و خواسته‌ها را ﺑﺮای رﺳﯿﺪن به رﺿﺎﯾﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮد. هرﭼﻨﺪ که ﺟﺪاﯾﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎدری و ﺗﻼش در ﺷﮑﻞ دادن ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﻮ در ﺑﺴﺘﺮی ﺟﺪﯾﺪ، ﺑﯽﺷﺒﺎهت به ﺗﺠﺮبهٔ هم‌زمان ﺗﻠﺨﯽ و ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ. اﯾﺪهٔ اوﻟﯿﻦ مجسمه در وﻧﮑﻮور در ﺳﺎل ٢٠٠٩ هم‌زمان ﺑﺎ مهاجرت ﻣﻦ به ﮐﺎﻧﺎدا ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﻼش در جست‌وجوی اﻣﻨﯿﺖ و ﺳﺮﭘﻨﺎه و درک و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓرهنگ ﺟﺪﯾﺪ، ﺧﻮد را در هیئت مجسمه‌ای ﺑﺮﻧﺰی ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮐﺮد که آن را «ﻧﯿﺎز» ﻧﺎﻣﯿﺪم. درواﻗﻊ، «ﻧﯿﺎز» ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﺎﻟﺺﺗﺮﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺣﺎل‌وروز آن دوران اﺳﺖ، به‌طﻮری‌که ﮔﺬر زﻣﺎن هم نتوانسته ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ارﺗﺒﺎط ﻣﺎ تأثیر ﺑﮕﺬارد. در ﻓﺮﻣﯽ ﺧﻼصهﺷﺪه، سه اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ را ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ که ﭼﯿﺰی را از ﻣﺤﯿﻂ اطﺮاف طﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. آن‌ها به نهال‌های ﺑﯿﺮون‌آﻣﺪه از ﺧﺎک ﯾﺎ ﺗﯿﺮهای ﭼﻮﺑﯽ ﺳﺮپناهی ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ که در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﻠﻨﺪی‌های زﻧﺪﮔﯽ بهﺳﺨﺘﯽ ﻣﻘﺎوم‌اﻧﺪ، وﻟﯽ همچنان ﺗﻤﻨﺎﯾﯽ دارﻧﺪ. ﮐﻒ دﺳﺖ ﭼﻮن دﻧﯿﺎﯾﯽ از ﺧﺎطﺮه و ﺗﺠﺮبه، رد ونشانه‌های ﮔﺬشته را در ﺗﻦ ﻧﺮم آینه‌ای ﮐﺮوی ﺣﺒﺲ ﮐﺮده، وﻟﯽ آنچه را که ﻣﺘﻌﻠﻖ به اﮐﻨﻮن اﺳﺖ، ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ.»
این هنرمند در مورد مشخصات این مجسمه عنوان کرد: «مجسمهٔ «ﻧﯿﺎز» ﺑﺎ ١٢٠٠ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم وزن و ۵٫۵ ﻣﺘﺮ ارﺗﻔﺎع، از ﺑﺮش و ﺗﻠﻔﯿﻖ ۴٨ قطعهٔ ریختهﮔﺮیﺷﺪه، ﺳﺎخته ﺷﺪه است ﺗﺎ به‌طﻮر ظﺮﯾﻔﯽ خواسته‌های ﻧﺎگفته و ﻧﺎﺷﻨﺎختهٔ ﻣﻦ و دﯾﮕﺮ مهاجران را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ. ﺑﺮای ﻣﺘﺮﯾﺎل آن ﺑﺮﻧﺰ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪم. ﺟﺴﻤﯽ ﺳﺨﺖ که ظﺎهری ﻧﺮم و آینه‌وار را ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای لحظه‌ای آنچه را که ﭼﺸﻢ در ﺗﻘﺎطﻊ سه ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺟﺮوﯾﺲ، ﻣﻠﻮﯾﻞ و ﭘﻨﺪر ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ، بهﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهی ﺛﺒﺖ و بهﺳﺮﻋﺖ به ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﮕﺎهی که ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم در ﺣﺎل ﻋﺒﻮر ردوﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد، همه ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در طﻮل زﻣﺎﻧﯽ که ﺑﺮای ﺗﻤﺎﺷﺎی آن ﮔﺬاشته‌اﻧﺪ، ﺑﺎزﺗﺎب ﺧﻮد و ﻣﺤﯿﻂ اطﺮاﻓﺸﺎن را ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﮑﺎﻧﯽ که اﯾﺴﺘﺎده‌اﻧﺪ، ﺗﺠﺮبه ﮐﻨﻨﺪ.»
کامبیز شریف معتقد است «در اﯾﻦﺻﻮرت، «ﻧﯿﺎز» ﺑﺮای ﻣﺮدﻣﯽ که ﺗﺎرﯾﺦهای ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﺗﺠﺮبه ﮐﺮده‌اﻧﺪ هم‌زمان دﻧﯿﺎﯾﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽﺳﺎزد که نه‌تنها زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن در آن ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮفته ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ، بلکه ﻧﻘﺸﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ دارﻧﺪ. در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ، مجسمه ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺎزﺗﺼﻮر اﻣﺮ ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس و ﻧﺎﮔﻔﺘﻨﯽ ذهنیات ﺑﯿﻨﻨﺪه را ﻓﺮاهم ﻣﯽﮐﻨﺪ. او ﭼﻮن ﭘﯿﮑﺮی همگون و ﺑﺎزﺗﺎﺑﻨﺪه رﻓﺘﺎری را ﺑﺮﻣﯽانگیزد که ﺑﻌﺪی تنانه دارد و ﺑﺎ ﺗﺠﺮبهٔ ﻓﺮد از اﻧﻌﮑﺎس ﺧﻮد همﭘﯿﻮﻧﺪ اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ، ﻣﻌﻨﺎ بهﺻﻮرﺗﯽ ﺳﯿﺎل وابسته به ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﯿﺎن «ﻧﯿﺎز» و ﺑﺪن ﺑﯿﻨﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮد، به‌طﻮری‌که هر ﺑﺮﺧﻮردی ﺷﮑﻞ ﺟﺪﯾﺪی از آن را ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر اﻓﺮاد، ورای جنبه‌های ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﻣﯽرود زﯾﺮا که هر ژﺳﺖ ﺑﺪﻧﯽ، دﯾﺪ دﯾﮕﺮی را به‌همراه دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ مجسمه همیشه ﺑﺎ ﺑﺪن‌های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در گفت‌‌وگوﺳﺖ و در ﻋﯿﻦ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽِ مفهوم ﻧﯿﺎز، ﺑﺴﺘﺮی را اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ که همهٔ ﻋﻮاﻣﻞ دﺧﯿﻞ، از جمله ﻣﺤﯿﻂ و دﯾﮕﺮاﻧﯽ که در ﻣﺤﯿﻂ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ، بهﻣﺜﺎبهٔ ﺑﺪﻧﯽ ارﮔﺎﻧﯿﮏ ﺑﺎ هم ﺑﺮهمﮐﻨﺶ داشته ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﺛﺮ همیشه ﺗﻤﻨﺎی ﺣﻀﻮر دﯾﮕﺮی را ﺣﺲ ﮐﻨﺪ.»
دوسالانهٔ ونکوور یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای هنری کانادا است که مسئولیت تأمین برجسته‌ترین و بی‌نظیرترین آثار هنری شهر ونکوور را بر عهده دارد. بیشتر آثار هنری منتخب این دوسالانه به‌طور موقت در ونکوور به نمایش گذاشته می‌شوند. اغلب آثار هنری برجسته برای سال‌ها در جای خود باقی مانده و بقیهٔ آثار هنری دائمی به‌طور معمول از طریق منافع عمومی و کمک‌های خصوصی تأمین و نگهداری می‌شوند.
کامبیز شریف در سال ۱۳۵۷ همراه برادر دوقلوی خود کامران، در تبریز به‌دنیا آمد و هر دو از ۱۲ سالگی به طراحی و نقاشی رو آوردند. آن‌ها از همان ابتدا می‌کوشیدند تا طراحی‌های خود را به‌صورت سه‌بعدی نمایش دهند که پس از آن ناخودآگاه هر دو به‌سمت مجسمه‌سازی سوق پیدا کردند. آن‌ها بعد از اتمام تحصیلات خود در تبریز، به تهران مهاجرت کرده و حدود پانزده سال پیش کارگاه مجسمه‌سازی خودشان را در این شهر به نام استودیو شریف راه انداختند.
کامبیز شریف در سال ۱۳۸۱ جایزهٔ اولِ سومین دورهٔ بینال مجسمه‌سازی تهران را با حضور پرویز تناولی به‌عنوان دبیر این بینال، به‌خاطر مجسمهٔ چوبی‌اش با نام «رویش» دریافت کرد. مجسمهٔ رویش به ارتفاع ۷ متر و به وزن ۱٫۵ تن، پس از بینال با همکاری موزهٔ هنرهای معاصر به سفارت ایران در پاریس منتقل شد و در فضای سبز سفارت ایران در پاریس نصب شد. جایزهٔ این بینال برای کامبیز شریف، سفر مطالعاتی یک‌ساله‌ای به پاریس بود که فرصتی را فراهم آورد تا کامبیز در ۲۳ سالگی تجربهٔ زندگی در فضای خارج از ایران را تجربه و در فضایی آزاد با آثار هنری مهم دنیا آشنا شود.
کامبیز شریف در چهارمین دورهٔ بینال مجسمه‌سازی تهران نیز توانست مقام شهامت و جسارت را از سازمان زیباسازی شهر تهران به‌خاطر مجسمهٔ «چشم خدا» دریافت کند. این مجسمه هجده و نیم متری که در میان آن فانوس‌های بی‌شمار و ظریف نصب شده، بزرگ‌ترین مجسمهٔ چوبی کامبیز شریف است، که در پارک ایرانشهر در کنار «خانهٔ هنرمندان» نصب شده است.
از این هنرمند مجسمهٔ «چرخ زمان» در تالار وحدت و نیز نمونهٔ کوچک مجسمهٔ «نیاز» که در ونکوور نصب شده، توسط موزهٔ دیویس بوستون در سال ٢٠١۵ خریداری شد که حال در کلکسیون مجموعه قرار دارد.
آثار کامبیز شریف تاکنون در بیش از۳۰ نمایشگاه انفرادی و جمعی در ایران و خارج از ایران به نمایش در آمده است. مرکز هنرهای زیبای سانفرانسیسکو، نمایشگاه بین‌المللی نیویورک، گاری الیوت لوییز ونکوور و گالری هنری سنت دویز پاریس از جمله مراکزی‌اند که آثار او را به‌نمایش گذاشته‌اند.
شایان ذکر است که در سال آینده، شاهد نصب مجسمهٔ «اسلحهٔ صلح» از این هنرمند در شهر ونکوور خواهیم بود، که هشتاد درصد پروسهٔ ساختن آن تقریباً به اتمام رسیده است. مجسمهٔ «اسلحهٔ صلح» از جنس برنز به ارتفاع ۳٫۵ متر و به طول ۵٫۵ متر است که وزن آن حدوداً به ۳٫۵ تن خواهد رسید. همچنین در سال ۲۰۲۴ – ۲۰۲۳ نیز چیدمانی از مجسمه‌های «رویش»، اثر دیگری از کامبیز شریف در شهر برنابی نصب خواهد شد. این چیدمان متشکل از چهار مجسمه به ارتفاع‌های هفت متر، هشت متر، نه متر و ۱۵ متر از جنس استیل خواهد بود.
