معرفی مجموعه‌ای از هایکوهای شاعران سوئد با انتخاب و برگردان مانا آقایی و لیلا فرجامی
هایکو (Haiku) نوعی شعر ژاپنی است که فرمی بسیار کوتاه دارد و با سه ویژگی مشخص می‌شود:
۱- ماهیت هایکو مقطع بودنش است، که غالباً توسط کنارِهم‌گذاری دو تصویر یا دو ایده و کلمهٔ قطع‌کننده مابینشان ارائه می‌شود، نوعی نشانه‌گذاری شفاهی که لحظهٔ جدایی را علامت می‌دهد و سبک و سیاقی را که طی آن عناصر کنارِ هم گذاشته‌شده به هم ارتباط داده می‌شوند، رنگامیزی می‌کند.
۲- هایکوی سنتی شامل ۱۷ مورا (که به‌صورت آزاد هجا ترجمه می‌شود) است. این ۱۷ مورا، به‌ترتیب در سه عبارت ۵، ۷ و ۵ مورایی از پیِ هم می‌آیند. نوع دیگر هایکو شامل ۱۱ مورا است که به‌ترتیب سه عبارت ۳، ۵ و ۳ مورایی را داراست.
۳- فصل‌واژه (کی‌گُو – kigo)، کلمه یا عبارتی که با فصل خاصی مرتبط است، و معمولاً از سایجی‌کی (saijiki)، لیست گسترده اما تعریف‌شده‌ای از چنان عباراتی، استخراج می‌شود.
هایکوی مدرن ژاپنی (gendai-haiku)، به‌طور افزاینده‌ای بعید می‌نماید که سنت ۱۷ مورا یا رفتن به سراغ طبیعت به‌عنوان سوژه را دنبال کند، اما استفاده از کنارِهم‌گذاری تصاویر و ایده‌ها همچنان با افتخار در هر دو نوع هایکوی سنتی و مدرن ادامه دارد. ادراک مشترک و نسبتاً تازه‌ای وجود دارد که بر اساس آن تصاویر کنارِهم‌گذاری‌شده باید مستقیماً اشیا یا اتفاقات مشاهده‌شدهٔ روزانه باشند.
در ژاپنی، هایکو به‌طور سنتی در تک‌خطی عمودی نوشته می‌شود، در حالی‌که در انگلیسی، هایکو اغلب در سه خط نمایان می‌شود تا سه عبارتِ هایکوی ژاپنی را به موازات هم بیاورد.
هایکو در قدیم هوکّو (hokku) نامیده می‌شد، و ماسائوکا شی‌کی (Masaoka Shiki)، نویسندهٔ ژاپنی در انتهای قرن نوزدهم، این نام جدید را بر آن گذاشت.
اولین گزیده از هایکوهای شاعران سوئد با انتخاب و برگردان مانا آقایی و لیلا فرجامی، در مجموعه‌ای با عنوان «دوچرخهٔ بال‌دار» منتشر شد.
مجموعهٔ «دوچرخهٔ بال‌دار» دربرگیرندهٔ ۱۵۰ هايكو از ۳۷ شاعر است و از سوی انتشارات هشت در ایران به چاپ رسیده است. این کتاب که با پیشگفتاری دربارهٔ تاریخچهٔ هایکو در سوئد آغاز می‌شود، در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷، در ۹۵ صفحه، با شمارگان هزار نسخه و قیمت هشت هزار تومان واردِ بازار کتاب ایران شده است.
هایکوهای این مجموعه، که از زبان اصلی به فارسی برگردانده شده‌اند، غالبا به توصیف تجربیات شاعر از طبیعت می‌پردازند. «توماس ترانسترومر»، «هلگا هّرلِه»، «یوهان بَری‌ستاد»، «تِرِسا وِنبَری»، «لارش وّری اُ»، «میکائِل فِنلین»، «بیرگیتا والین» و «سِوِن اِناندِر» از جمله شاعرانی‌اند که در این مجموعه معرفی شده‌اند.
مانا آقایی، شاعر و مترجم ساکن سوئد، دانش‌آموختهٔ ایران‌شناسی و کتابداری است. او دفتر شعرهای «مرگ اگر لب‌های تو را داشت»، «من عیسی بن خودم» و «زمستان معشوق من است»، آثار پژوهشی «فرهنگ نویسندگان ایرانی در سوئد» و «کتابشناسی شعر زنان ایران» و همچنین برگردان منتخبی از اشعار شاعران آسیای دور به‌نام «هواپیمایی به آرامی سنجاقک» را در کارنامهٔ کاری خود دارد.
لیلا فرجامی، شاعر و مترجم ساکن آمریکا نیز دانش‌آموختهٔ روان‌شناسی است. «هفت دریا شبنمی»، «گِل»، «پیش از غرق شدن»، «رودخانه‌ای که از ماه می‌گذرد» و «پرنده‌ای که در من آواز می‌خواند» (ترجمهٔ اشعار کبیر شاعر هندی) نام بعضی از آثار منتشرشدهٔ وی هستند.
چند هایکو از مجموعهٔ «دوچرخهٔ بال‌دار»
۱
حین عبور
لمس کردم دامنش را
روی بند رخت
(پَر وِستبَری)
۲
پای آبشار عظیم
بال می‌گشاید
کفشدوزک
(سوِن اِناندِر)
۳
نمایشگاه نقّاشی
زیباترین چشم‌انداز
بیرون پنجره
(فلورِنس ویلِن)
۴
شاد در آفتاب بهار
نرگسی می‌چیند کودکم
از باغچهٔ همسایه
(لارش گِرانستروم)
۵
سکوت صبحگاهی
پارو دو نیم می‌کند
آب‌های تهی را
(اِیویند هِلگِه‌سون)
۶
خاموش می‌شود
متهٔ دندان‌پزشک:
ناگهان، صدای زنجره‌ها
(کَی فَلکمَن)
۷
در لحظهٔ وداع
می‌پرسد نام مرا،
پدر
(پاول ویگِلیوس)
۸
افسردگی زمستانه
لبخندی می‌سازم
با قرص‌هایم
(یورگِن یوهانسون)
۹
شعله‌ای لرزان
بر زمین می‌رقصد
سایهٔ راهب
(یوهان بَری‌ستاد)
