دکتر سعید ممتازی*، روان‌درمانگر، مشاور و هنردرمانگر – ونکوور
گروه‌درمانی یا مشاورهٔ گروهی روشی است که در آن یک یا دو درمانگر با تعدادی شرکت‌کننده که معمولاً بین ٨ تا ١۵ نفرند، کار روان‌درمانی یا مشاوره را انجام می‌دهند.
گروه‌درمانی به درمانگران فرصت ویژه‌ای می‌دهد تا مشکلات بین‌ِفردی نوجوانان را در عمل مشاهده کنند. مشکلاتی مانند کم‌رویی، زورگویی، بی‌توجهی، ترس، اضطراب اجتماعی، بی‌انگیزگی، عادت به موبایل و رسانه‌های اجتماعی، در گروه ظاهر می‌شوند. یک درمانگر ماهر می‌تواند این واکنش‌ها را در لحظه شناسایی کند و به نوجوانان کمک کند عادات بد خود را تغییر دهند و روش‌ها و رفتارهای جدیدی انتخاب کنند.
نوجوانان مهارت‌های زیر را می‌آموزند یا بهبود می‌بخشند:
- مهارت تصمیم‌گیری
- حل مسئله
- تفکر خلاق
- تفکر نقاد
- مدیریت استرس
همچنین گروه‌درمانی برای بهبود مشکلات زیر در نوجوانان مؤثر است:
- اضطراب اجتماعی
- کم‌رویی شدید
- مسائل مرتبط با زورگویی
- مشکل قطع ارتباط یا طردشدن از سوی همسالان
- مشکل کنترل خشم
- تنش‌های هویتی
- مسائل احساسی و روابط عاطفی
- رابطه با پدر و مادر
- تنش‌های مهاجرت و ارتباط با دیگر فرهنگ‌ها
گروه‌درمانی شبیه یک باشگاه بدن‌سازی برای مهارت‌های فردی و اجتماعی است. نوجوانان پس از تجربهٔ مثبت گروه با مهارت‌ها و توانایی‌های جدید ارتباطی وارد جامعه می‌شوند. آن‌ها یاد می‌گیرند در کلاس درس صحبت کنند، در برابر فشار منفی همسالان مقاومت کنند و از خود دفاع کنند. همچنین کار گروهی به نوجوانان کمک می‌کند ظرفیت خود را برای بیان احساسات و ابراز وجود عاطفی افزایش دهند. با کاهش ناامنی‌های اجتماعی، آن‌ها در صحبت‌کردن با همسالان یا بزرگ‌ترها احساس راحتی می‌کنند.
پنج مزیت اصلی گروه‌درمانی
١. اعتمادبهنفس اجتماعی
جلسات گروهی به نوجوانان اجازه می‌دهد راه‌های جدیدی برای ارتباط برقرارکردن و توسعهٔ رفتارهای اجتماعی بهتر تمرین کنند. با افزایش اعتمادبهنفس و توانایی صحبت در گروه‌ها، آن‌ها در موقعیت‌های اجتماعی روزمره احساس راحتی بیشتری می‌کنند.
٢. بهبود مهارت‌های ارتباطی
بسیاری از نوجوانان در بیان احساسات خود مشکل دارند. گروه‌درمانی به نوجوانان کمک می‌کند احساسات و ترس‌ها و نگرانی‌های خود را در جمع همسالان بیان کنند و وقتی مشاهده کنند دیگران هم مشکلات مشابهی دارند، مهارت‌های ارتباطی بهتری پیدا کنند و به بلوغ برسند.
٣. تأثیرات مثبت همسالان
فشار همسالان تأثیرات مثبت و منفی عمیقی بر زندگی جوانان دارد. زمانی که نوجوانان در کنار همسالانی قرار می‌گیرند که تلاش می‌کنند خود را بهبود بخشند و روابط سالم‌تری ایجاد کنند، احساس تنهایی کمتری می‌کنند. اعضای گروه هر هفته موفقیت‌های یکدیگر را برای هم بیان می‌کنند، و این محیط مثبت به نوجوانان اعتمادبهنفس می‌دهد تا بر شک و تردیدهای خود غلبه کنند و در روابط اجتماعی پیش‌قدم شوند.
۴. بهبود روابط
نوجوانان منزوی بیشتر در معرض اضطراب و افسردگی‌اند. این نوجوانان برای آرام‌کردن ترس‌ها و ناامنی‌هایشان از همسالان دوری می‌کنند. جلسات گروهی به نوجوانان فرصتی می‌دهد تا روابط باکیفیتی با همسالان ایجاد کنند. نوجوانانی که ممکن است در مدرسه یا گروه دوستان درگیر روابط نامناسب باشند، می‌توانند در گروه شروعی تازه داشته و عضوی از یک جامعهٔ همسال شوند که آن‌ها را می‌پذیرد و ارزشمند می‌داند.
۵. کاهش استرس
نوجوانان اغلب به‌دلیل فشارهای اجتماعی و تحصیلی احساس فشار و استرس می‌کنند. کار گروهی با فراهم‌کردن فرصتی برای به‌اشتراک‌گذاشتن مشکلات با همسالانی که آن‌ها را درک می‌کنند، به کاهش استرس کمک می‌کند. نوجوانان یاد می‌گیرند مشکلات را در مقیاس بزرگ‌تر ببینند و حس شوخ‌طبعی سالمی پیدا کنند.
یک شروع تازه
همهٔ نوجوانان مهارت‌های اجتماعی خوبی ندارند. هرچه زودتر یاد بگیرند چگونه خود را در گروه‌ها مدیریت کنند، بهتر است. گروه‌درمانی فرصتی ویژه برای نوجوانان فراهم می‌کند تا اعتمادبهنفس اجتماعی و اطمینان‌به‌خود را پرورش دهند، و این بهترین هدیه‌ای است که هر نوجوان می‌تواند دریافت کند.
به‌عنوان درمانگری که علاوه بر انجام گروه‌درمانی، تجربهٔ تدریس گروه‌درمانی به روان‌شناسان و روان‌پزشکان را داشته‌ام، امیدوارم این روش سلامت روانی نوجوانان و والدین آنان را ارتقا دهد.
*عضو ارشد انجمن مشاوران درمانگر کانادا، دکترای تخصصی از ایران، فلوشیپ و گواهینامهٔ مشاوره از دانشگاه UCLA، گواهینامهٔ مصاحبهٔ انگیزشی و Award of Achievement از دانشگاه UBC
