مروری بر واکنش مقامات، نهادها و شرکت‌های کانادایی به اعتراضات اخیر ایران
مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور
جمعه ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ برابر با ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ با اعلام خبر درگذشت مهسا (ژینا) امینی، در بیمارستان کسری در تهران، پس از دستگیری از سوی گشت ارشاد، تجمعاتی در بیرون بیمارستان شکل گرفت و خیلی زود دامنهٔ آن سقز، زادگاه او، سنندج، شهرهای دیگر کردستان و پس از دیگر شهرهای ایران را در برگرفت.
سرکوب و کشتار معترضان خیلی زود حساسیت‌های جهانی را برانگیخت. در کانادا سیاستمداران سطوح مختلف دولت در تجمعات اعتراضی حضور یافتند ازجمله در تجمع شهر کوکئیتلام ریچارد استوارت، شهردار چهارسال گذشته و نامزد انتخابات شهرداری کوکئیتلام، و عادل قمر، نامزد انتخابات شهرداری این شهر، حضور داشتند و برای حاضران در این تجمع سخن گفتند. در حاشیهٔ این مراسم ریچارد استوارت شهردار کوکئیتلام به حاضران قول داد که در نامه‌ای خطاب به دولت فدرال اعتراض جامعهٔ ایرانی به صدور ویزا و پذیرش اقامت افراد وابسته به سپاه پاسداران جمهوری اسلامی و جلوگیری‌نکردن از ورود پول‌های آلوده به کانادا را به اطلاع آنان برساند. قولی که چند روز بعد با انتشار نامهٔ دوصفحه‌ای او به جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا عملی شد. او در این نامه با اشاره به حضورش در تجمع اعتراضی ایرانیان در شهر کوکئیتلام در اعتراض به کشته‌شدن مهسا امینی، از خاطرهٔ حضور در تجمع پیشین در زمان سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ که به کشته‌شدن ۱۷۶ نفر ازجمله اردلان ابن‌الدین حمیدی، همسرش نیلوفر رزاقی و فرزندشان کامیار، که از ساکنان شهر کوکئیتلام بودند، انجامید نوشت و نگرانی‌های جامعهٔ ایرانی شهرش را از «صدور ویزا و پذیرش درخواست‌های مهاجرت اعضای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی و/یا خانوادهٔ آن‌ها و همچنین نگرانی از آوردن پول‌های آلودهٔ آن‌ها به کانادا» را به اطلاع ترودو رساند و خواستار واکنش سریع دولت به چنین سوءاستفاده‌هایی شد.
روز ۲۰ سپتامبر، ملانی جولی، وزیر امور خارجهٔ کانادا، در واکنش به کشته‌شدن مهسا امینی و سرکوب اعتراضات در ایران، در توییتر نوشت: «مهسا امینی زمانی که در ایران در بازداشت بود، درگذشت. قلب من با عزیزانش و زنان ایران است.
کانادا خواستار تحقیقات کامل و شفاف در مورد مرگ اوست. ما از ایران می‌خواهیم که به همهٔ اشکال آزار و اذیت و تبعیض علیه زنان پایان داده و به حق اعتراض مسالمت‌آمیز آن‌ها احترام بگذارد.»
اما یکی از نخستین واکنش‌ها به کشته‌شدن مهسا امینی و اعتراضات در ایران از سوی پیِر پوئِلیِوْر (Pierre Poilievre)، رهبر جدید حزب محافظه‌کار کانادا، بود که در شبکه‌های اجتماعی‌اش نوشت: «کشتن #مهساامینی یکی دیگر از اقدامات دلخراش وحشیانه و کشتار دیکتاتوری ایران علیه زنان ایران است. ترودو باید در نهایت در کنار مردم ایران که برای آزادی خود می‌جنگند، بایستد و سپاه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهد.»
فردای آن روز جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، در شبکه‌های اجتماعی‌اش نوشت: «کانادا قویاً از افرادی که در ایران ابراز عقیده و اعتراض می‌کنند، حمایت می‌کند. ما از رژیم ایران می‌خواهیم که به سرکوب آزادی بیان پایان دهد – و به آزار و اذیت و تبعیض مداوم علیه زنان پایان دهد.»
۲۳ سپتامبر ۲۰۲۲، ملانی جولی، وزیر امورخارجهٔ کانادا، در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد: «کانادا بازداشت و قتل شرم‌آور مهسا امینی را به‌شدت محکوم می‌کند. مرگ او نتیجهٔ مستقیم آزار و اذیت و سرکوب سیستماتیک و مستمرِ زنان توسط ایران بود. ما در همبستگی با عزیزان مهسا امینی و زنان ایرانی ایستاده‌ایم. ما همچنین سرکوب خشونت‌آمیز غیرنظامیان را محکوم می‌کنیم که منجر به کشته و مجروح‌شدن عدهٔ زیادی شده است و نقض آشکار حقوق بشر است. کانادا به‌شدت نگران سرکوب‌های احتمالی بیشتر و استفاده از نیروی اضافی علیه غیرنظامیان است. ما از ایران می‌خواهیم که تشدید تنش‌ها را متوقف کند و از ارتکاب اعمال خشونت‌آمیز بیشتر علیه مردم خود خودداری کند. ما از ایران می‌خواهیم که به‌طور معناداری به شکایات همهٔ شهروندان خود بدون تبعیض رسیدگی کند و از حق آن‌ها برای اعتراض مسالمت‌آمیز محافظت کند. حقوق زنان، حقوق بشر است. ما به شجاعت زنان ایرانی که تظاهرات مسالمت‌آمیز برگزار می‌کنند، درود می‌فرستیم و به آن‌ها می‌پیوندیم و پیامی واضح به رژیم می‌فرستیم: آن‌ها باید به همهٔ اَشکال آزار و اذیت و خشونت علیه زنان پایان دهند.»
نهاتیاً روز ۲۶، سپتامبر جاستین ترودو در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که علیه «گشت ارشاد» تحریم‌هایی اعمال خواهد کرد. او گفت: «ما بارها و بارها دیده‌ایم که ایران حقوق بشر را نادیده می‌گیرد. اکنون با مرگ مهسا امینی و سرکوب اعتراضات بار دیگر شاهد آنیم. امروز اعلام می‌کنم که تحریم‌هایی را علیه ده‌ها فرد و نهاد از جمله پلیسِ به‌اصطلاح اخلاق ایران (گشت ارشاد) اعمال خواهیم کرد.»
ترودو مشخص نکرد که چه افرادی تحریم خواهند شد، اما روابط بین‌الملل کانادا اعلام کرد که آن‌ها می‌توانند «در زمان مناسب جزئیات بیشتری در مورد این تحریم‌ها ارائه دهند.»
از سوی دیگر حزب محافظه‌کار در تلاشی دوباره خواستار اجرای قطعنامهٔ تصویب‌شده در مجلس عوام در سال ۲۰۱۸ برای قراردادن سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در لیست گروه‌های تروریستی شدند.
ولی روز ۲۸ سپتامبر الکساندر کوهن، سخنگوی دفتر مارکو مندِچینو، وزیر امنیت داخلی کانادا، دربارهٔ این درخواست محافظه‌کاران اعلام کرد : «تعیین اینکه آیا یک گروه نهادی تروریستی است یا نه، فرآیندی دقیق و غیرسیاسی است که توسط آژانس‌های امنیت ملی کانادا انجام می‌شود. این آژانس‌ها به‌طور مستمر برای شناسایی و ارزیابی نهادهایی که ممکن است حد آستانه برای فهرست‌‌شدن را برآورده کرده باشند، کار می‌کنند.»
باید منتظر بود و دید بحث‌ها در این زمینه در روزهای آینده به کجا خواهد کشید.
اما واکنش‌ها به کشته‌شدن مهسا امینی و اعتراضات ایران فقط به سیاستمداران محدود نشد.
شرکت‌های کانادایی راجرز، تلاس و بل سه غول بزرگ مخابراتی کانادا اعلام کردند که تماس و فرستادن پیامک به ایران را به‌ترتیب تا ۱۷ و ۱۴ اکتبر برای همهٔ مشترکان شرکت‌های مادر راجرز، تلاس و بل، و شرکت‌های زیرمجموعه‌شان یعنی فایدو، چترز، کودو و ویرجین رایگان خواهند کرد.
