سیما غفارزاده – ونکوور
صبح جمعهٔ گذشته، ۱۲ اوت ۲۰۲۲، سلمان رشدی، نویسندهٔ هندی‌تبار بریتانیایی-آمریکایی، زمانی که آماده می‌شد تا سخنرانی عمومی‌اش را در مؤسسهٔ شِتاکوآ (Chautauqua Institution) در نیویورک، آغاز کند، مورد تهاجم مرد ۲۴ سالهٔ لبنانی‌تباری به‌نام هادی مطر قرار گرفت، و از ناحیهٔ گردن و شکم با ضربات چاقو به‌شدت مجروح شد. رشدی قرار بود در این برنامه در مورد ایالات متحده به‌عنوان پناهگاهی امن برای نویسندگان تبعیدی سخنرانی کند. هنری ریس، یکی از بنیان‌گذاران City of Asylum – سازمانی غیرانتفاعی در پنسیلوانیا که به نویسندگان تبعیدی پناه می‌دهد – نیز که هم‌زمان روی صحنه بود تا گفت‌گویش را با رشدی آغاز کند، از ناحیهٔ سر آسیب دید.
هنوز مشخص نیست ضارب چگونه توانسته است مسلح به چاقو وارد این جلسه شود. البته طبق گفتهٔ شاهدی به‌نقل از سی‌ان‌‌ان، گشت و بازرسی یا استفاده از دستگاه‌های فلزیاب در کار نبوده است. بنا به گفتهٔ دادستان منطقه، هادی مطر که در زمان اعلام فتوای خمینی هنوز به‌دنیا نیامده بود، در صورت محکومیت تا ۳۲ سال زندان در انتظارش است.
گفته می‌شود دکتری که در این مراسم شرکت کرده بود، بلافاصله به رشدی رسیدگی کرد. یک پلیس ایالتی و یک معاون کلانتر هم که در این مراسم حضور داشتند، ضارب را در محل دستگیر کردند. سلمان رشدی بلافاصله با هلی‌کوپتر به بیمارستان منتقل شد. اندرو وایلی، کارگزار ادبی رشدی، عصر همان روز گفت که رشدی تحت عمل جراحی قرار گرفته، زیر دستگاه تنفس مصنوعی است و به‌دلیل وسعت جراحاتش قادر به صحبت‌کردن نیست. وی همچنین گفت که رشدی علاوه بر احتمال آسیب کبدی و چندین عصب قطع‌شده در یک بازویش، ممکن است یکی از چشمانش را نیز از دست بدهد… روز بعد، وایلی گفت که دستگاه تنفس مصنوعی رشدی را قطع کرده‌اند و او می‌تواند صحبت کند. روز ۱۴ اوت، وایلی گفت که رشدی روبه‌بهبود است، هرچند که به‌دلیل جراحات عمیق این روند طول خواهد کشید. پسرش ظفر رشدی هم گفت: «گرچه جراحات او بسیار جدی است، روحیهٔ پرجنب‌وجوش و حس شوخ‌طبعی جسورانه‌اش همچنان پابرجاست.» و افزود آزادی بیان، همه‌چیز است… آزادی بیان، خودِ زندگی است.
چهارمین رمان سلمان رشدی، آیات شیطانی، پس از انتشار در سپتامبر ۱۹۸۸، تحسین منتقدان و در عین حال تهدیداتی از طرف بنیادگرایان مسلمان را بهدنبال داشت. در واکنش به این رمان، روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، در فوریهٔ ۱۹۸۹ و تنها چند ماه پیش از مرگش، فتوایی را مبنی بر ترور رشدی – به‌همراه دست‌اندکاران چاپ کتاب او به هر زبانی – صادر کرد، و بهدنبال آن رشدی مجبور شد برای چندین سال مخفیانه زندگی کند. اِتوره کاپریولو (Ettore Capriolo)، مترجم، نمایشنامه‌نویس و معلم ایتالیایی، که کتاب آیات شیطانی را به ایتالیایی برگردانده بود، در ژوئیهٔ ۱۹۹۱ در خانهٔ خود مورد ضربات چاقو قرار گرفت، ولی خوشبختانه جان سالم به‌در برد، در حالی‌که تنها ده روز بعد، هیتوشی ایگاراشی (Igarashi Hitoshi)، پژوهشگر تاریخ و ادبیات ایرانی و عربی و برگردانندهٔ کتاب آیات شیطانی به ژاپنی، با ضربات چاقو مورد حمله قرار گرفت و به قتل رسید. در فوریهٔ ۲۰۱۷، در وبسایت رسمی خامنه‌ای از وی سؤال شده بود که آیا فتوا علیه رشدی همچنان پابرجاست، که در پاسخ رهبر جمهوری اسلامی گفته بود: «فرمان، همان است که امام خمینی صادر کرد.»
در واکنش به حمله به سلمان رشدی، رهبران کشورهای آمریکا، بریتانیا، کانادا، استرالیا، اسرائیل، فرانسه و آلمان با انتشار بیانه‌هایی خشم خود را نسبت به این حمله اظهار و برای رشدی آرزوی سلامتی کرده‌اند. در این میان، جمهوری اسلامی ایران هرگونه دخالت در این حمله را انکار کرد، و در عوض خودِ رشدی و حامیانش را مستوجب سرزنش دانست. وزارت امور خارجهٔ آمریکا واکنش ایران را تقبیح کرد و این اظهارنظر را نفرت‌انگیز و منزجرکننده خواند. در حالی‌که روزنامهٔ کیهان نزدیک به دفتر رهبر جمهوری اسلامی از حمله به سلمان رشدی استقبال کرده است، محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کنندهٔ هسته‌ای جمهوری اسلامی، این حمله را به مذاکرات احیای برجام پیوند زده و تلویحاً ادعا کرده است که «شاید دولت آمریکا خود در حمله به رشدی دست داشته است.»
همچنین در واکنش به این حمله، رئیس انجمن جهانی قلم، بورهان سونمِز (Burhan Sönmez) در بیانیه‌ای گفت: «انجمن جهانی قلم حملهٔ وحشیانه به سلمان رشدی را شدیداً محکوم می‌کند. سلمان نویسنده‌ای محترم و مشهور است و نیز عضو محبوب جامعهٔ قلم، که سال‌هاست به‌خاطر کارش با تهدیداتی مواجه بوده است. هیچ‌کس برای اظهار عقیدهٔ خود به‌طور مسالمت‌آمیز نباید در رادار باشد، چه رسد به اینکه مورد حمله قرار گیرد. ما برای دوست عزیزمان آرزوی بهبودی سریع داریم.»
کاری از افشین سبوکی، هنرمند ساکن ونکوور
همچنین رئیس انجمن قلم کانادا، گرِیس وستکات (Grace Westcott) در واکنش به این حمله گفت: «انجمن قلم کانادا از شنیدن خبر حملهٔ وحشیانه به دوست و همکار ما، سلمان رشدی، شوکه شده است. سلمان عضو بسیار ارزشمند قلم، و مبارز خستگی‌ناپذیر آزادی بیان است. ما این حمله را شدیداً محکوم می‌کنیم و آرزوی بهبودی سریع برای سلمان داریم.»
کانون نویسندگان ایران نیز در واکنش به سوءقصد به جان سلمان رشدی، این حمله را «از مصادیق بارز حمله به آزادی بیان بی‌هیچ حصر و استثنا برای همگان» دانست.
حمله به رشدی موجب تجدید علاقهٔ مردم برای به‌دست‌آوردن نسخه‌هایی از رمان آیات شیطانی شد، به‌طوری‌که این رمان بعدازظهر روز حمله در رتبهٔ سیزدهم فروش در سایت آمازون قرار گرفت.
سه‌شنبهٔ این هفته اعلام شد که سلمان رشدی کاملاً به‌هوش است و به‌خوبی می‌تواند با بازپرسان گفت‌وگو کند، هرچند فعلاً در بیمارستان و تحت درمان خواهد بود.
