دکتر امیرحسین توفیق – ونکوور
مطلب زیر بر اساس برداشت‌های نگارنده نوشته شده و مروری است بر تجربه و تغییرات قوانین و شرایط مهاجرت به کانادا در طول ۲۱ سال گذشته.
سیستم مهاجرت به کانادا و قوانین حاکم بر آن یکی از پرتغییرترین و منفعل‌ترین برنامه‌های مهاجرت به کشورهای مهاجرپذیر است. به جرئت می‌توان گفت که سیستم مهاجرت کانادا و قوانین آن نهایتاً در شش ماه می‌تواند ثابت بماند و هر شش ماه یک‌بار، شاهد تغییرات در بعضی از قوانین و برنامه‌های مهاجرتی هستیم. در طول ۲۱ سال گذشته، شاهد سال‌هایی بودهایم که سیستم مهاجرت کانادا در التهاب کامل به‌سر می‌برد. سال ۲۰۰۰ اولین سال با تغییر قوانین برنامهٔ نیروی کار متخصص یا Skilled Worker سالی پرالتهاب بود. سال ۲۰۰۲ نیز که منجر به مردود شدن حجم بسیار وسیعی از پرونده‌های نیروی متخصص شد، از جمله سال‌های پرالتهاب بود. همچنین سال ۲۰۰۸ که تغییر قوانینی اساسی را نسبت به سال ۲۰۰۲ شاهد بودیم، سال ۲۰۱۲ که بیش از ۱۸۰ هزار پرونده نیروی متخصص مختومه اعلام شد، سال ۲۰۱۴ که آخرین سال پذیرش پرونده‌های نیروی کار متخصص بود و سال ۲۰۱۵ آغاز به کار سیستم ورود سریع یا Express Entry بود و نیز سال ۲۰۱۶ که ۶۰ هزار پروندهٔ سرمایه‌گذاری فدرال مختومه اعلام شد. با مرور و مراجعه به حافظهٔ ۲۱ سال گذشته، سالی نبوده که در سیستم مهاجرت کانادا شاهد التهاب نبوده باشیم و بعضی از آن سال‌ها، پرالتهاب‌تر بوده است. سال ۲۰۱۹ نیز به‌نظر نگارنده، سالی پرالتهاب بود. از آغاز سال که پذیرش پرونده‌های اسپانسرشیپی والدین با آن شیوه صورت پذیرفت و بسیاری از آن جا ماندند و بعد، آنچه در طول چند ماه گذشته شاهد آن بودهایم؛ مردود کردن فله‌ای بسیاری از پرونده‌های تحصیلی، توریستی و کار بود که همچنان روند آنها ادامه دارد.
دفتر بررسی پرونده‌ها، مستقر در اتاوا به یاری سفارت‌خانه‌ها و بخش‌های ویزا آمد و بعضاً در فاصلهٔ کوتاهی پس از ارسال پرونده، با ارسال یک نامه که «متقاعد نشدیم»، ویزای توریستی و تحصیلی بسیاری را مردود کرد. بر اساس آمار ارائه‌شده، بیش از ۴۰ درصد پرونده‌های درخواست ویزای تحصیلی، مردود شده است که حجم بسیاری از آنها متعلق به شهروندان کشور هند است. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، حجم تقلبات آن‌قدر وسیع بوده که حتی از ارائهٔ پذیرش تحصیلی تقلبی هم چشم‌پوشی نکرده‌اند و آن هم به زمرهٔ مدارک جعلی پیوسته است.
متأسفانه عدم نظارت درست و دقیق سازمان‌های مسئول موجب شده حجم تقلبات، در سال ۲۰۱۹ به اوج خود برسد. از جملهٔ آنها وزارت مهاجرت کانادا و مرزبانی کانادا و نیز کانون مشاوران مهاجرت به کانادا هستند که این آخری قرار است از ابتدای سال ۲۰۲۰، جای خود را به سازمان دیگری بدهد تا نظارت بر مشاوران مهاجرت و همچنین سازمان‌ها و اشخاص بدون مجوز و تخصص بیشتر شود.
متأسفانه و با مراجعهٔ مجدد به سوابق گذشته، وزارت مهاجرت کانادا و شورایی که به‌همین منظور در پارلمان کانادا موجود است، به‌جای تدوین و تسری قوانین درست و نه دست‌وپاگیر که آسایش و اطمینان خاطر متقاضیان مهاجرت به کانادا را فراهم کند، صورت مسئله را پاک می‌کنند و پرونده‌های بسیاری را به‌دلیل تقلب و یا متقاعد نشدن، مردود می‌کنند که حاصلی جز صرف چندین هزار دلار هزینه و زمان ارزشمند متقاضیان ندارد.
یکی دیگر از مسائل التهاب‌آور و مهم سال ۲۰۱۹، هجوم بخش زیادی از متقاضیان برای پناهندگی بوده است. این هجوم و التهاب به‌نحوی بوده است که پروسه‌ای که در سال ۲۰۱۴ از ابتدای معرفی تا قبولی در دادگاه بیشتر از سه ماه به‌طول نمی‌انجامید، اکنون به پروسه‌ای ۱۲ تا ۱۸ ماهه تبدیل شده است. نکتهٔ طنز آن این است که به‌اعتقاد بسیاری از متقاضیان، کانادا درهای خود را به روی متقاضیان پناهندگی باز گذاشته است. تغییرات و سخت شدن قوانین که موجب شده است بسیاری برای واجد شرایط شدن یکی از برنامه‌های مهاجرتی مجبور می‌شوند راه سختی را در پیش بگیرند و از طرفی، تغییرات شدید نرخ برابری ارز، پناهندگی را راهی میان‌بُر، راحت، بی‌دردسر و کم‌هزینه می‌نمایاند که قطعاً این تصور موقتی بوده و کانادا کشوری نیست که فقط نیازمند پناهنده باشد و دیگر برنامه‌های مهاجرتی آن هم می‌بایستی متقاضی بپذیرند. اولین رهاورد این تصور اشتباه که گریبانگیر حجم زیادی از متقاضیان مهاجرت به کانادا شده است، مردودی وسیع پرونده‌های ویزای موقت، از جمله تحصیلی، توریستی و کار است و متأسفانه شاهد موارد دیگری نیز در آیندهٔ نزدیک خواهیم بود.
نکتهٔ طنز دیگر نیز این است که در طول سال‌های گذشته، کانادا سالانه ۲۵۰ هزار مهاجر جدید را مورد پذیرش قرار داده است و به‌عنوان مثال، در ۲۰ سال گذشته، جمعیت کانادا می‌بایستی حداقل ۵ میلیون نفر افزایش می‌یافت که این اتفاق نیافتاده است و دلیل آن هم این است که به‌همان اندازه که مهاجر وارد کانادا می‌شود، با کمی اختلاف، مهاجران قبلی که تصوری متفاوت از کانادا داشتند، سرخورده شده و نهایتاً پس از دریافت شهروندی و گذرنامهٔ کانادایی، این کشور را ترک می‌کنند و عملاً جمعیت کانادا افزایشی نداشته است. تنها راه نگه‌داشتن مهاجران، پناهنده‌ها هستند که با تحویل گذرنامهٔ قبلی‌شان امکان خروج از کشور را برای سال‌هایی نخواهند داشت و پس از آن هم محدودیت‌هایی دارند.
شایان ذکر است که برنامهٔ پناهندگی کانادا، از برنامه‌های مهاجرتی و قانونی است و کانادایی‌ها هیچ مشکلی با پناهندگان واقعی که از بیم خطر جانی، کشور متبوعشان را ترک کرده‌اند، نداشته و ندارند. تنها مشکل، افرادی‌اند که پناهندگی را صرفاً برنامهٔ مهاجرتی راحت و بی‌دردسرِ خود می‌دانند که نتیجهٔ چنین تصوری تحت تأثیر قرار دادن دیگر متقاضیان از جمله توریست‌های واقعی، دانشجویان و دانش‌آموزان است، کما اینکه شاهد طولانی شدن پروسه‌ها یا مردودی درخواست این قبیل از متقاضیان هستیم.
امید که سال پرالتهاب دیگری را در سیستم مهاجرت کانادا شاهد نباشیم.
