قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور تشبیه – مثال: آن مرد مثلِ شیر مى‌دود. این یک تشبیه است. صنعت تشبیه از چهار رُکن تشکیل مى‌شود: ۱) مُشبَّه، یعنى موردى که شباهت داده می‌شود. ٢) ادات تشبیه، کلماتی از قبیل «مثلِ، مانند، چون، بسان، همچون و جز این‌ها… » که پیوند برقرار مى‌کنند. ٣) مُشبَّهٌ بِه، یعنى چیزى که به آن شباهت داده می‌شود. ۴) وجه شبه، دلیل شباهت، و این از…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور در ادامهٔ بحث شمارهٔ قبل، به مثالى دیگر از جهان شعر توجه کنید، بیتی از حافظ:  هر کو نکند فهمى زین کلک خیال‌انگیز / نقشش به حرام ار خود صورتگر چین باشد به‌صورت عادى و کامل چنین مى‌نویسیم: هر که او از این کِلک خیال‌انگیز فهمى نکند (این کلک خیال‌انگیز را فهم نکند)، حتى اگر صورتگر چین هم باشد (یک صورتگر ماهر از کشور چین…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور در سن دبیرستانى و سالى بالاتر وقتى می‌خواستیم شعرى را تجزیه و ترکیب کنیم، استادِ کلاس شعر را همان‌گونه که بود بر پایهٔ دستور زبان ترکیب و تحلیل می‌نمود؛ لیکن مجبور می‌شد کلى توضیحات اضافى برای مشخص‌ساختن محل فاعل، مفعول، قید، و دیگر اجزاى کلام ارائه دهد. اما همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، امروزه به مرحمت دستور گشتاری-زایشی چامسکى دیگر مشکلى نداریم. او سخن را…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور در شمارهٔ قبل، گفتیم براى یک زبان‌شناس هیچ تفاوتى در توصیف سبک‌ها وجود ندارد؛ امروزه به مرحمت وسایل جدید او می‌تواند به‌آسانى نمونه‌هایى از سبک‌ها و گونه‌هاى سخن را برای مطالعه ضبط و ثبت نماید. ولى آگاه باشیم برتردانستن یک سبک بر سبکى دیگر یا ترجیح گونه‌اى از سخن بر گونه‌اى دیگر، جنبهٔ احساسى دارد. ظرایف، دقایق، لطایف، و صنایع سخن همراه با طریقهٔ بیان…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور ما پیش از این دربارهٔ حفظ زبان فارسی و مصون‌نگهداشتن آن از خطاها صحبت کرده‌ایم و حال، چون می‌خواهیم وارد بحث ادبیات و شعر شویم، لازم می‌دانیم برای آخرین بار از دوستداران زبان زیبای فارسی بخواهیم که این رمز هویت ملی‌مان را پاس بدارند. ما خطاهای هفتگانه را برشمردیم و مثال زدیم. باز هم چند تا از مهم‌ترینشان را یادآور می‌شویم: ١- خطای دستوری جایگاه…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور در شمارهٔ قبل خاطره‌اى از شهر پاریس نوشتیم؛ اینکه چقدر به فرانسه‌زبانان برمى‌خورد کسى در آنجا به زبانى خارجى صحبت کند. حال، به چند خاطرهٔ دیگر از کشورهاى معروف اروپایى توجه نمایید که وضع مقابله‌شان با زبان‌هاى غیربومى به‌همان منوال است. من از پیش چند کلمه و دو سه جمله مورد نیازم را از هتل‌ها یا از راهنماهاى تورها مى‌پرسیدم و مى‌نوشتم که راحت به…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور در ادامهٔ مبحث شمارهٔ قبل، نکته‌ای دیگر از دستور گشتارى-زایشی که ذات زبان را بیش از پیش آشکار ساخته است، موضوع توانش و کنش است. چامسکى می‌‌گوید که توانش (competence) همان قدرت ذهنى ما در این آفرینش جملات بی‌حدوحصر دستورى است، لیکن کنش (performance) اندازهٔ مطلوب و قابل‌فهمی از ترکیبات واژه‌هاست. با اینکه مثال‌های چامسکی به انگلیسی است، ما می‌توانیم معادلشان را در همهٔ زبان‌ها…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور چند قاعدهٔ دستورى در زبان فارسى حروف اضافه و حروف ربط: اگر جملهٔ هسته را با حرف ربط شروع می‌کنیم، دیگر نباید حرف اضافه‌ای مرکب یا حرف ربط دیگری در آغاز قسمت وابسته بیاوریم. پس ننویسیم: «اگر چه به ایشان گوشزد کرده بودیم با پاى برهنه وارد ایوان نشوند، اما باز جوراب‌نپوشیده قدم به داخل ایوان گذاشتند.» بنویسیم: «اگرچه به ایشان گوشزد کرده بودیم با…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور زبان بشر که ساختار دقیق و پیچیده‌اى دارد، گفتارى-شنیدارى است و این هر دو در ذهن یکسان عمل می‌کنند. زبان بر پایهٔ دو اصل حرکت مى‌کند: اصل صرفِ کمترین کوشش در به‌کارگیرى کلمات و اصل بیان هر چه دقیق‌تر وروشن‌تر بیان‌کردن مفاهیم ذهنى. البته این دو اصل در تضاد نیستند و مکمل یکدیگرند.  معلوم و مجهول براى مجهول‌ساختن فعل در فارسى اسم مفعول را با…

قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید دکتر محمدرضا رخشانفر – ونکوور در گفتار ما تکرار زیاد است، اما هر تکراری مُمِل (ملالت‌آور) نیست. همان‌طور که در شماره‌های پیشین دربارهٔ خط ناقص فارسی گفت‌وگو کردیم، باز هم چنین ادامه می‌دهیم. خط فارسی، چه نسخ و چه نستعلیق، از عربی گرفته شده است؛ واکه‌ها (vowels) را در خود ندارد. تنها سه صوت کشیدهٔ «آ»، «او» و «ای» را با حروف مشخص می‌کند. «او» (u) گاه با صدای «v»…