آرام روانشاد – ایران
«ویران‌شده» محصول سال ۲۰۱۰ کانادا به نویسندگی و کارگردانی دنیس ویلنیو است که بر اساس نمایشنامهٔ وجدی مئوَد با نام «سوخته» ساخته شده و سفر خواهر و برادر دوقلویی را دنبال می‌کند که به‌دنبال کشف راز زندگی مادرشان هستند. فیلم در سپتامبر سال ۲۰۱۰ در فستیوال فیلم تورنتو و ونیز نمایش داده شد، در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۰ در کبک اکران شد و در سال ۲۰۱۱ نامزد دریافت جایزهٔ اسکار در بخش بهترین فیلم غیرِانگلیسی‌زبان شد.
بعد از اینکه نَوال در یک استخر عمومی دچار ضربهٔ روحی می‌شود و می‌میرد، دو فرزند دوقلویش از طریق وکیلشان با آخرین درخواست مادرشان که سال‌ها پیش به کانادا مهاجرت کرده بود، مواجه می‌شوند که خواستهٔ بسیار عجیبی است. برای برآورده کردن این درخواست، آن‌ها باید به سرزمین محل تولد خود، سرزمینی بدون نام در خاورمیانه (لبنان درگیر در جنگ‌های داخلی)، سفر کنند.
«ویران‌شده» فیلم تکان‌دهنده‌ای است. پس از تمام شدن‌اش تا سال‌ها نمی‌توانید آن را فراموش کنید. مدام از خودتان می‌پرسید مگر چنین چیزی امکان دارد؟ مگر امکان دارد؟ نمی‌توانید باور کنید. حتی در تراژدی‌های یونانی هم که بسیاری از محال‌ها اتفاق می‌افتد، چنین داستانی رُخ نداده است. سکانس شروع فیلم با تراشیدن سر چند پسر بچه است و یکی از آن‌ها که خالکوبی بر پا دارد با چشمانی تلخ مستقیم به دوربین خیره شده است. در آخرین سکانس‌های این فیلم ۱۳۰ دقیقه‌ای، راز سکانس نخستین و آن نگاه تلخ معلوم می‌شود. و باز هم درست آخر فیلم می‌فهمیم چشم‌های خالی‌شده از زندگیِ نَوال مروان در کنار استخری که زن‌ها و مردها خیلی عادی در حال شنا هستند، چرا و چگونه دچار مرگ شده است. پایان فیلم نقطهٔ عطف آن است. ضربهٔ مهلک را بر روحمان فرود می‌آورد. آنجاست که می‌فهمیم پلیدتر از جنگ در دنیا وجود ندارد. فیلم، به جست‌وجو در گذشتهٔ زن مُرده‌ای می‌پردازد که دوقلوهایش درباره‌اش هیچ نمی‌دانستند. فیلمی دردناک برخاسته از دوره‌ای که مسیحیان به قصد انتقام از گذشته، بر مسلمانان تندرو آتش می‌گشودند. جنگ داخلی وحشتناکی که ویران‌کننده است. «ویران‌شده» داستان مرگ تدریجی زنی است که اگر جغرافیایی غیر از خاورمیانه می‌داشت؛ شاید تقدیر دیگری برایش نوشته می‌شد.
فیلم، حکایت مغزهای متحجر از ایدئولوژی و مذهب است. اینکه به نام خدا و عقاید مذهبی چه جنایاتی می‌تواند انجام شود. چه روستاهایی بسوزد و چه آدم‌هایی کشته شوند و در نهایت چه تراژدی باورنکردنی‌ای رقم بخورد.
زن فیلم شجاع است، آن‌قدر شجاع که بارها تحسینش می‌کنید و شجاعتش رشک‌برانگیز است. اما شجاعت‌های نَوال برای طایفه‌اش، همسایگان و کسانی که زمانی او را می‌شناختند، جز ننگ معنایی ندارد. چون او عاشق کسی شده که از کیشی دیگر است. عاشق مردی مسلمان شدن و از او باردار شدن می‌تواند به‌سادگی مایهٔ ننگ و مجوز مرگی بی‌مجازات باشد.
تماشای فیلم مخصوصاً برای ما ایرانی‌ها بسیار جذاب است، چون به‌دلیل سابقهٔ تاریخی كشورمان، داستان فیلم را خیلی بیشتر و عمیق‌تر از آنچه در فیلم اتفاق می‌افتد، درك می‌كنیم. داستانِ نابود شدن چند انسان و چند نسل بر اثر تعصبات و تندروی‌های خشك كه اجازهٔ لذت بردن از كنارِ هم بودن را نمی‌دهد و زیباییِ عشق را به فاجعه‌ای باورنکردنی تبدیل می‌كند.
فیلم‌نامه، بازی‌ها و در نهایت کارگردانی بسیار درخشان است. به‌جرئت می‌توان گفت که با فیلمی بی‌عیب و نقص طرف‌ایم. لوكیشن اصلی فیلم لبنان است و کارگردان می‌توانست به‌راحتی و با توجه به داغ بودن بحث خاورمیانه آن را شعارزده کند و با رویكردی سانتی‌مانتال آن را به بیانیه‌ای علیه جنگ و تعصب مذهبی تبدیل كند، ولی هوشمندانه از این کار حذر کرده و تمركز اصلی‌اش را معطوف به انسان‌هایی نموده كه درگیر تراژدی حاصل از باورهای خشک‌اند. آدم‌هایی که سرنوشتشان بی‌آنکه خود نقشی در آن داشته باشند، رقم می‌خورد. كارگردان با پرهیز از احساس‌گرایی، زبانی همه‌فهم و جهان‌شمول به فیلم بخشیده و استقبال گرم بیشتر منتقدان (از کشورهای گوناگون) از این فیلم و نامزد شدنش در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان در مراسم اسكار، گویای این واقعیت است.
این فیلم در کتابخانه‌های مترو ونکوور موجود است و می‌توانید آن را به رایگان امانت بگیرید. همچنین در صورتی که اشتراک Amazon Prime دارید، می‌توانید با اشتراک آزمایشی شبکهٔ Hollywood Suite آن را تماشا کنید یا از طریق سرویس‌های Apple TV یا Google Play آن را بخرید یا اجاره کنید.
این مطلب توسط آرام روانشاد، نویسنده، روزنامه نگار و مدیر کانال سینمایی اوتوپیا نوشته شده است. این کانال به معرفی و نقد آثار برتر سینمای جهان می‌پردازد. همچنین در کنار سینما مطالبی در حوزهٔ فلسفه و ادبیات هم با مخاطب به اشتراک می‌گذارد. با پیوستن (Join) به این کانال به یک نشریهٔ سینمایی، هنری آنلاین در سطح بالا دسترسی پیدا خواهید کرد.
