سیما غفارزاده – ونکوور
روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳، جنگ بین اسرائیل و گروه شبه‌نظامی حماس، که از سال ۲۰۰۶ کنترل غزه را در دست دارد، آغاز شد. نیروهای حماس راکت‌هایی را به سمت اسرائیل شلیک کردند و به شهرهای جنوبی اسرائیل و نیز شهرهای مجاور مرز نوار غزه حمله کردند که به‌موجب آن صدها تن از سربازان و غیرنظامیان کشته و زخمی شدند و ده‌ها تن نیز به گروگان گرفته شدند. این حمله، اسرائیل را غافلگیر کرد، هرچند این کشور به‌سرعت عملیات تلافی‌جویانهٔ مرگ‌باری را آغاز کرد. یک روز پس از حملهٔ ۷ اکتبر، دولت اسرائیل رسماً علیه حماس اعلام جنگ کرد و به‌دنبال آن، وزیر دفاع این کشور به نیروهای دفاعی اسرائیل فرمانی مبنی بر محاصرهٔ کامل غزه را صادر کرد. از آن زمان، دو طرف به تبادل موشک‌های روزانه پرداخته‌اند. هرچند به‌دلیل سیستم دفاع ضدموشکی اسرائیل، موشک‌های کمی پس از ۷ اکتبر به این کشور اصابت کرده است، ولی غزه در اثر حملات موشکی و بمباران هوایی اسرائیل به‌شدت آسیب دیده است. همچنین اسرائیل به بیش از یک میلیون غیرنظامی فلسطینی در شمال غزه دستور داده است تا پیش از حملهٔ احتمالی زمینی، خانه‌های خود را تخلیه کنند. در همین حال، غزه در بحبوحهٔ محاصره و جلوگیریِ اسرائیل از ارسال کمک، دچار کمبود آب، سوخت و مواد غذایی و دارو شده است، و خطر گسترش درگیری با تشدید حملات فرامرزی در لبنان و سوریه هم وجود دارد.
درگیری اسرائیل و فلسطین به اواخر قرن نوزدهم بازمی‌گردد. در سال ۱۹۴۷، سازمان ملل متحد قطعنامهٔ ۱۸۱ موسوم به طرح تقسیم را تصویب کرد که با آن تلاش داشت تا با پایان قیمومیت بریتانیا بر فلسطین، این منطقه را به دو کشور عربی و یهودی تقسیم کند. در ۱۴ مه ۱۹۴۸، دولت اسرائیل ایجاد شد ولی اعراب که چنین تقسیمی را نپذیرفته بودند، اولین جنگ بین اعراب و اسرائیل را رقم زدند. جنگ در سال ۱۹۴۹ با پیروزی اسرائیل به پایان رسید، اما ۷۵۰٬۰۰۰ فلسطینی آواره شدند و این سرزمین به سه قسمت تقسیم شد: دولت اسرائیل، کرانهٔ باختری (رود اردن) و نوار غزه. پس از سال ۱۹۴۹، چهارده جنگ دیگر بین اسرائیل و اعراب درگرفته است که چهار تای آخر آن تنها بین اسرائیل و حماس بوده است. در آخرین جنگ پیش از جنگ اخیر که یازده روز به طول انجامید، در ماه مهٔ ۲۰۲۱، اسرائیل و حماس با میانجیگری مصر بر سر آتش‌بس توافق کردند و هر دو طرف مدعیِ پیروزی شدند. در آن جنگ بیش از ۲۵۰ فلسطینی کشته و نزدیک به ۲٬۰۰۰ نفر زخمی شدند، و دست‌کم ۱۳ اسرائیلی کشته شدند. طبق تخمین سازمان ملل، بیش از ۷۲٬۰۰۰ فلسطینی در آن جنگ آواره شدند.
بلافاصله پس از آغاز جنگ بین اسرائیل و حماس در اوایل ماه اکتبر، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، قویاً از اسرائیل حمایت کرد و درست همان روزی که اسرائیل علیه حماس اعلام جنگ کرد، ایالات متحده نیز اعلام کرد که محموله‌های جدید تسلیحات به اسرائیل ارسال، و کشتی‌های جنگی مدیترانه‌ای خود را به این کشور نزدیک می‌کند. در عین‌حال، شورای امنیت سازمان ملل جلسه‌ای اضطراری برای بحث دربارهٔ جنگ برگزار کرد، اما اعضا نتوانستند به اجماع نظر برسند.
با وجود آنکه جمهوری اسلامی ایران حماس و سایر گروه‌های افراطی در سراسر خاورمیانه را حمایت می‌کند، ایالات متحده اعلام کرد که تاکنون شواهدی مبنی بر کمک مستقیم نیروهای اطلاعاتی و امنیتی رژیم ایران به حماس برای برنامه‌ریزی حملهٔ اکتبر نیافته است. علاوه بر نگرانی‌ها مبنی بر اینکه این حملات سیگنالی از سوی ایران است مبنی بر آمادگی‌اش برای تشدید نفوذ در درگیری‌های مختلف خاورمیانه، کارشناسان ابراز نگرانی کرده‌اند که گروه افراطی دیگری، یعنی حزب‌الله، با حمایت ایران به جنگ کشیده شود و در نتیجه درگیری‌ها فراتر از مرزهای اسرائیل و فلسطین گسترش یابد.
و اما واکنش دولتمردان کانادایی به جنگ اخیر میان اسرائیل و حماس که به پایان هفتهٔ سومش نزدیک می‌شود، چه بوده است؟
سه‌شنبهٔ هفتهٔ گذشته، ۱۷ اکتبر، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، پس از گزارش وزارت بهداشت غزه مبنی بر کشته‌شدن صدها نفر در انفجار بیمارستان الاهلی، گفت اخباری که از غزه می‌رسد «وحشتناک و مطلقاً غیرقابل‌قبول» است.
ترودو گفت: «حقوق بشردوستانهٔ بین‌المللی و قوانین بین‌المللی باید در این مورد و در همهٔ موارد رعایت شود.» و افزود که بمباران یک بیمارستان قانونی نیست: «حتی برای جنگ قوانینی وجود دارد، و این [بمباران بیمارستان] قابل‌قبول نیست.»
هرچند نیروهای دفاعی اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کردند که اطلاعات محرمانهٔ «منابع متعدد» نشان می‌دهد که «جهاد اسلامی مسئول پرتاب نافرجام موشکی است که به بیمارستان غزه اصابت کرد.» وزارت دفاع کانادا هم بعداً اعلام کرد می‌تواند «با اطمینان زیاد» بگوید که اسرائیل مسئول انفجار بیمارستان الاهلی در نوار غزه نبوده است.
ساعاتی پیش از اظهارات ترودو، وزیر امور خارجهٔ کانادا، ملانی جولی، تأیید کرده بود که ششمین کانادایی در جنگ اسرائیل و حماس جان خود را از دست داده که یکی از آن‌ها بِن میزراچی ۲۲ ساله اهل ونکوور بوده است.
پیرو هشدار سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه دستور تخلیهٔ غزه از طرف اسرائیل ممکن است ناقض قوانین بین‌المللی باشد، از ملانی جولی پرسیده شد که آیا فکر می‌کند آنچه در غزه می‌گذرد، خشونت تلقی می‌شود یا خیر. او که در پاسخ خود چندان صریح نبود، گفت: «البته یک غیرنظامی، غیرنظامی است و بنابراین ما معتقدیم که غیرنظامیان اسرائیلی و غیرنظامیان فلسطینی برابرند. به‌همین دلیل است که ما بسیار بسیار درگیر ارائهٔ راه‌حل‌های بشردوستانه‌ایم. و ما باید اطمینان حاصل کنیم که با مقامات اسرائیلی در تماسیم تا یقین یابیم اصول قوانین بین‌المللی در این وضعیت رعایت می‌شود.»
جولی همچنین ضمن اعلام اینکه علاوه بر شش کانادایی که جان خود را از دست دادهاند، دو کانادایی نیز مفقودند، گفت: «پیام من به کانادایی‌هایی که در تل‌آویو و کانادایی‌هایی که در کرانهٔ باختری‌اند، این است که اگر می‌خواهید آنجا را ترک کنید، لطفاً با ادارهٔ امور بین‌الملل کانادا تماس بگیرید.»
احمد حسین، وزیر توسعهٔ بین‌المللی کانادا، دربارهٔ آخرین تلاش‌ها برای بازشدن کُریدوری بشردوستانه در غزه برای امکان رساندن کمک‌های ضروری، پس از آنکه اسرائیل دسترسی مناطق تحت کنترل حماس به مایحتاج و برق را قطع کرد، پیشنهاد داد که سفر آتی جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به اسرائیل ممکن است به ارائهٔ این کُریدور امن از طریق مصر کمک کند؛ چیزی که مقامات کانادایی منتظرش بوده‌اند تا بتوانند تخلیهٔ صدها شهروند کانادایی را که به‌دنبال راهی برای خروج‌اند، تسهیل کنند.
به‌گفته احمد حسین، کانادا فعلاً ۱۰ میلیون دلار برای رفع نیازهای فوری در منطقه تعهد داده است، اما تا زمانی که راهی برای رساندن کمک‌ها به غزه وجود نداشته باشد، وضعیت همچنان وخیم است.
حسین با اشاره به کمبود تجهیزات پزشکی و غذا گفت: «ما گزارش‌هایی می‌شنویم دربارهٔ کودکانی که از ناچاری آب کثیف می‌نوشند. می‌دانیم که ده‌ها هزار زن باردار در غزه وجود دارند. می‌دانیم که غیرنظامیانی هستند که از هر دو طرف به کمک نیاز دارند.»
او همچنین گفت: «پیامی که من از سازمان‌های بین‌المللی گرفته‌ام این است که آن‌ها فقط می‌توانند در فضای اعتماد واردِ عمل شوند و در واقع باید ۱۰۰٪ مطمئن شوند که کارمندانشان در غزه در امن و امان خواهند بود. آن‌ها واقعاً در تلاش‌اند تا قبل از اینکه وارد آنجا شوند، این مشکل را حل کنند. [به این منظور] ما باید وارد عمل شویم.»
و اما، پیِر پوئلیِوْر، رهبر محافظه‌کاران کانادا، در واکنش به جنگ میان اسرائیل و حماس گفت: «در واقع، اسرائیل حق دارد مطابق با قوانین بین‌المللی از خود دفاع کند و حق دارد پاسخ دهد، همان‌طور که [در شرایط مشابه] کانادایی‌ها همین کار را می‌کردند.» او به کشته‌شدن اسامه بن لادن به‌دست دولت آمریکا به‌عنوان مورد مقایسه استناد کرد.
اما پوئلیور همچنین گفت: «زندگی هر انسان بی‌گناهی، فلسطینی، اسرائیلی، یهودی، مسلمان، مسیحی یا غیره، برابر است و ارزش بالایی دارد. و همهٔ ما باید تمام تلاش خود را برای حفظ این زندگی گران‌بها و به‌حداقل‌رساندن رنج غیرنظامیان بی‌گناه انجام دهیم.» او همچنین حمایت حزبش را از «مناطق امن برای غیرنظامیان در غزه» و «کریدور بشردوستانه برای غذا، آب و تجهیزات پزشکی» اعلام کرد.
و اما، هدر مک‌فرسون، منتقد سیاست خارجی از حزب ان‌دی‌پی، گفت «اسرائیل حق کامل دارد که حماس را ریشه کن کند.» اما در جایی که احزاب دیگر تنها بر لزوم اقدام مطابق با قوانین بین‌المللی تأکید دارند، ان‌دی‌پی با مشاهداتِ به‌قدر کفایتش به این نتیجه رسیده است که قوانین بین‌المللی در غزه نقض می‌شود. او افزود: «این یک محاصرهٔ بدون آب، بدون برق و بدون غذاست. کل مناطق ویران شده‌اند. تمام خانواده‌ها محو شده‌اند.»
مک‌فرسون همچنین گفت که دستور اسرائیل به فلسطینیان در شمال غزه برای تخلیه، به‌منزلهٔ انتقال «غیرقانونی» و «اجباری» یک میلیون انسان است. او آنچه را که در نوار غزه در حال وقوع است، «مجازات جمعی» توصیف کرد. او این سؤال را مطرح کرد که آیا مقامات کانادایی برای همتایان اسرائیلی خود روشن کرده‌اند که این «نقض آشکار قانون» عملی غیرقابل‌قبول است.
جاگمیت سینگ، رهبر حزب ان‌دی‌پی، هفتهٔ گذشته در اظهارات خود در مجلس نمایندگان موضع حزب خود را روشن کرد. وی گفت: «کانادا باید برای پایان‌دادن به کشتار غیرنظامیان بی‌گناه در غزه، فوراً خواستار آتش‌بس شود.»
حال موضع دولت ترودو در قبال آتش‌بس چیست؟ دولت ترودو می‌گوید کمک‌های بشردوستانهٔ کافی به غزه نمی‌رسد، اما درخواست‌های فزاینده، ازجمله نزدیک به بیش از ۲۰ عضو حزب لیبرال، را که از نیروهای متخاصم اسرائیل و حماس می‌خواهد آتش‌بس کنند تا راه برای تحویل مواد غذایی و داروهای حیاتی باز شود، نادیده می‌گیرد.
در حالی‌که طی آخر هفتهٔ گذشته تنها سه کاروان کامیون از طریق گذرگاه رفح در مرز مصر وارد غزه شده است، ملانی جولی، وزیر امور خارجه، و احمد حسین، وزیر توسعهٔ بین‌المللی، گفته‌اند که این «کافی نیست.» اما هر دو از پرسش‌های مستقیم در مورد اینکه چرا دولت کانادا یک قدم فراتر نمی‌رود و خواستار آتش‌بس نمی‌شود، طفره می‌روند.
تا زمان نگارش این یادداشت، طبق اعلام مقامات حماس بیش از ۶٬۵۰۰ تن در نوار غزه جان خود را از دست دادهاند و طبق اعلام مقامات دولت اسرائیل بیش از ۱٬۴۰۰ تن در اسرائیل، معلوم نیست چند صد یا چند هزار تن دیگر باید جان خود را از دست بدهند تا وجدان جامعهٔ جهانی و سازمان‌های بین‌المللی و البته دولتمردان غرب به‌اندازهٔ کافی به درد آید و یک‌صدا خواهان آتش‌بس شوند.
