این مطلب در شمارهٔ ۱۹۵ رسانهٔ همیاری، یادنامهٔ استاد محمد محمدعلی، منتشر شده است. برای خواندن سایر مطالب این یادنامه اینجا کلیک کنید.
محمد محمدعلی، داستان‌نویس، پژوهشگر و عضو دیرین کانون نویسندگان ایران درگذشت.
محمد محمدعلی (۱۳۲۷-۱۴۰۲) نویسنده، مدرس و پژوهشگر و از اعضای دیرین کانون نویسندگان ایران، پنجشنبه ۲۳ شهریور در هفتادوپنج‌سالگی درگذشت.
او نویسندگی را از دوران دبیرستان با نوشتن چند نمایشنامه آغاز کرد. نخستین اثر او مجموعه‌‌‌داستان «درهٔ هندآباد گرگ داره» که در سال ۱۳۵۴ منتشر شد به زندگی فلاکت‌بار روستاییان می‌پرداخت. این توجه به واقعیت‌های اجتماعی، به‌ویژه مرگ، که سپس با نمادگرایی تلفیق شد، در تمامی آثار او دیده می‌شود، از جمله در مجموعه‌های داستانی «از ما بهتران»، «بازنشستگی» و «دریغ از رو‌به‌رو» و رمان‌های «باورهای خیس یک مرده»، «برهنه در باد»، «آدم و حوا»، «مشی و مشیانه»، و رمان «خطابه‌های راه‌راه: داستانی ناتمام» که آخرین اثر منتشرشده از اوست.
محمدعلی نویسنده‌ای آزادی‌خواه، دشمن آشتی‌ناپذیر سانسور و متعهد به فعالیت اجتماعی و فرهنگی بود. در دههٔ پنجاه از اعضای ثابت نشست‌های داستان‌نویسی «پنجشنبه‌ها» بود که هوشنگ گلشیری به راه انداخت. در سال ۱۳۵۶ به عضویت کانون نویسندگان ایران درآمد و سال‌ها مسئولیت بازرس مالی کانون را بر عهده داشت. در دههٔ شصت با مطبوعات همکاری داشت؛ چندسالی عهده‌دار سردبیری فصلنامهٔ «برج» بود و سه ویژه‌نامهٔ شعر و داستانِ مجلهٔ آدینه نیز به سردبیری او منتشر شد. همچنین به‌همراه جواد مجابی و محمد مختاری جلسهٔ شاعران سه‌شنبه را به راه انداختند. در دههٔ هفتاد یکی از اعضای مؤثر در جمع‌آوری امضا برای متن «ما نویسنده‌ایم» معروف به بیانیهٔ «۱۳۴ نویسنده» بود که در سال ۱۳۷۳ منتشر شد و از همین رو سخت تحت فشار نیروهای امنیتی قرار گرفت، منتظرخدمت شد و سرانجام شغل اداری خود را از دست داد. در سال ۱۳۷۵ نام او نیز در فهرست چهره‌های فرهنگی حاضر در اتوبوس عازم به ارمنستان قرار داشت که بنا بود در راه سفر به دست عوامل نیروهای امنیتی به قتل برسند؛ او خود شرح این سفر را چند سالی بعد در مطبوعات به چاپ رساند.
محمدعلی در اوایل سال ۱۳۸۸ برای پیوستن به فرزندانش به کانادا مهاجرت کرد، اما در آنجا نیز از فعالیت فرهنگی دست نکشید. کارگاه داستان‌نویسی خود را به راه انداخت که بسیار پربار بود. در مجامع ادبی ونکوور از جمله «آدینه‌شب» و «انجمن هنر و ادبیات ونکوور» پیگیرانه شرکت می‌جست. در برنامهٔ شب شعر و داستان کانون نویسندگان ایران در تبعید، بزرگداشت علی‌اشرف درویشیان و گردهماییِ اعتراضی پس از مرگ بکتاش آبتین پیش‌قدم بود.
محمدعلی از حاضران همیشگی در جمع مشورتی کانون نویسندگان ایران بود و هرگز از پذیرفتن هیچ مسئولیتی سر باز نمی‌زد. حتی هنگامی که در ایران نبود همواره دغدغهٔ سرنوشت کانون را داشت و به عضویت و فعالیت‌های خود در نهاد آزادی‌خواهیِ نویسندگان به خود می‌بالید و در دوره‌ای که از سویی کانون‌ستیزان بر کانون نویسندگان ایران و آرمان‌های آزادی‌خواهانهٔ آن بی‌محابا تاختند و از سوی دیگر حاکمیت جان بکتاش آبتین را ستاند، محمدعلی با روح مسئولیت‌پذیری تام‌وتمام در همه حال پیگیر سرنوشت کانون نویسندگان ایران بود.
کانون نویسندگان ایران درگذشت این یار دیرین خود را به خانواده، دوستان و جامعهٔ فرهنگی مستقل کشور تسلیت می‌گوید.
یاد و آثارش ماندگار باد
کانون نویسندگان ایران
۲۴ شهریور ۱۴۰۲
