روایت ۱٬۵۰۰ کاناداییِ گمنام که در مقابل سلطهٔ فاشیسم در اسپانیا جنگیدند
ترجمه و تلخیص: زهرا آهن‌بر – ایران
گردان مکنزی-پاپینو یا به اختصار مک-پاپز، گردانی کانادایی بود که در اواخر دههٔ ۱۹۳۰، به‌عنوان بخشی از تیپ پانزدهم بین‌المللی در جناح جمهوری‌خواهان در جنگ داخلی اسپانیا حضور داشتند.
در آوریل ۱۹۳۷، تعدادی از کانادایی‌ها گرد هم آمدند تا در مورد تشکیل یک گردان کانادایی در تیپ پانزدهم بین‌المللی گفتگو کنند. تیپ پانزدهم بین‌المللی متشکل از گردان‌های آمریکایی و بریتانیایی بود که در جنگ جارما شرکت داشتند.
تا تابستان سال ۱۹۳۷، حدود ۱٬۲۰۰ کانادایی در جنگ اسپانیا حضور داشتند. کانادایی‌ها مخفیانه خود را به اسپانیا رسانده بودند و اغلبِ داوطلبان نخستین همراه با گردان داوطلبان آبراهام لینکلن که متشکل از آمریکاییان بود، اعزام شدند. سپس، این افراد با گردان جورج واشنگتن از آمریکای شمالی سفر کردند که حدود چهل کانادایی در هر یک از این گروه‌ها خدمت می‌کردند.
در اوایل ماه مهٔ سال ۱۹۳۷، گردان مجزا برای کانادایی‌های حاضر در اسپانیا سامان‌دهی شد. زمانی‌که این گردان در ژوئیهٔ ۱۹۳۷ در آلباسیته اسپانیا به‌طور رسمی شکل گرفت، داوطلبان نام گردان را به یاد ویلیام لیون مکنزی و لوئی-جوزف پاپینو، که شورش سال‌های ۱۸۳۷-۱۸۳۸ کانادا علیه قوانین استعماری و غیردموکراتیک بریتانیا در کانادا را رهبری کرده بودند، انتخاب کردند. آن‌ها در قرن نوزدهم به سیاستمداران برجسته‌ای تبدیل شدند که برای تشکیل دولتی پاک و مسئولیت‌پذیر ایستادگی کرده بودند. داوطلبان کانادایی این نام را به‌عنوان نمادی از هویت ملی و تعهد خود نسبت به جناح جمهوری‌خواه اسپانیا انتخاب کردند.
سربازانی که گردان مکنزی-پاپینو را تشکیل می‌دادند، هم از کانادا و هم از ایالات متحدهٔ آمریکا بودند. ابتدا بحث بر سر این بود که سومین گردان آمریکایی تشکیل شود، زیرا به‌ازای هر کانادایی، دو آمریکایی حضور داشتند. آن‌ها امیدوار بودند با حضور سه گردان آمریکایی بتوانند یک تیپ آمریکایی تشکیل بدهند. سپس، تعداد کانادایی‌ها بیشتر شد و نیمی از واحد را تشکیل دادند. به احترام این افراد و برای جلب توجه سایر کاناداییان، قرار بر این شد که گردان مذکور کانادایی نامیده شود. برخلاف داوطلبان بریتانیایی و آمریکایی که تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها دانشجویان و روشنفکران دانشگاهی بودند، همهٔ سربازان کانادایی تقریباً از طبقهٔ کارگر بودند. کارگران با فروپاشی سرمایه‌داری در دوران رکود بزرگ اقتصادی، به احزاب چپ‌گرا علاقه‌مند شده بودند.
بسیاری از داوطلبان کانادایی از اعضای حزب کمونیست کانادا بودند. به‌طور کلی، آن‌ها در مورد درگیری‌های اسپانیا و پیامدهای احتمالی این جنگ در اروپا و جهان اطلاعات کافی داشتند. بسیاری از گروه‌های دیگر نیز از جمهوری‌خواهان اسپانیا حمایت می‌کردند و کمیتهٔ پشتیبانی از دموکراسی اسپانیایی را تشکیل داده بودند. درصد قابل‌توجهی از کانادایی‌هایی که برای شرکت در جنگ نام‌نویسی کرده بودند، متولد اروپا و دو گروه بزرگ از این افراد متولد فنلاند و اوکراین بودند. با افزایش تلفات در اسپانیا، تعداد زیادی داوطلبان اسپانیایی و سپس سربازان وظیفه در این واحد گنجانده شدند.
کانادایی‌هایی که مایل بودند در اسپانیا خدمت کنند، باید به بهانه‌های دروغین سفر می‌کردند. مجلس کانادا، قانون منع نام‌نویسی سربازان کانادا در جنگ‌های خارجی را در آوریل ۱۹۳۷ تصویب کرده بود و این قانون را به‌طور رسمی از ژوئیهٔ ۱۹۳۷ در اسپانیا اعمال کرد که داوطلب‌شدن کانادایی‌ها برای جنگ خارجی را منع می‌کرد. حتی قبل از این ممنوعیت نیز سربازان جدید به‌طور مخفیانه به‌هم می‌پیوستند و به‌سوی اسپانیا سفر می‌کردند.
معمولاً داوطلبان ابتدا به تورنتو می‌رفتند و در مرکز فرماندهی عملیات واقع در تقاطع کویین و اسپادینا با هم ملاقات می‌کردند. متقاضیان غربالگری می‌شدند. در بیشتر موارد، هر فردی که قصد نام‌نویسی داشت باید سابقهٔ فعالیت در احزاب چپ‌گرا را می‌داشت. افراد الکلی و ماجراجو حذف می‌شدند و فقط کسانی که از نظر ایدئولوژی به سیاست مبارزه با فاشیسم متعهد بودند، باقی می‌ماندند. این عوامل و سنِ نسبتاً بالای سربازان (۶۱٫۵ درصد بالای سی سال بودند) منتج به تشکیل نیرویی قدرتمند و متعهد شد. این نیروها از تورنتو به مونترآل یا بیشتر به نیویورک سفر می‌کردند تا با کشتی از طریق اقیانوس اطلس به فرانسه عزیمت کنند. آن‌ها سفر خود را با کشتی یا پای پیاده ازطریق مسیر کوه‌های پیرنه به اسپانیا ادامه می‌دادند.
گردان در اولین نبرد خود در فوئنتس د اِبرو، ابتدا توسط رابرت جی تامپسون آمریکایی فرماندهی شد. هرچند در نوامبر ۱۹۳۷، اولین فرماندهٔ کانادایی گردان به‌نام ادوارد سیسیل-اسمیت این گردان را رهبری می‌کرد. سیسیل-اسمیت اهل تورنتو و عضو حزب کمونیست کانادا بود. سیسیل-اسمیت نویسندهٔ نمایشنامهٔ توقیف‌شده‌ای به‌نام «گفت‌وگوی هشت مرد»، روزنامه‌نگار و یک شبه‌نظامی سابق بود. در طول حیات گردان مکنزی-پاپینو، وی بیشترین دوران فرماندهی را به‌خود اختصاص داده است.
منبع: وبسایت دانشگاه ویکتوریا
در اسپانیا، پیشرفت نیروهای غربی به‌سمت مادرید از طریق درهٔ وسیعی به‌نام «برونت» صورت می‌گرفت که طول آن ۶۰ الی ۸۰ کیلومتر و عرض آن ۱۵ تا ۲۵ کیلومتر بود. در ژوئیهٔ ۱۹۳۷، در این مکان جنگ ۲۰ روزه‌ای رخ داد که به‌نام برونت معروف است. برونت در واقع نام بزرگ‌ترین شهر آن حوالی است. از ماه نوامبر سال ۱۹۳۶ نیروهای فرانکو، شهرهای واقع در دشت و مراتع «رومانیلوس» را تصرف کرده بودند. جمهوری‌خواهان قصد داشتند حملهٔ بزرگی علیه این نیروها ترتیب بدهند و به‌همین دلیل ۱۰ لشکر را اعزام کرده بودند که تیپ سیزدهم و تیپ پانزدهم بین‌المللی در میان آن‌ها بودند.
در ۶ ژوئیه، تعداد هشت لشکر جمهوری‌خواه در تپه‌های مشرف بر دره موضع گرفتند و به‌سوی دشت روانه شدند که در آنجا با مقاومت شدید فاشیست‌ها روبرو شدند. تیپ پانزدهم بین‌المللی که متشکل از گردان‌های آبراهام لینکلن، جورج واشنگتن، دیمیتروف و گردان بریتانیا بود، وظیفه داشت دهکدهٔ «ویلانوئوا دولا کانادا» را تصرف کند. این نام تصادف جالبی با ملیت ۷۰ تن کانادایی شرکت‌کننده در این نبرد داشت که در گردان لینکلن خدمت می‌کردند. آن‌ها موفق شدند بعد از دو روز درگیری سنگین دهکده را تصرف کنند. تیپ به پیشرفت خود تا مواضع فاشیست‌ها در ارتفاعات رومانیلوس در مکانی به‌نام تپهٔ ماسکوییتو ادامه داد، اما در دامنهٔ ارتفاعات متوقف شد. حملات مکرر تیپ از دامنهٔ کوه به‌سمت بالا با دفاع فاشیست‌ها شکست می‌خورد و سرانجام در ۱۳ ژوئیه به آن‌ها دستور داده شد که به پشتیبانی نیروهای جمهوری‌خواه اسپانیا عقب‌نشینی کنند. پس از سه روز حملهٔ سنگین، نیروها برای استراحت به عقب بازگشتند، اما در ۱۶ ژوئیه، فاشیست‌ها از ارتفاعات پایین آمدند و یک ضدحملهٔ شدید با حضور ۲۰ هزار نیرو، ۱۰۰ تانک و ۱۰۰ فروند هواپیما ترتیب دادند. به تیپ‌های بین‌المللی دستور عقب‌نشینی داده شد. فرماندهٔ گردان لینکلن کشته شده بود و تلفات زیاد بود. گردان واشنگتن از بین رفت و اعضای باقی‌ماندهٔ آن به گردان لینکلن پیوستند. یک‌سوم از ۷۰ تن کانادایی حاضر در این نبرد و از جمله دو فرمانده در بین کشته‌شدگان بودند. نیروهای کانادایی مجبور شدند برای بار چهارم فرمانده‌ای جدید انتخاب کنند. واضح بود که نیروهای جمهوری‌خواه بدون ذخیره و پشتیبانی، توان مقابله با نیروهای فرانکو را که مرتب نیروهای تازه‌نفس و مهمات دریافت می‌کردند و از حمایت آلمان و ایتالیا برخوردار بودند، نداشتند.
در طول سال بعد، گردان مکنزی-پاپینو در چند نبرد مهم از جمله نبرد تروئل (دسامبر ۱۹۳۷ تا مارس ۱۹۳۸) و حملهٔ آراگون (مارس تا آوریل ۱۹۳۸) جنگیدند. سربازان فنلاندی-آمریکایی که مسلسل در اختیار داشتند، نیروهای ملی‌گرا را با موفقیت دفع می‌کردند، اما فروپاشی جبهه‌های جناحی ارتش آن‌ها را نیز وادار به عقب‌نشینی کرد. درگیری نهایی این گردان در نبرد اِبرو بین ماه‌های ژوئیه تا سپتامبر رخ داد. این نبرد یک پیروزی قاطع برای ملی‌گرایان بود که نیروهای جمهوری‌خواه را درهم شکست.
در ۲۱ سپتامبر ۱۹۳۸، نخست‌وزیر وقت اسپانیا به‌نام نگرین به تیپ‌های بین‌المللی دستور داد عقب‌نشینی کنند. شش ماه بعد در ۲۸ مارس ۱۹۳۹، مادرید نیز سقوط کرد. در زمان پایان جنگ، از ۱۵۴۶ کانادایی که در اسپانیا جنگیدند، ۷۲۱ تن کشته شده بودند. بازگشت بازماندگان جنگ به کانادا بسیار دشوار بود. دولت کانادا طبق قانون نام‌نویسی سربازان کانادا در جنگ‌های خارجی، سیاست خود را در مورد نادیده‌گرفتن یا پیگرد قانونی کهنه‌سربازان اسپانیا ادامه می‌داد. این سربازان برای جمع‌آوری پول مورد نیاز جهت برگشتن به کانادا، به دوستان و خانوادهٔ خود متکی بودند. بعضی از این سربازان نیز در فرانسه دستگیر شدند. سرانجام در ژانویهٔ ۱۹۳۹، دولت موافقت کرد که رزمندگان کهنه‌سرباز می‌توانند به کانادا برگردند. پس از بازگشت کهنه‌سربازان، بسیاری از آن‌ها به‌دلیل وابستگی به حزب کمونیست توسط پلیس سواره‌نظام سلطنتی مورد بازجویی قرار گرفتند. برخی از آن‌ها نمی‌توانستند کار پیدا کنند. تعداد زیادی از کهنه‌سربازان مک-پاپز در جنگ جهانی دوم جنگیدند، اما تعدادی نیز به‌دلیل سوابق خود از شرکت در این جنگ بازداشته شدند.
از آنجا که دولت کانادا در جنگ داخلی اسپانیا شرکت نکرد، داوطلبان شرکت‌کننده رتبه‌ای در نهادهای نظامی یا حافظهٔ ملی این کشور نداشتند. اسامی کانادایی‌هایی که در جنگ داخلی اسپانیا کشته شدند، در کتاب‌های یادبود در برج صلح ذکر نشده بود. جان‌فشانی این سربازان در یادبودهای جنگ فدرال یا در مراسم روز بزرگداشت سربازان جنگ، قید نمی‌شد. کسانی که از جنگ جان سالم به دربردند نیز از مزایای کهنه‌سربازان برخوردار نبودند.
اما از اواخر قرن بیستم، گروهی معروف به کهنه‌سربازان و دوستان گردان مکنزی-پاپینو مجوز دولتی دریافت کردند و سه بنای یادبود برای بزرگداشت این کهنه‌سربازان نصب کردند. اولین بنای یادبود در ۴ ژوئن ۱۹۹۵ در پارک کویین تورنتو برپا شد. این بنای یادبود تخته‌سنگ بزرگی است که از میدان جنگ گاندسای اسپانیا به تورنتو حمل شده است.
در ۱۲ فوریهٔ سال ۲۰۰۰، از دومین بنای یادبود گردان مکنزی-پاپینو در ویکتوریا، استان بریتیش کلمبیا رونمایی شد.
سومین بنای یادبود در سال ۲۰۰۱ در پارک جزیرهٔ گرین اتاوا برپا شد. این بنای یادبود شامل نام ۱۵۴۶ داوطلب کانادایی است که در جنگ داخلی اسپانیا خدمت کردند. این بنا توسط معماری به‌نام اوریست ساچاک از سادبری طراحی شده است. بنا تصویری از پرومتئوس را ترسیم می‌کند که بازوی خود را به‌سمت خورشید بلند کرده است. روی یک دیوار یادبود ۱۲ متری نیز نام داوطلبان حک شده است. آدرین کلارکسون، فرماندار کل وقت کانادا، در نطقی که به‌مناسبت رونمایی از این بنا کرد، جنگ داخلی اسپانیا را رویدادی تاریخی و الهام‌بخش آثار ادبی و هنری بسیاری توصیف کرد و گفت: «به‌استثنای فرانسه، هیچ کشور دیگری مانند کانادا تعداد زیادی نیروی داوطلب (به‌نسبت جمعیتش) در اسپانیا نداشت.» او در این سخنرانی از کانادایی‌هایی که در جنگ در برابر نیروهای فاشیست با حمایت آلمان نازی و ایتالیا برای دفاع از آرمان جمهوری‌خواهی فداکاری کردند، قدردانی کرد.
___________________
منبع: ویکی‌پدیا
