بخشی از اطلاعات این مطلب پس از پایانیافتن محدودیتهای همهگیری و نیز تغییرات در وبسایت کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور در سپتامبر ۲۰۲۳ بهروز شده است
در گفتوگو با پری آزرم معتمدی، فرشته کاشفی، سیما فرهودی و شیده طالبان
رسانهٔ همیاری – ونکوور
گرچه در حال حاضر و بهدلیل شرایط همهگیری کووید، کتابخانهها بهحالت تقریباً نیمهتعطیل درآمدهاند، اما همچنان امانتگرفتن کتاب و دیویدی و همچنین استفاده از منابع و خدمات آنلاین آنها با حفظ موازین بهداشتی برقرار است و خصوصاً در شرایط فعلی که بسیاری از ما وقت بیشتری از قبل را در خانه میگذرانیم، استفاده از منابع کتابخانهها میتواند بهطور مفیدی اوقاتمان را پر کند. بیش از سه دهه از زمانی که کتابهای فارسی در میان قفسههای کتابخانههای مترو ونکوور جایی برای خود باز کردند، میگذرد؛ با اولین مجموعهٔ فارسى که در سال ١٩٨٩ بههمت زندهیاد دکتر اسماعیل آزرم در کتابخانهٔ وست ونکوور شکل گرفت. برای مروری بر تاریخچهٔ شکلگیری مجموعه کتابهای فارسی کتابخانههای مترو ونکوور به سراغ پری آزرم معتمدی، هنرمند نقاش ساکن ونکوور و فرزند زندهیاد دکتر اسماعیل آزرم، فرشته کاشفی، کتابدار بازنشسته ساکن ونکوور، سیما فرهودی، کتابدار بازنشسته ساکن ونکوور و شیده طالبان، کتابدار فعال در کتابخانههای نورث شور، رفتیم و تلاش کردیم در گفتوگو با این عزیزان، مروری بر این تاریخچهٔ سیساله داشته باشیم. توجه شما را به این گفتوگوها جلب میکنیم.
بخشی از اطلاعات این مطلب پس از پایانیافتن محددیتهای همهگیری و نیز تغییرات در وبسایت کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور در سپتامبر ۲۰۲۳ بهروز شده است
* * * * *
خانم آزرم معتمدی عزیز، با سلام و سپاس از وقتی که برای این گفتوگو گذاشتید، لطفاً برای آن دسته از خوانندگان ما که ممکن است کمتر شما را بشناسند، خودتان را معرفی کنید و از سوابق حرفهای و تحصیلیتان برایمان بگویید.
تحصیلات من در رشتهٔ معماری دانشگاه تهران و برنامهریزی شهرى در دانشگاه لندن بوده است. سى و هفت سال پیش همراه با همسرم، منصور معتمدى، و فرزندانمان، به کانادا مهاجرت کردیم و شهر ونکوور خانهٔ دوم ما شد. دور از ایران، براى حفظ ارتباطى یگانه و شخصى با میراث هنر و فرهنگ ایران، به نقاشى، ترجمهٔ شعر و نوشتن پرداختم. باغ ایرانى، ادبیات و شعر فارسى الهامبخش کارهایم شدند. ریشههایى زنده و پرطراوت از آن دیار در این سالها همراهم ماندند و با گذشت زمان، بهآرامى ریشههایى تازه در خاک این سرزمین و خانهٔ دوم پدیدار شدند. پدرم به ما آموخته بودند که مىتوان در سرزمینهایى دوردست و دورازهم، ریشه داشت و زیبایىها را همیشه و در همهجا ارزش نهاد.
زندهیاد پدرتان نقش اصلیای در شکلگیری بخش فارسی کتابخانههای ونکوور داشتهاند. لطفاً برایمان از ایشان و سوابق تحصیلی و حرفهایشان بگویید، چه زمانی به کانادا مهاجرت کردند و اینکه چه شد به فکر ایجاد بخش فارسی در کتابخانههای ونکوور افتادند؟ ایشان چطور این کار را عملی کردند، با چه مشکلاتی مواجه شدند و چه کسانی در انجام این کار به ایشان کمک کردند.
پدرم، دکتر اسماعیل آزرم، عاشق ایران بودند. علیرغم اینکه بیست سال در فرانسه و انگلستان زندگى و تحصیل کرده، دو زبان فرانسه و انگلیسى را بهخوبى مىدانستند و فرهنگ غرب را مىشناختند، مىدانم که ترک ایران در سال ١٩٨١ میلادى برایشان بسیار دشوار بود.
پدرم در سال ١٩٠٧ میلادى در اصفهان متولد شدند و پس از پایان تحصیلات ابتدایى، با برنامهاى که در زمان رضاشاه براى تحصیل ایرانیان در اروپا آغاز شده بود، با یکى از اولین گروههاى محصلان ایرانى به فرانسه رفتند. در آنجا به تحصیلات متوسطه و دانشگاهى پرداخته، با اخذ لیسانس کشاورزى از فرانسه و دکترا در رشتهٔ ژنتیک از دانشگاه ادینبورگ، اسکاتلند، در سال ١٩٣٩ میلادى به ایران بازگشتند. در همان سال، به استخدام دانشگاه تهران درآمدند و به تدریس زیستشناسى و ژنتیک در دانشکدهٔ پزشکى و دانشکدهٔ دامپزشکى مشغول شدند و همزمان به تحقیق، نوشتن و انتشار مقالات علمى و کتب دانشگاهى در زمینههاى زیستشناسی و ژنتیک پرداختند. در تهران شرکت انتشارات چهر را بهمنظور کمک به تألیف، ترجمه و انتشار کتب دانشگاهى پزشکى و رشتههاى وابسته، تأسیس نمودند.
در سال ١٩٨١ ایران را ترک کردند و در کنار مادرم در شهر ونکوور سکنى گزیدند. خواهرم و خانوادهشان و همسرم و من و بچهها هنوز در ایران بودیم. پدربزرگ و مادربزرگ در مهاجرت پیشقدم شده بودند و مىخواستند تجربهٔ سخت و پرپیچوخم مهاجرت را براى نسل بعد و بچهها کمى آسانتر کنند.
وقتى ما در سال ١٩٨۴ میلادى به ونکوور وارد شدیم، در همان روزهاى اول، پدرم با خوشحالی ما را به انجمن پارس، مرکز فرهنگىای براى ایرانیان که در خیابان مارین درایو در وست ونکوور تأسیس شده بود، بردند. این انجمن که سرمایهٔ اولیهٔ آن توسط گروهى از دوستداران فرهنگ ایران، از جمله پدرم، تأمین شده بود، مرکزى بود براى تجمع ایرانیان و اشاعهٔ فرهنگ و ادبیات ایران. مرکزى دورازوطن براى شعرخوانى، کتابخوانى، برگزارى سخنرانى، کلاسهاى فارسى و هنرى و … خانم پروین شهبازى کلاس درس فارسى را تدریس مىکردند و افراد دیگرى در برگزارى سایر برنامهها همکارى داشتند. همه خوشحال بودند که چنین امکانى فراهم شده و فرزندان خانوادههاى ایرانى مىتوانند از این کلاسها بهرهمند شوند، پدران و مادران جوان و همچنین مسنترها هم محلى براى گردهمایى داشته باشند؛ براى دوستى و همدلى، براى یادگیرى و گفتوگو در فضایى پُرمهر و مملو از فرهنگ و هنر و خاطرات ایران.
دیرى نپایید که متأسفانه «انجمن پارس» تعطیل شد… داستانش، مانند دیگر داستانهاى دردناک گردهمایىهاى ما ایرانیان…
پدرم بلافاصله به فکر دیگری افتادند. اینبار مصمم شدند که در یک مجموعهٔ شهرى متعلق به شهر و شهردارى وست ونکوور براى ایرانیان تازهمهاجر خانهاى بنا کنند؛ خانهاى از کتابهاى فارسى… عقیده داشتند که زبان فارسى مهمترین زیربناى فرهنگ، هنر و هویت ایرانی ماست و براى حفظ آن، ایرانیان مهاجر و بهخصوص جوانان و فرزندان خردسال ایرانى باید به کتابهاى فارسی دسترسى داشته باشند، کتاب بخوانند، ادبیات و تاریخ ایران را بشناسند و با هنر و موسیقى وطنشان آشنا شوند.
با کتابخانهٔ وست ونکوور وارد مذاکره شدند و با عشق و علاقهٔ خستگىناپذیر، در سن ٨٢ سالگى، براى ایجاد مجموعه کتابهاى فارسى در این کتابخانه، شروع به فعالیت کردند. مادرم نیز همیشه پشتیبان ایشان بودند. مجموعهٔ فارسى کتابخانهٔ وست ونکوور پس از چندین سال کار روزانه و با عشق و علاقهٔ پدرم همراه با یکى دو نفر داوطلب فارسىزبان، براى سفارش، خرید و کاتالوگکردن کتابها، با سرمایهٔ شخصى گروهى از ایرانیان فرهنگدوست در سال ١٩٨٩ تأسیس شد. پدرم نزدیک به ١٢ سال هر روز در کتابخانه به کار مشغول بودند. در سالهاى آخر، آقاى دکتر وصال به ایشان پیوستند و صمیمانه در ساختن و توسعهٔ مجموعه با ایشان همکارى کردند.
در سال ٢٠٠٠ میلادى کتابخانه وست ونکوور مموریال، طى مراسم باشکوهى با حضور جمع بزرگى از ایرانیان، مدیران و مسئولان کتابخانه از خدمات پدرم، دکتر اسماعیل آزرم، قدردانى کردند و لوح تقدیر ویژهاى به ایشان تقدیم نمودند.
پس از آنکه در سن ٩۴ سالگى، بهخاطر کهولت سن، پدرم قادر به ادامهٔ کار نبودند، آقاى دکتر وصال و خانم فرشته کاشفى با همان پشتکار و علاقه و صمیمیت کارها را ادامه دادند و پدرم همیشه قدردان و سپاسگزار خدمات و زحمات ایشان بودند.
استقبال جامعهٔ ایرانی در آن زمان از راهاندازی بخش فارسی در کتابخانهها چطور بود؟
در طول همهٔ این سالها، جامعهٔ ایرانى از ایجاد این مجموعه بسیار استقبال کردند. سالن مخصوص مجموعهٔ فارسى با کتابهایى با عنوانهاى آشنا و همچنین عنوانهاى تازه و بهروز، مرکزى شد براى مطالعه، یادگیرى، ارتباط با ایران و زبان و فرهنگ فارسى، براى همهٔ ایرانیان مهاجر… پدرم که همیشه دوستدار کتاب و مشوق کتابخوانى بودند، خوشحال بودند که در ایجاد این مرکز فرهنگى سهمى داشتهاند. آرزویشان این بود که این مجموعه با کار و کمک و پشتیبانى ایرانیان به فعالیت خود ادامه دهد و توسعه یابد. خوشبختانه امروز شاهدیم که با کمک کتابداران دلسوز و کاردان و استقبال ایرانیان، این کتابخانه و سایر مجموعههاى زبانفارسى در کتابخانههاى ونکوور بزرگ تداوم و توسعه یافته و به کار خود ادامه مىدهند.
* * * * *
خانم کاشفی عزیز، با سلام و سپاس از اینکه دعوت ما را برای این گفتوگو پذیرفتید و سپاس از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، لطفاً در ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید و از فعالیتهای گذشته و حال خود برایمان بگویید.
مدرک لیسانس من از دانشگاه پهلوى شیراز در رشتهٔ اقتصاد و مدیریت است. در همان دانشگاه برنامهٔ ویژهاى بهنام Honours in English Literature را هم گذراندم. فوق لیسانس کتابدارىام را از دانشگاه تهران دریافت کردم. و دورههای تکمیلی چندی را هم در انگلستان و ژاپن گذراندم.
در زمینهٔ کارى در سالهاى قبل از مهاجرت، عضو هیئت علمی مؤسسهٔ تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی و کتابخانهٔ ملى ایران بودم و سرپرست بخش کتابشناسى ملى که دستاوردش طرحریزى شیوهاى مدرن و روزآمد براى تدوین کتابشناسى ملى ایران شد. همزمان به تدریس کتابدارى در دانشگاه تهران نیز مشغول بودم. چهار سال آخر اقامت در ایران مأمور به کار در مؤسسهٔ مطالعات علمى و فرهنگی شدم و مستقیماً دستاندرکار ترجمه، ویرایش و انتشار کتاب در انتشارات علمى و فرهنگى که پروژههاى بسیارى را به ثمر رساند و کتابهاى زیادى را به مرحلهٔ چاپ رساند.
مهاجرت من و خانوادهام به کانادا در سال ١٩٩٠ صورت گرفت که آغاز کامپیوترىشدن وسیع سیستمهاى کتابخانهاى بود و این تغییر و تحول درها را برای کارهای تخصصی بستهتر کرده بود. حدود یکسال طول کشید تا بهکمک گذراندن دورههاى کامپیوتر و گذشتن از سد ارزیابیها، موفق به یافتن کاری در زمینهٔ تخصصىام شدم که سرآغازى بود براى شروع دورانى پربار و پویا و پرکار و البته نه همواره آسان.
کار من در کانادا از کتابخانهٔ پزشکى (کتابخانهٔ نظام پزشکى بریتیش کلمبیا) شروع شد و پس از سه سال به کتابخانههاى عمومى رسید.
در این مدت بهعنوان کتابدار مرجع (Reference Librarian) در سیستمهاى مختلف کار کردم؛ از کتابخانههاى بخش (District) نورث ونکوور تا وست ونکوور و ونکوور، و سرانجام در کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور، از سال ۲۰۰۵ تا ٢٠١٧، ماندگار شدم با عنوان تازهای بهنام کتابدار خدمات چندفرهنگی.
در همهجا و بهویژه در آخرین کار، فرصت این را داشتهام که طرحها و ایدههایم را پیاده کنم و بالاترین دلخوشى و بهترین لحظههایم وقتى بوده که با مردم در تماس بودهام و خدمتى از دستم برمىآمده است. بهترین دوستیهایم را هم در این سالها ساختم.
آیا زمانی که شما بهعنوان کتابدار در نورث شور مشغول به کار شدید، بخش فارسی کتابخانههای این منطقه فعال شده بود یا نه؟ از چه زمانی کتابهای فارسی کتابخانههای ونکوور و شهرهای اطراف به حجم قابلتوجهی رسید، بهطوریکه بخشی جداگانه برای این کتابها در نظر بگیرند؟ چه عاملی موجب این رشد شد؟ چه کسانی در شکلگیری بخش فارسی در کتابخانههای ونکوور نقش اصلی را داشتهاند؟
و اما داستان کتابهاى فارسى حکایت شیرینى است که هر چند براى ما فارسىزبانها اهمیت ویژهاى دارد، از سرنوشت و سرگذشت سایر کتابهاى غیرِانگلیسى جدا نیست.
در اینجا من تنها به یکی از مشکلات کتابخانههاى عمومى اشاره میکنم. براى مثال، مىدانیم که بودجهٔ کتابخانههاى عمومى را شهرداریها تأمین مىکنند و بودجهٔ شهرداریها را مالیاتدهندگان و در نتیجه، اضافهکردن هر زبانی به مجموعهها بستگى دارد به درصد و تعداد جمعیت هر شهر که به آن زبان سخن مىگویند و مىخوانند.
اولین مجموعهٔ فارسى دیار ما در سال ١٩٨٩ با شرایطى خاص و بههمت زندهیاد دکتر اسماعیل آزرم پاى گرفت. تاریخچهٔ این کار را با استناد به صحبتهاى ایشان مىآورم.
بودجهٔ اولیهٔ این مجموعه را جامعهٔ ایرانى تأمین کرد. این مبلغ سود فروش خانهاى بود که به «انجمن پارس» تعلق داشت. انجمن پارس را در اوایل دههٔ ٨٠ تعدادى از ایرانیان مهاجر با هدف ایجاد فضایی براى گردهمایی و معرفى و گسترش فرهنگ ایرانى تأسیس کرده بودند و حتى جا و مکان و خانهاى براى آن خریدارى شده بود. متأسفانه انجمن عمرى کوتاه داشت و از هم پاشید.
سود باقیمانده از فروش خانه به پیشنهاد آقاى دکتر آزرم و موافقت بقیهٔ اعضای انجمن به کتابخانهٔ وست ونکوور اهدا شد تا صرف ایجاد مجموعهاى به زبان فارسى شود. این پیشنهاد با موافقت و حمایت بىسابقهٔ مدیریت وقت کتابخانه روبرو شد.
آقاى دکتر آزرم خود داوطلبانه ادارهٔ این کار را بهعهده گرفتند و در ٨٢ سالگى بهکار وقتگیر و دشوار خرید و انتخاب و طبقهبندى کتابها پرداختند. سالهاى بعد از انقلاب بود و خرید کتاب از ایران بسیار دشوار.
ایشان در سال ۱۹۹۴ ادامهٔ کار را به زندهیاد آقاى دکتر هوشنگ وصال سپردند و بعد که هر دو این عزیزان قصد کنارهگیرى کردند، کتابخانهٔ وست ونکوور در سپتامبر ۱۹۹۸مرا به همکارى دعوت کرد. ادارهٔ مجموعهٔ فارسی بخشی از شرح وظایف من بود.
من این آقایان را بعد از شروع به کار در کتابخانه ملاقات کردم و همانجا به آقاى دکتر آزرم قول دادم که مجموعهٔ فارسی را حفظ کنم و به این قول وفا کردم. مجموعهٔ فارسى گسترش پیدا کرد و از حدود ١٠٠٠ جلد به ۴٠٠٠ جلد رسید و به سالن ویژه و آراستهاى نقل مکان کرد. در آن زمان یعنی سالهای بین ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵، بزرگترین و غنیترین مجموعهٔ فارسى کانادا بود و بهاحتمال زیاد هنوز هم هست و در تمام این مدت از حمایت مالى جامعهٔ ایرانى و استقبالشان برخوردار بوده است.
همواره معتقد بودهام که این مجموعه را مدیون شخصیت فرهیخته و مهربان و متواضع و دوستداشتنی زندهیاد دکتر آزرم هستیم. بهسبب همین اعتقاد و حس قدرشناسی بود که پس از شروع به کار، ایدهٔ بزرگداشت ایشان را با مدیران کتابخانهٔ وست ونکوور در میان نهادم و آنها هم سنگِ تمام گذاشتند و در مراسمى باشکوه لوحههاى تقدیر شهر وست ونکوور به ایشان و آقاى دکتر وصال اهدا شد.
در اینجا به مجموعهٔ فارسی دومى میپردازم که در ایجادش نقش داشتهام، یعنی مجموعهٔ فارسی کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور.
در سال ٢٠٠٠، این کتابخانه که در حدود ۳۰۰ جلد کتاب فارسی داشت، تصمیم به گسترش آن مجموعه گرفت. همزمان اتفاق غمانگیزی موجب شد که جامعهٔ ایرانی با اهدای کتاب، یاد جوان ازدسترفته، پیام یعقوبی، را گرامی بدارد. پس از آن، کتابخانه خود بودجهٔ خرید کتاب را نیز افزایش داد. مجموعه هر سال بزرگتر و غنىتر شد و وقتى ساختمان تازهساز کتابخانه در سال ۲۰۰۸ در قلب شهر افتتاح شد، مکان ویژه و چشمگیرى به کتابهای فارسی داده شد.
در ساختمان جدید رشد و غنای مجموعهٔ فارسی همراه با برنامههای بیشمار در شناسایی و بزرگداشت فرهنگ ایرانی (از جشن نوروز و سفرههای هفتسین تا سخنرانیها، دیدار با نویسندهها و برگزاری کلاسها و کارگاههای آموزشی گوناگون)، کتابخانهٔ نورث ونکوور را به خانهٔ دوم ایرانیان و دیگر فارسیزبانان تبدیل کرد. باشگاه کتابخوانی فارسی (Persian Book Club) در سال ۲۰۱۳ به برنامههای کتابخانه اضافه شد و تا به امروز هر ماه دوستداران کتابهای فارسی گرد هم میآیند تا کتابی را که در آن ماه خواندهاند، بررسی کنند. این مجموعه و برنامه هم در میان کتابخانههای کانادا بینظیر است.
بىشک موفقیت، شهرت و گردش بالاى کتابهاى این دو مجموعه در جلب حمایت و نظر موافق کتابخانههاى دیگر نقشى اساسى و مثبت داشته است.
حال که صحبت از قدردانى شد، باید از دوست عزیزم، سیما فرهودى، سپاسگزاری کنم که هم به این دو مجموعه بهوقت نیاز یاری رسانده و هم چند مجموعهٔ فارسی دیگر را بنیان نهاده است. همچنین سپاسگزارم از شیده طالبان عزیزم که با مهربانى و مهارت و نیروی جوانى این راه را ادامه مىدهد. برایش بهترینها و موفقیت روزافزون آرزو میکنم.
* * * * *
خانم فرهودی عزیز، با سلام و سپاس از اینکه دعوت ما را برای این گفتوگو پذیرفتید و سپاس از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، لطفاً در ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید و از فعالیتهای گذشته و حال خود برایمان بگویید.
با سلام و سپاس از شما برای این گفتوگو و فرصتی که در اختیار من قرار دادید.
من سیما فرهودی، کتابدار هستم. از سال ١٩٨٨ تا سال ٢٠٠٨ در کتابخانهٔ ریچموند مشغول کار بودم. سپس به کتابخانههای ونکوور و کوکئیتلام آمدم و هرچند دیگر بازنشسته شدهام، ولی هنوز در بخش سفارش کتاب و فهرستنویسی با کتابخانهٔ ونکوور همکاری میکنم.
آیا زمانی که شما بهعنوان کتابدار در کتابخانه مشغول به کار شدید، بخش فارسی کتابخانههای این منطقه فعال شده بود یا نه؟
در مدت بیست سالی که در کتابخانهٔ ریچموند کار کردم، کتابدار مرجع و در چند سال آخر مسئول بخش خدمات فنی کتابخانه بودم. متأسفانه آن کتابخانه مجموعهٔ فارسی نداشت و آنجا با کتابهای فارسی سروکار نداشتم. در آن زمان جمعیت فارسیزبان ونکوور بزرگ بیشتر در نورث ونکوور و وست ونکوور متمرکز بود. در عوض کتابخانهٔ ریچموند بهدلیل نیاز و استقبال ساکنان آن شهر مجموعهٔ کاملی از کتاب های چینی را گردآوری کرده بود که همچنان هم بسیار فعال است.
از چه زمانی کتابهای فارسی کتابخانههای ونکوور و شهرهای اطراف به حجم قابلتوجهی رسید، بهطوریکه بخشی جداگانه برای این کتابها در نظر بگیرند؟ چه عاملی موجب این رشد شد؟ اول کدام کتابخانههای لوئر مِینلند بخش فارسی را اضافه کردند؟
در مورد کتابهای فارسی کتابخانهٔ ونکوور، باید عرض کنم تا سال ٢٠٠٧ این کتابخانه مجموعهٔ بسیار کوچک و غیرقابلتوجهی داشت. تا آن زمان بودجهای برای خرید کتابهای فارسی اختصاص داده نمیشد. از سال ٢٠٠٨ که در کتابخانهٔ ونکوور مشغول به کار شدم، خوشبختانه با افزایش جمعیت ایرانیان و لزوم داشتن مجموعهای بهروز، بودجهای برای خرید کتابهای فارسی اختصاص داده شد که همچنان هم ادامه دارد و به این ترتیب، این مجموعه گسترش پیدا کرد. در حال حاضر، مجموعهٔ فارسی کتابخانهٔ ونکوور در شعبههای مرکزی داونتاون (Joe Fortes) در دسترساند. و تجربهٔ کاری من در کتابخانهٔ کوکئیتلام، همراه بود با یکی از مهمترین رویدادهای دوران خدمتم در کتابخانه. در سال ٢٠١٠، خانوادهٔ زندهیاد عاطفه صرافی از طریق تماس با شهرداری کوکئیتلام ابراز تمایل کردند که کتابخانهٔ شخصی خود را که شامل بیش از شش هزار جلد کتاب بود، به کتابخانه این شهر اهدا کنند. تا آن زمان، مجموعهٔ فارسی این کتابخانه بسیار ناچیز بود. معمولاً کتابخانهها از پذیرفتن چنین مجموعهٔ بزرگی بهدلیل محدودیت جا و نداشتن امکانات برای آمادهسازی و نگهداری آن خودداری می کنند، ولی بعد از جلسات متعدد، هیئتمدیرهٔ کتابخانه موافقت کرد که تمامی این مجموعه را بپذیرد. با تلاش خانوادهٔ محترم صرافی و کمک انجمن فرهنگی ایرانیان ترایسیتی، بودجهای برای آمادهسازی کتابها فراهم شد و بیش از ٢۵٠٠ جلد کتاب فهرست و آمادهٔ امانتدادن شد. همزمان با آن، بودجهای نیز برای خرید کتابهای جدید فارسی اختصاص داده شد. در تابستان ٢٠١١، این مجموعه طی مراسمی با حضور شهردار کوکئیتلام و دیگر مقامات دولتی در کنار نمایشگاهی از آثار هنری زندهیاد عاطفه صرافی گشایش یافت.
عاطفه (آتی) هنرمندی موفق بود و در کارهای اجتماعی و فرهنگی فعالیت گستردهای داشت. پس از انتقال کتابها به کانادا، متأسفانه ایشان بر اثر بیماری سرطان در سال ٢٠٠٨ در گذشتند.
استقبال ایرانیان ساکن ونکوور از منابع فارسی موجود در کتابخانههای ونکوور و شهرهای اطراف پس از راهاندازی بخش فارسی در کتابخانهها چطور بود و چه روندی را در طول سالهای پس از آن طی کرده است؟
در پاسخ به این سؤال، مثالی که میتوانم بزنم همین مجموعه کتاب اهدایی توسط خانوادهٔ زندهیاد عاطفه صرافی است. این مجموعهٔ استثنایی که شامل تلاش فرهنگی سه نسل از این خانواده بود، کتابهایی کم نظیر، نایاب و استثنایی را در بر داشت و منبع ارزندهای برای تحقیق در مورد تاریخ معاصر ایران بهشمار میآمد. تا زمانی که من در کتابخانهٔ کوکئیتلام خدمت میکردم، در حفظ این مجموعه کوشیدم، ولی متأسفانه بعد از بازنشستگی مطلع شدم که این کتابها بهدلیل آنکه مورد استفاده قرار نگرفتند، بهتدریج به خانوادهٔ صرافی بازگردانده شد.
آنچه که باید یادآور شوم، پویایی مواد کتابخانه است. اگر مورد استفاده مردم قرار نگیرند، از رده خارج میشوند و آن بودجه و فضا به چیزی اختصاص داده میشود که مورد علاقه و توجه مردم باشد. این تصور که با اهدا کتابهای بلااستفادهمان به کتابخانهٔ عمومی، آنها آنجا نگهداری و حفظ میشوند، اشتباه است و اصولاً جزو وظایف کتابخانههای عمومی هم نیست. بلکه هر کامیونیتیای در صورت تمایل میتواند برای خودش یک مرکز فرهنگی و کتابخانه ایجاد کند و امیدوارم جامعهٔ ایرانی روزی به این آرزو جامهٔ عمل بپوشاند. من بهسهم خود در صورت داشتن چنین جایی بهطور داوطلبانه هر خدمتی از دستم برآید، کوتاهی نخواهم کرد.
چه کسانی در شکلگیری بخش فارسی در کتابخانههای ونکوور نقش اصلی را داشتهاند؟
آنچه که در گسترش بخش فارسی در کتابخانههای ونکوور نقش اصلی را داشته، جامعهٔ ایرانی و فارسیزبان است که به کتابخانه میآیند و از استفاده میکنند. در واقع استقبال مردم است که سبب میشود مسئولان کتابخانه از اهمیت آن گروه آگاه شوند و آن بخش را گسترش دهند. میزان آمار گردش کتابها از عوامل اصلی تعیین بودجه است و هر بخشی که آمار گردش پایینتری را نشان دهد، بهتدریج کمتر مورد توجه قرار میگیرد و از بودجهٔ آن کاسته میشود. بنابراین، اگر ما خواهان بخش فارسی بزرگتر و کاملتری هستیم، باید این خواستهٔ خود را در عمل به مسئولان کتابخانه نشان دهیم. از امکانات و برنامههای کتابخانهها فعالانه استفاده کنیم و با ارائهٔ پیشنهادهای سازندهٔ خود به گسترش آن کمک کنیم.
* * * * *
خانم طالبان عزیز، با سلام و سپاس از اینکه دعوت ما را برای این گفتوگو پذیرفتید و سپاس از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، لطفاً در ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید و از فعالیتهای گذشته و حال خود برایمان بگویید. چه مدت است در کتابخانههای نورث شور مشغول به کار هستید؟
با سلام و ممنون از شما بابت این دعوت. من شیده طالبان، کتابدار کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور و همچنین مسئول مجموعههای فارسی کتابخانههای شهر نورث ونکوور و وست ونکوور هستم. رشتهٔ تحصیلی من در ایران کتابداری و اطلاعرسانی بود که در اینجا هم همان را دنبال کردم و پس از فارغالتحصیلی با مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه یوبیسی از سال ۲۰۱۶ فعالیت خودم را بهعنوان کتابدار در ونکوور آغاز کردم. پس از دو سال کار پارهوقت در تمامی سه سیستم کتابخانههای نورث شور (شهر نورث ونکوور، بخشهای (Districts) نورث ونکوور و وست ونکوور) از ژانویهٔ ۲۰۱۸ بهصورت تماموقت در کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور بهعنوان Community Librarian استخدام شدم.
آیا در حال حاضر همهٔ کتابخانههای مترو ونکوور یا لوئر مِینلند بخش فارسی دارند؟ کدام کتابخانه بخش فارسی قویتری دارد؟
کتابخانههایی که بخش فارسی خوبی دارند، عبارتاند از کتابخانهٔ وست ونکوور، کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور، کتابخانهٔ مرکزی ونکوور و کتابخانهٔ کوکئیتلام. سایر کتابخانههای این منطقه اگر هم بخش فارسی داشته باشند، بسیار محدود است. قابلتوجه خوانندگان عزیز که اگر کتابی را درخواست داشتند که در کتابخانه موجود نبود (بههر زبانی)، همیشه امکان «درخواست برای خرید» وجود دارد که فرم آن روی وبسایت تمامی کتابخانهها موجود است و کتابخانهها تمام سعی خود را برای فراهمسازی آنها انجام خواهند داد.
یکی از راههای آگاهی از اینکه چه کتابخانههایی کتابهای فارسی دارند، مراجعه به وبسایت newtobc.ca است. در صفحهٔ اول این وبسایت میتوانید زبان مورد نظر را انتخاب و جستجو کنید که در چه کتابخانههایی میتوانید آن را پیدا کنید. همینطور خلاصهٔ اطلاعات هر مجموعه شامل انواع مواد و تعداد آنها قابلِمشاهده است. اطلاعات این وبسایت تا حد زیادی بهروز و درست است. لازم به ذکر است که وبسایت NewToBC جهت کسب اطلاعات برای مهاجران بسیار مفید میباشد.
کتابخانهها بر چه اساسی کتاب یا دیویدی فارسی جدید خریداری و به قفسههای خود اضافه میکنند؟ بودجهٔ آن از کجا تأمین میشود؟
معمولاً بودجهٔ بخش فارسی از بودجهٔ سالانهٔ کتابخانه تأمین میشود، البته بعضی از کتابخانهها مانند کتابخانهٔ وست ونکوور بودجهٔ بخش فارسی را از طریق «بنیاد کتابخانه» تأمین میکنند. هرچند همچنین اگر ذکر شده باشد که کمکهای مالی اعضای جامعه هم مربوط به بخش فارسی است، به بودجهٔ سالانهٔ این بخش اضافه میشود. در کنار بودجه، اقلام موجود در مجموعه، نیاز موضوعی جامعه بر اساس میزان امانتگیری در سالهای گذشته و حجم قفسه و امکان دسترسی و فراهمآوری، از نکات مهم در مجموعهسازی بخش فارسی کتابخانهها میباشند.
لازم به ذکر است که از محدودیتهای مجموعهسازی فارسی، سختیِ دسترسی به منابع بهدلیل نبود (یا کمبود شدید) نشر محلی، هزینههای دریافت از شهرها و کشورهای دیگر و در بعضی موارد کمبود امانتگیری توسط اعضای جامعه، میباشند. میزان امانتگرفتن هر مجموعه در رشد و پویایی آن نقش بسزایی دارد.
استقبال جامعهٔ فارسیزبان ونکوور از محتوای فارسی موجود در کتابخانهها را در مقایسه با استقبال دیگر جوامع از کتاب و فیلم به زبان مادری خودشان، چطور ارزیابی میکنید؟ این استقبال چقدر در تخصیص بودجه برای خرید فیلم و کتاب مؤثر است؟
بهنظر من استقبال از بخش فارسی به نسبت سایر زبانها خوب است، اما یکی از دلایل آن هم میتواند تعداد بیشتر افراد فارسیزبان به نسبت سایر زبانها در منطقهٔ نورث شور باشد. هر چه آمار افرادی که در هر شهر به زبان خاصی صحبت میکنند بالاتر باشد، بودجهٔ مخصوص به آن زبان هم به نسبت بالاتر خواهد بود و البته این امر رابطهای بسیار نزدیک با میزان استفاده از هر مجموعه دارد. همانطور که گفتم، استقبال جامعهٔ فارسیزبان از محتوای فارسی کتابخانهها بد نیست، اما بهنظر من خیلی بیشتر از اینها میتواند باشد که شاید بهدلیل عدم آگاهی از حضور این منابع و رایگانبودن امانتگیری آنهاست. توجه خوانندگان را به این موضوع جلب میکنم که مجموعههای فارسی موجود در سه کتابخانهٔ مرکزی ونکوور، شهر نورث ونکوور و وست ونکوور، تا حد توان بهروز نگهداری میشوند. اما امانتنگرفتن کتابها، حتی اگر تازه باشند، نقش بسزایی را در وجینشدن و حذف آنها از مجموعه دارد. دقیقاً مطابق قانون عرضه و تقاضا: اگر تقاضا برای کتابی در کتابخانه نباشد، بیش از یک یا دو سال در کتابخانه ماندگار نمیشود. البته همیشه استثناهایی وجود دارد، مانند کتابهای کلاسیک، کتابهای شاعران مشهور و غیره.
آیا کتابخانهها در حالت عادی، و نه اکنون در شرایط همهگیری، کتاب و دیویدی اهدایی استفادهشده میپذیرند؟ اگر پاسخ مثبت است، روند آن چیست و علاقهمندان چطور میتوانند کتابهای خود را اهدا کنند؟
بله، البته همانطور که اشاره کردید در شرایط همهگیری متأسفانه نمیتوانیم منابع اهدایی را قبول کنیم. اما پس از برگشت به شرایط عادی، کتابها و دیویدیها بر اساس موضوع و شرایط فیزیکی و سال نشر (برای منابع غیرِداستانی) پذیرفته میشوند. البته قوانین، بهنسبت در کتابخانههای مختلف ممکن است متفاوت باشند. نکتهٔ دیگر برای دریافت منابع اهدایی تعداد آنهاست. معمولاً کتابخانهها در زمان واحد، بیش از یک کارتن کوچک منابع اهدایی را قبول نمیکنند. لازم به ذکر است که منابع اهدایی اگر به مجموعهٔ کتابخانه بخورند و شرایط فیزیکی مناسبی داشته باشند، تا حد امکان به مجموعه اضافه میشوند، در غیر اینصورت در زمانهای مشخص در بخش «فروش کتاب» کتابخانه بهفروش میرسند (به قیمتهای بسیار محدود یک تا دو دلار) و هزینهٔ آنها صرف خدمات کتابخانه میشود.
در کتابخانهٔ نورث ونکوور، شما جلسههای کتابخوانی هم برگزار میکنید. لطفاً کمی دربارهٔ این جلسات برای خوانندگان ما بگویید و اینکه افراد چطور میتوانند در این جلسات شرکت کنند و از برنامههای آن مطلع شوند.
ممنون که این موضوع را مطرح کردید. بله، کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور در حال حاضر تنها باشگاه کتابخوانی فارسی را در منطقهٔ لوئر مینلند دارد. البته کتابخانهٔ وست ونکوور هم قبل از شروع شرایط همهگیری، گروهی مشابه داشت که گمان نمیکنم بعد از آن ادامه پیدا کرده باشد. در حال حاضر، اعضای باشگاه کتابخوانی فارسی کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور چهارشنبهٔ آخر هر ماه (بهغیر از بعضی ماهها که ممکن است به سومین چهارشنبه منتقل شود)، از ساعت ۱۰ تا ۱۲ به صورت حضوری و آنلاین برگزار میشود. این جلسات قبل از شرایط همهگیری بهصورت حضوری در کتابخانه برگزار میشد و بعد از پایان این شرایط هم باز بهصورت حضوری خواهد بود. ترتیب جلسات به اینصورت است که در پایان هر جلسه، کتاب ماه آینده به اعضا اعلام میشود و آنها میتوانند از کتابخانه کتاب را به امانت بگیرند و بخوانند. در تاریخ مقرر، اعضا با شرکت در جلسه، ضمن شنیدن مختصری دربارهٔ نویسنده، بهترتیب نظرات خود را در مورد کتاب آن ماه بهاشتراک میگذارند. لازم به ذکر است که اعضای باشگاه کتابخوانی فارسی ما بسیار اهل مطالعهاند و همیشه جلسات پرباری دارند.
شرکت در این جلسات برای عموم آزاد و رایگان است و ثبتنام برای آن از طریق وبسایت کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور الزامی است. معمولاً تا ساعت ۴ شرکت در این جلسات برای عموم آزاد و رایگان است و ثبتنام برای آن از طریق وبسایت کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور الزامی است. معمولاً تا ساعت ۴ بعدازظهر سهشنبهٔ قبل از جلسه، برای ثبتنام فرصت هست. لینک جلسه برای شرکت از طریق زوم بین یک روز تا یک ساعت قبل از جلسه برای افرادی که ثبتنام کردهاند، ارسال میشود. به این ترتیب، شرکت از طریق تلفن هم امکانپذیر است. برای اطلاعیافتن از کتاب انتخابی برای هر ماه بهترین راه، مراجعه به صفحهٔ باشگاه کتابخوانی فارسی یا تقویم موجود روی وبسایت کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور است. زمانیکه جلسات دوباره بهصورت حضوری برگزار شود، ثبتنام از قبل نیاز نخواهد بود و افراد میتوانند در روز و ساعت مقرر در کتابخانه حاضر شوند.
همچنین ما حدود ۳۰ عنوان کتاب داریم که از هر یک ۱۲ جلد برای امانتگرفتن موجود است (Persian Book Club Sets)، که شامل عناوینی مثل «زندگی در پیش رو» از رومن گاری، «وقتی نیچه گریست» از اروین دی. یالوم، «کیمیا خاتون» از سعیده قدس و غیره میباشد. دوستانی که تمایل به برگزاری جلسات کتابخوانی خصوصی دارند، میتوانند این سِتها را به امانت بگیرند و از این خدمات استفاده کنند.
دورهٔ کتابهای فارسی برای انجمن کتابخوانی- عکسها از Abigail Saxton
بهعنوان کسی که سالها در کتابخانه کار کردهاید، لطفاً بفرمایید بهجز قرضگرفتن کتاب و دیویدی، چه خدمات دیگری میتوان از کتابخانهها دریافت کرد؟ مخصوصاً چطور میتوان از محتوای دیجیتال کتابخانهها استفاده کرد؟ پاسخ این سؤال شاید خصوصاً برای عزیزان تازهمهاجر جالب باشد.
به مطلب خیلی خوبی اشاره کردید. خدمات کتابخانههای عمومی بسیار فراتر از امانت کتاب و دیویدی هستند. علاوه بر برنامههای مختلف در کتابخانهها برای کلیهٔ سنین از داستانخوانی برای کودکان گرفته تا کلاسهای آمادهسازی برای امتحان سیتیزنشیپی، برنامههای فرهنگی، ملاقات با نویسندگان و ارائهٔ خدمات دسترسی برای افرادی که مشکل تحرک دارند، بازی و پازل و غیره، کتابخانههای عمومی، منابع آنلاین زیادی دارند و تمامی این خدمات رایگاناند. منابع دیجیتال شامل کتابهای الکترونیکی و کتابهای صوتی الکترونیکی از خدمات محبوب این کتابخانهها هستند. راحتترین راه دسترسی به منابع دیجیتال کتابخانه، دانلود برنامهٔ کاربردیِ (application) لیبی (Libby) میباشد. پس از آن باید کتابخانهٔ مورد نظرتان را از لیست کتابخانهها انتخاب و شماره کارت کتابخانهتان را بهعنوان کلمهٔ کاربری و چهار رقم آخر شماره تلفن منزل (یا شماره تلفنی که در زبان ثبتنام به کتابخانه دادهاید) را بهعنوان رمز عبور، وارد کنید. توجه داشته باشید که این کار را باید از طریق کتابخانهای که عضو آن هستید و با واردکردن شماره کارت مخصوص آن کتابخانه انجام دهید. ضمن آنکه لیبی کتابهای یادگیری زبان انگلیسی (ELL/ESL) هم ارائه میدهد.
کتابخانههای مختلف ممکن است منابع دیگری هم برای کتابهای الکترونیک داشته باشند، مانند AudioBookCloud. بهترین راه برای آگاهی از منابع آنلاین کتابخانههای مختلف شامل منابع دیجیتالی، رفتن به وبسایت کتابخانهٔ مورد نظر و جستجو است. بهطور مثال با رفتن به لینک زیر میتوانید این منابع را در کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور مشاهده کنید:
https://www.nvcl.ca/digital-library
در اینجا بهصورت بسیار مختصر چند مورد از این منابع آنلاین* موجود در کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور معرفی میشوند:
اگر مایل به خواندن روزنامهها و مجلههای معتبر محلی و بینالمللی بهصورت دیجیتالی و بهروز هستید، به PressReader مراجعه کنید:
https://www.pressreader.com/catalog
اگر در صدد یادگیری زبانی هستید، میتوانید به Mango مراجعه کنید و یا برنامهٔ کاربردی (application) آن را دانلود کنید و از طریق کتابخانهتان وارد شوید. متأسفانه منگو امکان یادگیری زبان انگلیسی از فارسی را در حال حاضر ندارد، اما برای سایر زبانها مناسب است:
اگر در صدد بهبود مهارتهای حرفهای خود هستید، میتوانید از LinkedIn Learning استفاده کنید. این منبع عالی، ویدئوهای آموزشی در حد حرفهای برای حوزههای موضوعی نرمافزار رایانه، برنامهنویسی، تولید صدا و موسیقی، عکاسی، طراحی، بازاریابی و انیمیشن سهبعدی را ارائه میدهد:
https://www.linkedin.com/learning-login/go/northvancitylibrary
اگر تمایل به یادگیری هنر و صنایع دستی دارید، ویدئوهای آموزشی Creativebug را از دست ندهید. این ویدئوها برای همهٔ سنین و با محتوای جدید روزانه، به آموزش طراحی، نقاشی، خیاطی، قلاببافی، کارهای کاغذی، تزئین کیک، صابونسازی، ساخت جواهرات، کنسرو و موارد دیگر میپردازند:
https://www.creativebug.com/lib/cnv
اگر صحبت دیگری با خوانندگان ما دارید، لطفاً بفرمایید.
از همین فرصت استفاده کرده و همه خوانندگان را به عضویت در کتابخانههای عمومی دعوت میکنم. لطفا توجه داشته باشید که عضویت و استفاده از کلیهٔ خدمات کتابخانههای عمومی و برنامههای ارائهشده توسط آنها رایگاناند و هرگز نیاز به پرداخت هزینه نیست. همچنین بهعنوان اولین کتابخانه در لوئر مینلند و بهمنظور تشویق اعضا، از سال گذشته تمامی اعضای کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور از پرداخت جریمهٔ دیرکرد هم معافاند و تنها ملزم به بازگرداندن منابع میباشند (طی بازهٔ زمانی معین). ما اعضا را به بازگرداندن سرِ وقت منابع یا تمدید آنها تشویق میکنیم و خوشبختانه تا کنون اعضای کتابخانه همکاری خوبی در این زمینه داشتهاند. یکی دیگر از خدمات جدید و منحصربهفرد کتابخانه شهر نورث ونکوور امانتدهی بازی و پازل است.
نکتهٔ دیگر اینکه، کتابخانههای عمومی شهرهای مختلف لوئر مینلند، هر کدام سیستمهای مجزاییاند و عضویت در یکی از آنها بهمعنای امکان استفاده از خدمات سایر کتابخانهها نیست. هرچند عضویت در سایر کتابخانهها رایگان است، اما حتماً باید یکبار برای عضویت در آنها اقدام یا کارت کتابخانهٔ محلی خود را با دیگر کتابخانهها لینک کرده باشید (که بهمعنای همان ثبتنام مجدد است) و البته اکثر کتابخانهها امکان ثبتنام الکترونیکی را هم دارند. برای ثبت نام الکترونیکی در کتابخانه شهر نورث ونکوور میتوانید به لینک زیر مراجعه کنید. پس از ثبتنام الکترونیکی، شماره کارت کتابخانهای برای شما ارسال میشود که میتوانید بلافاصله از آن برای دسترسی به منابع دیجیتال ما استفاده کنید. اما کماکان برای گرفتن کارت فیزیکی و نشاندادن مدرک شناسایی قبل از بهامانتگرفتن مواد فیزیکی، باید به کتابخانه مراجعه کنید:
https://www.nvcl.ca/using-the-library/library-card
ساعات کار کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور در حال حاضر بهشرح زیر است. شما در مدت زمان حضور در کتابخانه میتوانید برای تورق و بهامانتگرفتن منابع، استفاده از اتاق مطالعه، استفاده از خدمات فکس، کپی، اسکن، کامپیوتر و اینترنت اقدام کنید.
دوشنبه تا پنج شنبه: ۹ صبح تا ۹ شب
جمعه و شنبه: ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر
یکشنبه: ۱ تا ۵ بعد از ظهر
برای آگاهی از ساعات کار سایر کتابخانهها بهترین راه، مراجعه به وبسایت آنها است.
در صورت داشتن هر نوع سؤال مربوط به کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور یا مجموعههای فارسی کتابخانههای شهر نورث ونکوور و وست ونکوور، لطفاً با من تماس بگیرید:
در نهایت از تیم نشریهٔ «رسانهٔ همیاری» برای این دعوت که امکان اطلاعرسانی بیشتر در زمینهٔ خدمات کتابخانههای عمومی را فراهم کرد، بسیار سپاسگزارم.
*توجه داشته باشید که این لینکها مخصوص کتابخانهٔ شهر نورث ونکوور و برای اعضای آن است، اما اکثر کتابخانهها منابعی مشابه دارند که کافی است از طریق وبسایت آنها و با کارت عضویت آن کتابخانه، دسترسی رایگان داشته باشید.