آرام روانشاد – ایران
«آقای نوبادی» (Mr. Nobody) یا «آقای هیچ‌کس» فیلمی در ژانر درام و علمی–تخیلی به نویسندگی و کارگردانی ژاکو وان دورمال و تهیه‌کنندگی فیلیپ گودو است که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد. این فیلم داستان زندگی مرد ۱۱۸ ساله‌ای است به‌نام «نیمو نوبادی» که آخرین انسان فانی روی کرهٔ زمین پس از رسیدن انسان به جاودانگی است. نیمو تقریباً تمام خاطرات گذشتهٔ خود را به‌یاد می‌آورد. او به سه معشوق زندگی خود، طلاق پدرومادرش و تحمل سختی‌های پس از آن و انتخاب‌هایش در سه مقطع بحرانی زندگی خود، یعنی ۹ سالگی، ۱۵ سالگی و ۳۴ سالگی، اشاره می‌کند. مسیر زندگی او با هر کدام از انتخاب‌هایش تغییر می‌کند. فیلم روایتی غیرخطی دارد و سرشار از تحلیل‌های فلسفی است.
فیلم «آقای نوبادی» نامزد ۷ جایزهٔ مگریت شد که از آن میان توانست ۶ جایزه، از جمله جایزهٔ بهترین فیلم و بهترین کارگردان را از آن خود کند. «آقای نوبادی» از فیلم‌های برتر شصت و ششمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم ونیز بود که توانست جایزهٔ اوسلا طلایی و لانچیا را از آن خود کند. نظر منتقدان دربارهٔ این فیلم مثبت بوده است.
فیلم در ابتدا با مطرح کرد نظریه‌ای به‌نام تخیلات کبوتری آغاز می‌شود و می‌توان این‌گونه برداشت کرد که کارگردان قصد داشته در همان آغاز فیلم سؤال بزرگی را برای مخاطب ایجاد کند تا در باقی داستان مدام ذهن تماشاگر معطوف به پاسخ آن سؤال باشد. اساس این فیلم همراه با چاشنی طرح مفاهیم فیزیک نظری (همچون فیزیک کوانتوم، نظریهٔ ریسمان، تئوری مهبانگ و نظریهٔ خطی نبودن زمان) در پی طرح اندیشه‌های فلسفهٔ اگزیستانسیالیسم به‌عنوان مکتب اصالت وجود و تقدم وجود بر ماهیت است و با همین ابزار مخاطب را مدام با این پرسش روبه‌رو می‌کند که آیا به‌راستی همه‌چیز واقعی است؟ و تلویحاً تا گام‌های آخر داستان، مخاطب را همچنان گرفتارِ این سرگشتگی و ابهام نگه می‌کند.
پس از مطرح کردن نظریهٔ یادشده، ابتدا سکانس‌هایی را به‌صورت تکه‌هایی پراکنده از پازل می‌بینیم که شاید در ابتدا برایمان نامفهوم به‌نظر بیاید، اما باید صبور بود! در طول فیلم، این پازل‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند. این سکانس‌ها طوری تدوین شده‌اند که انگار ما در حال تماشای چند رؤیا هستیم که در هم آمیخته شده‌اند و ناگهان از آن به بیرون پرتاب می‌شویم. در دنیایی بسیار پیشرفته، پیرمردی ۱۱۸ ساله که آخرین انسان از نسل فانی‌هاست، در مقابل دکتری نشسته که البته با ظاهر دکترهای جهان امروز بسیار فاصله دارد. پیرمرد هیچ‌چیز از گذشته‌اش به‌خاطر ندارد و حتی نمی‌داند که کیست!
چرا؟ اگر؟ کاش…
می‌توان گفت این سه واژه پراستفاده ترین واژه‌ها در ذهن و تخیلات هر انسان در طول زندگی‌اش است و فرقی نمی‌کند چه انسانی و از چه طبقه‌ای؛ در واقع این مسئله برای همهٔ انسان‌ها صدق می‌کند.
اگر آن کار را می‌کردم، چه می‌شد؟
چرا نگفتم دوستش دارم؟
کاش زمان به عقب برمی‌گشت…
این واژه‌ها حامل بزرگ‌ترین حسرت‌های ما از کارهایی‌اند که انجام نداده‌ایم یا تقدیر و دست سرنوشت راه را طور دیگری برایمان رقم زده است. حتی در درست‌ترین انتخاب‌هایمان هم، باز این سؤال‌ها را با خود مطرح می‌کنیم و تخیل که قدرتمندترین ابزار ذهن است، آن‌ها را برایمان شبیه‌سازی می‌کند.
این فیلم نه به‌طور کامل، اما به طرح بخش زیادی از این سؤال‌ها می‌پردازد و می‌خواهد به ما بفهماند که در نهایت هر راهی هم که انتخاب کنیم، تمام مسیرها تنها به یک جواب ختم می‌شود و این جواب در یکی از شاه‌دیالوگ‌های این فیلم بیان می‌شود:
باید روی تمام تخته‌سیاه‌ها نوشت زندگی یه بازی‌یه!
نقش اصلی فیلم یا همان آقای نوبادی را جرد لتو چنان تحسین‌برانگیز بازی می‌کند که نمی‌توان در برابر قدرت بازیگری‌اش سر تعظیم فرود نیاورد. این نقش بسیار پیچیده و چالش‌برانگیز است. به‌واسطهٔ موقعیت‌های متنوعی که درون موضوع اصلی فیلم وجود دارد، هر بازیگری نمی‌توانست از پس آن بربیاید، اما جرد لتو به‌خوبی و درستی از پس آن برآمده و کاراکتری عمیق خلق کرده است.
فیلم «آقای نوبادی» فیلمی عالی است که تاریخ مصرف ندارد. فیلمی که پس از تمام شدن در ذهن ما به حیاتش ادامه می‌دهد. فراتر از بازی‌های خوب و موسیقی درخشان، باید کف جانانه‌ای برای کارگردان زد که با قاب‌های درخشان، استفاده از نورپردازی‌های عالی، فرم روایی‌ای که خطی نیست و همچنین یک فضای عاشقانهٔ متفاوت، فیلمی ساخته است که هرگز نمی‌توان فراموش‌اش کرد.
این فیلم در کتابخانهٔ شهر ونکوور موجود است و می توانید آن را به رایگان امانت بگیرید. علاوه بر آن می‌توانید فیلم را به‌صورت آنلاین از سرویس‌های پخش فیلم Apple TV و YouTube Movies خرید یا اجاره کرد.
این مطلب توسط آرام روانشاد، نویسنده، روزنامه نگار و مدیر کانال سینمایی اوتوپیا نوشته شده است. این کانال به معرفی و نقد آثار برتر سینمای جهان می‌پردازد. همچنین در کنار سینما مطالبی در حوزهٔ فلسفه و ادبیات هم با مخاطب به اشتراک می‌گذارد. با پیوستن (Join) به این کانال به یک نشریهٔ سینمایی، هنری آنلاین در سطح بالا دسترسی پیدا خواهید کرد.
