آرام روانشاد – ایران
کارگردان: جاناتان کاپلان
فیلم‌نامه‌نویس: تام توپار
محصول: ۱۹۸۸ آمریکا
بازیگران: جودی فاستر، کِلی مک‌گیلیز، بِرنی کولسِن، لئو روسی، آن هِرن، تام اوبراین، استیو آنتین، وودی بِرَان
جوایز: جایزهٔ اسکار بهترین بازیگر زن (جودی فاستر)، جایزهٔ گلدن گلوب برای بهترین بازیگر زن (جودی فاستر)، جایزهٔ دیوید دی دوناتلو برای بهترین بازیگر زن خارجی (جودی فاستر)، جایزهٔ حلقهٔ منتقدان کانزاس سیتی برای بهترین بازیگر زن (جودی فاستر)، جایزهٔ هیئت ملی بازبینی برای بهترین بازیگر زن (جودی فاستر)
داستان فیلم
پس از اینکه سارا توسط سه مرد در یک بارِ محلی به‌طرز وحشیانه‌ای مورد تجاوز گروهی قرار می‌گیرد، او و وکیلی به‌نام کاترین تصمیم می‌گیرند متجاوزان و همچنین مردانی که آن‌ها را تشویق می‌کردند، تحت پیگرد قانونی قرار دهند.
دربارهٔ فیلم
«من امروز عمیقاً معتقدم که تنها راه برای توقف خشونت علیه زنان این است که به زبان بیاوریم و از سکوت خودداری کنیم.»
این جمله متعلق به زینب سلبی، بنیان‌گذار سازمان زنان برای زنان بین‌الملل (Women for Women International)، است. او فعالیت بسیاری در حوزهٔ مبارزه در برابر خشونت علیه زنان داشته است. خودداری از سکوت، مبارزهٔ مستقیم با خشونت و بی‌عدالتی شاید تنها راه رهایی از این معضل باشد و به‌همین خاطر است که تاریخ ۲۵ نوامبر به‌نام روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان ثبت شده تا یادآور آن باشد که چه بسیار زنانی از گذشته تا امروز برای آزادی‌‌ای که به‌واسطهٔ شجاعت و از خودگذشتی آنان به‌وجود آمده، تلاش کرده‌اند.
یکی از کارکردهای مهم سینما در هر جای دنیا پرداختن به معضلات اجتماعی است. خشونت علیه زنان از مهم‌ترین معضلاتی است که در همه‌جای دنیا وجود دارد و قابل انکار نیست. این موضوع در دوره‌های مختلف مورد توجه بوده است و رسانه‌ها معمولاً از پرداخت به آن غافل نبوده‌اند، و یکی از این مهم‌ترین رسانه‌ها سینما بوده است. بر اساس گزارش‌های موجود در آرشیو پلیس، در سال ۱۹۸۸ در هر شش دقیقه یک تجاوز به عنف در آمریکا رخ می‌داده است، یعنی حدود ۸۸ هزار نفر در سال که این آمار در سال ۲۰۰۵ به ۱۹۰ هزار در سال افزایش پیدا کرد. از هر شش زن آمریکایی یک نفر تجربهٔ حمله یا تجاوز را دارد. از هر چهار قربانی تجاوز در آمریکا یکی مورد تجاوز دو مرد یا بیشتر قرار می‌گیرد.
این آمار تکان‌دهنده کافی است تا فیلم‌های بسیاری با محوریت این موضوع ساخته شود و متهم فیلمی است دربارهٔ همین موضوع؛ دربارهٔ یکی از بی‌رحمانه‌ترین انواع خشونت علیه زنان، یعنی تجاوز. سارا توبایوس نماد تمام دخترانی است که قربانی تجاوز و خشونت‌اند. فیلم مسیر او را برای رسیدن به ستاندن حقش نشان می‌دهد.
دختر جوان برهنه و جیغ‌کشان از بار خارج می‌شود، به‌سوی خیابان می‌رود و عاجزانه دستش را برای ماشین‌های در حال عبور تکان می‌دهد بلکه یک نفر او را به بیمارستان برساند. سکانس بعدی در بیمارستان، او بی‌جان و در حالی‌که از بدنش عکس گرفته می‌شود، باید به سؤالات پرستار پاسخ دهد تا بتواند ثابت کند که به او تجاوز شده است؛ همان مشکلی که اکثر قربانیان تجاوز به‌خصوص در دهه‌های گذشته با آن مواجه بوده‌اند. در آن دهه، کمتر کسی حاضر به شهادت در دادگاه برای قربانی بود و دردسر حضور در دادگاه را به‌جان نمی‌خرید. از طرفی گاهی اوقات این خودِ قربانیان بودند که مقصر قلمداد می‌شدند. لباس تحریک‌پذیر، نشان‌دادن میل متقابل و مصرف مواد مخدر از جمله دلایلی بود که متوجه قربانی می‌شد و احساس گناه را در او ایجاد می‌کرد. کمتر وکیلی حاضر به قبول پرونده‌های تجاوز می‌شد، چرا که قبول پروندهٔ تجاوز ریسکی بزرگ به‌حساب می‌آمد. تمام این دلایل دست‌به‌دست هم می‌داد تا گاهی قربانیان از شکایت منصرف شوند.
متهم بر مبنای روایتی خطی است؛ این روایت حادثه‌ای را که برای سارا اتفاق می‌افتد، نشان می‌دهد. مثل یک مستند، تمام جزئیاتی را که قربانی تجاوز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، روایت می‌کند و به‌همین دلیل در این فیلم همه‌چیز مشخص به‌نظر می‌رسد. از همان ابتدا متجاوزان و شاهدان تجاوز به ما معرفی می‌شوند و گرهی در داستان برایمان باقی نمی‌‌ماند، چرا که هدف فیلم دقیقاً همان است که نشان دهد چطور حتی با وجود شناسایی متجاوزان و وجود مدارک، موانعی بسیار در مقابل راه قربانیان قرار دارد تا عدالت برایشان اجرا شود، همان‌طور که این مسیر را در داستان سارا توبایوس می‌بینیم. نمایندهٔ دادستانی، کاترین مورفی، تعقیب متجاوزان را برعهده می‌گیرد. او سه مرد خاطی را بازداشت می‌کند، اما قبل از دادگاه با وکلای آن‌ها معامله می‌کند و جرم را به تجاوز درجهٔ دو تقلیل می‌دهد و برایشان از دو تا پنج سال زندان تقاضا می‌کند تا بعد از نُه ماه مورد بخشش قرار گیرند. سارا به‌شدت از این حکم ناراحت می‌شود و کاترین برای جبران آن تصمیم می‌گیرد مردانی را که متجاوزان را در حین عمل تشویق می‌کردند، به دادگاه بکشاند و این تازه آغاز ماجراست.
متهم بر مبنای یک حادثهٔ واقعی است . شرل آن آرائوخو (Cheryl Ann Araujo)، دختر بیست و یک سالهٔ اهل نیو بِدفورتِ ماساچوست هم‌زمان موردِ تجاوز چهار مرد قرار می‌گیرد و علی‌رغم حضور چندین نفر در آنجا، هیچ کمکی صورت نمی‌گیرد. این حادثه توجه رسانه‌ها را به موضوع تجاوز جلب کرد که سال‌ها بعد یکی از نتایج آن ساخت فیلم متهم بود.
جودی فاستر در نقش سارا توبایوس موفق به برنده‌شدن جایزهٔ بهترین بازیگر زن در پنج جایزهٔ مختلف شد که از مهم‌ترین آن‌ها به اسکار و گلدن گلوب می‌توان اشاره کرد. همچنین فیلم متهم نامزد جایزهٔ خرس طلایی برلین برای بهترین فیلم خارجی شد که جایزه را به رقیب خود فیلم مرد بارانی واگذار کرد.
این اثر نقدهای مثبت زیادی را در برداشت و بازی جودی فاستر در نقش سارا مورد تحسین بسیاری از منتقدان قرار گرفت. اگر چه تعدادی از کاربران صحنه‌های به‌شدت خشن تجاوز در فیلم را آزاردهنده خواندند، اما این نکته حائز اهمیت است که این صحنه‌ها شکل یک تجاوز واقعی را نشان می‌دهد، برای اینکه بتواند همان حسی را که آن لحظه به قربانی دست می‌دهد، به مخاطب القا دهد تا در مقابل هیچ خشونتی سکوت نکند.
داستان واقعی این فیلم به‌خودیِ خود بسیار تأثیرگذار است و توپار توانسته به‌خوبی آن را دراماتیزه کند. به‌طوری که ما را به‌عنوان تماشاگر کاملاً با فیلم همراه می‌کند و البته نباید از کارگردانی خوب کاپلان گذشت که به‌خوبی تعلیق را در فیلم حفظ کرده است. اما ستارهٔ درخشان فیلم جودی فاستر است. در بعضی صحنه‌ها از جمله صحنهٔ شهادت در دادگاه، او چنان بازی می‌کند که شک می‌کنیم شاید او هم در زندگی واقعی مورد تجاوز قرار گرفته است. فراتر از تمام این‌ها این فیلم یک هدف مهم داشت. فیلم متهم ساخته شده تا ترس شکایت از تجاوز را از بین ببرد. سارا توبایاس با تمام رنجی که کشیده است، هیچ‌گاه پا پس نمی‌کشد، تا آخرین لحظه و در زیر سؤالات ویران‌کنندهٔ وکیل مدافع ایستادگی می‌کند و تمام آن درد را تحمل می‌کند تا عدالت اجرا شود.
این فیلم در تعدادی از کتابخانه‌های مترو ونکوور از جمله کتابخانه‌های ونکوور، وست ونکوور (پخش آنلاین)، بخش نورث ونکوور و برنابی موجود است که می‌توانید از طریق این کتابخانه‌ها آن را به‌رایگان امانت بگیرید و تماشا کنید. علاوه بر این می‌توانید آن را از طریق سرویس پخش فیلم Apple TV و YouTube Movies & shows بخرید یا اجاره کنید.
آرام روانشاد نویسندهٔ این مطلب، روزنامه‌نگار و مدیر کانال سینمایی اوتوپیاست. کانال سینمایی اوتوپیا به معرفی و نقد آثار برتر سینمای جهان می‌پردازد. همچنین در کنار سینما مطالبی در حوزهٔ فلسفه و ادبیات هم با مخاطب به اشتراک می‌گذارد. با پیوستن (Join) به این کانال به یک نشریهٔ سینمایی، هنری آنلاین در سطح بالا دسترسی پیدا خواهید کرد.
