نگاهی به فعالیت‌های انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ برای دادخواهی و تقویت بانگ فریاد عدالت‌خواهی مردم ایران در سالی که گذشت
هوریران سهراب* – ونکوور
به چهارمین سالگرد جنایت سرنگونی هواپیمای پی‌اس۷۵۲ به‌دست سپاه، نزدیک می‌شویم. در سال گذشته صدها راهپیمایی و تظاهرات در سراسر جهان برگزار شد. «انقلاب» نام شایسته‌ای است که از همان روزهای بعد از به‌قتل‌رساندن مهسا امینی بر جنبش مردم ایران گذاشته شد. جمهوری اسلامی اما طبق رویهٔ چهار دههٔ گذشته دست به کشتار، سرکوب و بازداشت‌های گسترده زد. تا امروز هزاران نفر در بازداشت‌اند و تعداد زیادی از جوانان برومند ما تنها به‌علت اعتراضات مسالمت‌آمیز به مرگ محکوم شده‌اند. طناب قتل و کشتار جمهوری اسلامی همان‌طور که نوید افکاری گفته بود، به دنبال یک گردن می‌گشت و آن را نصیب بی‌شمار جوانان ایران کرد؛ جوانانی که تنها برای زندگی بهتر برخاسته بودند. تعداد بی‌شماری کودک به قتل رسیدند و بی‌شمار جوانان توانمند و زیبای ما، نابینا شدند.
ما، در انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲، تلاش کردیم با سازماندهی و تکیه بر کار جمعی صدای دادخواهی قربانیان جمهوری اسلامی در جهان باشیم. هدف جمهوری اسلامی ارعاب و ترساندن است. هدف جمهوری اسلامی کشتن امید در دل‌های مردم ایران است. هدف جانیان جمهوری اسلامی فرار از عدالت و پنهان‌کردن آزادی در تاریک‌خانه‌های فراموشی‌ست، اما ما به وظیفهٔ خود عمل کردیم و همچنان پایبند این وظیفه‌ایم. ما صدای مردم ایران را در دنیا منعکس کردیم و بر خواسته‌هایمان از دنیای آزاد اصرار ورزیدیم. هم‌زمان در ایران دادگاه رسیدگی به شکایت سرنگونی پرواز در جریان بود. چهل ماه پس از شلیک وحشیانه و عمدی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پرواز پی‌اس۷۵۲، جمهوری اسلامی حکم دادگاه نمایشی‌اش را در این‌باره صادر کرد که به‌علت عدم صلاحیت و توانایی و ارادهٔ رسیدگی مستقل و بی‌طرفانه به این پرونده، خانواده‌های شاکی شاملِ ۷۰ خانواده در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۴۰۱ شکایت خود را مسترد داشتند و متذکر شدند که پروندهٔ سرنگون‌کردن پرواز پی‌اس۷۵۲، پرونده‌ای باز در پیشگاه تاریخ سرزمین ایران خواهد ماند و حق طرح شکایت در دادگاهی بی‌طرف و صالح را برای خود محفوظ نگاه خواهند داشت، اما بار مسئولیت از شانه‌های چهار دولت درگیر که شهروندان خود را در این پرواز از دست داده‌اند، کم نخواهد شد.
در سال گذشته انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ در کنار پیگیری پروندهٔ جنایت سرنگونی این پرواز، با مبارزات ایرانیان در جریان انقلاب «زن، زندگی، آزادی» در سراسر جهان همگام شد، در برنامه‌های مشترکی شرکت کرد و خود نیز بانی برخی برنامه‌های اعتراضی بود. در ادامهٔ این نوشتار مروری کوتاه خواهیم داشت بر پیگیری‌های انجمن برای دادخواهی خانواده‌های پرواز و همچنین تقویت بانگ فریاد عدالت‌خواهی مردم ایران:
– در تاریخ ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۳، حامد اسماعیلیون در کنار چهره‌های مخالف جمهوری اسلامی از ایران آینده گفت و اینکه در ایرانِ آینده نظامیان در سیاست مداخله نمی‌کنند و اقتصاد به‌جای مداحان یونیفرم‌پوش، در دست متخصصان ایرانی خواهد بود.
– اعلام همبستگی در رابطه با مسمومیت دختران دانش‌آموز در ایران، حلقه‌ای دیگر از زنجیرهٔ جنایات جمهوری اسلامی و تلاشی دیگر برای خاموش‌کردن صدای بلند و رسای زنان و دختران ایرانی برای آزادی، و سخنرانی حامد اسماعیلیون در تجمع فرانکفورت در همین رابطه.
– چاپ و انتشار کتاب «نباید نوشته می‌شد»؛ کتابی که نباید نوشته می‌شد. پرواز پی‌اس۷۵۲ که ساعت شش و دوازده دقیقهٔ صبح هجدهم دی ماه از فرودگاه تهران برخاسته بود، باید ساعاتی بعد به‌سلامت در شهر کیِف در اوکراین به زمین می‌نشست. باید مسافران آن پرواز به خانه‌های خود می‌رفتند. پیش آن‌ها که دوستشان داشتند و منتظرشان بودند. آن موشک‌ها نباید شلیک می‌شدند، اما شدند. بعد از آن دو یا سه موشک (چه فرقی می‌کند؟!) زندگی برای بسیاری از آدم‌ها دگرگون شد. خانواده‌های مسافران در فضای پیچیده‌ای از درد و رنج و خشم گرفتار شدند که با سیاست جهانی و روند قضایی در ایران و دنیای بین‌الملل گره خورده بود. این کتاب که نباید نوشته می‌شد، حکایت رنج و مبارزه است. مبارزه با فراموشی و مبارزه با آن‌ها که دستور شلیک به هواپیمای مسافربری را صادر کردند.
– حمایت از تظاهرات لندن در تاریخ ۲۹ آوریل ۲۰۲۳ با حضور حامد اسماعیلیون برای اعلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌عنوان یک سازمان تروریستی در بریتانیا؛ بگذارید همه بدانند که تروریسم و خشونت در برابر معترضان صلح‌طلب در جامعهٔ ما جایی ندارد و کسانی که مسئول این اقدامات وحشیانه‌اند، باید مجازات شوند.
– حضور خانواده‌های پرواز در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ همراه با سایر خانواده‌های دادخواه در مراسم خاک‌سپاری خانم صدیقه تورانی، مادر جانباخته فرهاد مجدم.
– فراخوان شنبه ۲۰ مهٔ ۲۰۲۳، در اعتراض به اعدام‌ها و احکام خودسرانه در ایران با حضور حامد اسماعیلیون در تورنتو و خانواده‌های دادخواه پرواز در ونکوور #یک_صدا_علیه_اعدام و صدور بیانیهٔ انجمن خانواده‌های پرواز برای این فراخوان با اشاره به این مطلب مهم که جامعهٔ جهانی و دنیای آزاد نباید خاموش بماند. در آن بیانیه آمده بود هدیه‌کردن ریاست مجمع اجتماعی شورای حقوق بشر به جمهوری اسلامی نشان می‌دهد سیاستمداران دنیا نفهمیده‌اند یا خود را به تجاهل می‌زنند که اکثریت ایرانیان حکومت جمهوری اسلامی را نمی‌خواهند و خواهان پایان‌دادن به دهه‌ها ظلم و بی‌کفایتی در سرزمین ایران‌اند. همهٔ ما باید به کمک مردم در ایران بیاییم تا در رسیدن به اهداف خود موفق شوند.
– کاشت شش درخت در تاریخ ۴ خرداد ۱۴۰۲ از سوی خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ به‌منظور زنده‌نگه‌‌داشتن یاد عزیزانشان در شاهدشهر، جایی که رژیم کودک‌کش جمهوری اسلامی هواپیمای مسافربری را با دو موشک سرنگون کرد.
– سومین جلسهٔ مجمع عمومی سالانهٔ انجمن خانواده‌های پرواز در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۴۰۲ برابر با ۱۷ ژوئن ۲۰۲۳ و شرح فعالیت‌های انجمن از دومین مجمع عمومی سالیانه که در اردیبهشت ۱۴۰۱ برگزار شد تا سومین مجمع عمومی سالیانه در خرداد ۱۴۰۲.
– تمام‌شدن مهلت شش‌ماههٔ جمهوری اسلامی برای پاسخگویی و حل اختلاف با کشورهای متضرر و برگزاری نشستی با حضور خانواده‌ها و وکلا و مقامات در تاریخ ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳ و پخش آنلاین این نشست از شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها. پروندهٔ پرواز پی‌اس۷۵۲ در هر دو دادگاه بین‌المللی موجود در دنیا مفتوح است. در دیوان بین‌المللی کیفری به‌طور مستقل شکایت کردیم و در دیوان بین‌المللی دادگستری با چهار کشور متضرر همراهیم.
انجمن خانواده‌ها یافتن حقیقت و اجرای عدالت را مهم‌ترین هدف می‌داند چون هم به التیام زخم‌های جامعه به‌خصوص زخم‌های عمیق ایرانیان کمک خواهد کرد و همچنین باعث جلوگیری از تکرار چنین جنایاتی خواهد شد. ما معتقدیم هرگونه فشار بین‌المللی به جمهوری اسلامی که بیش از چهار دهه قتل و کشتار را در کارنامهٔ خود دارد، کمک خواهد کرد، و در نهایت به سود جنبش دموکراسی‌خواهی در ایران تمام خواهد. ما این کارزار را برای دادخواهی ۱۷۷ نفر پیش برده‌ایم، اما آن را یادآور هزاران هزار قربانی می‌دانیم.
– برگزاری نشست حقوقی مطبوعاتی پیرو ارجاع پروندهٔ پی‌اس۷۵۲ به دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه در تاریخ ۱۴ تیر ۱۴۰۲ برابر با ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳. پیروزی با عدالت است.
– ثبت یک شکایت بی‌ارتباط با پروندهٔ پرواز، علیه کانادا از سوی جمهوری اسلامی یک روز پیش از ارجاع پروندهٔ پرواز به دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه.
– گزینش پروفسور پیام اخوان، دادستان پیشین سازمان ملل، به‌همراه سِر مایکل وود (Sir Michael Wood) و پروفسور هرولد هونگجو کُه (Harold Hongju Koh) و خانم جسیکا ولز (Jessica Wells) به‌عنوان اعضای هیئت مشاوران که از سوی چهار کشور متأثر از این جنایت منصوب شدند.
– تجمیع خانواده‌های پرواز در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۴۰۲ در بهشت زهرا در اعتراض به تعرض به سنگ مزار نسیم رحمانی‌فر.
– فراخوان تجمعات سراسری در سالگرد انقلاب بزرگ «زن، زندگی، آزادی» در تاریخ شنبه ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۳ ، برابر با ۲۵ شهریور ۱۴۰۲
– نشست دوروزه پیرامون «هنر در گفتمان اجتماعی-سیاسی» با حضور حامد اسماعیلیون و بابک پیامی در ونکوور به‌همراه نمایش فیلم «۷۵۲ یک عدد نیست» و معرفی کتاب «نباید نوشته می‌شد».
– دیدار نمایندگان انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ با وزیر دادگستری کانادا آقای عارف ورانی در اتاوا دربارهٔ موارد زیر:
۱- قراردادن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی
۲- اخراج عوامل جمهوری اسلامی از کانادا
۳- روند حقوقی پروندهٔ پی‌اس۷۵۲
۴- وضعیت پناهندگان و خانواده‌های آسیب‌دیده از جنایات جمهوری اسلامی
– برگزاری دویدن/پیاده‌رَوی به مسافت ۵ کیلومتر در تاریخ یکشنبه ۲۲ اکتبر ۲۰۲۳ در حمایت و گسترش آگاهی‌رسانی دربارهٔ جنبش آزادی‌خواهانهٔ «زن، زندگی، آزادی» در ایران و یادبود جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ در تورنتو و نیز جمع‌آوری کمک‌های مالی در این رویداد به‌منظور کمک به پناه‌جویان ایرانی جنبش «زن، زندگی، آزادی» که برای حفظ جان خود مجبور به ترک وطن شده‌اند. مراسمی به‌همین شکل به‌بهانهٔ تولد نگار برقعی در ونکوور صورت گرفت و کمک‌های جمع‌آوری شده به پناه‌جویان ایرانی اختصاص یافت.
– اختصاص ۱۷۶ بورسیهٔ تحصیلی از طرف دولت کانادا در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۲۳ با هدف گرامیداشت یاد جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲
– واکنش انجمن در رابطه با قتل آرمیتا گراوند، در تاریخ ۶ آبان ۱۴۰۲ برابر با ۲۸ اکتبر ۲۰۲۳
– واکنش انجمن به ضربوشتم و دستگیری خانم منظر ضرابی، مادر چهار جانباختهٔ پرواز پی‌اس۷۵۲، که در مراسم خاک‌سپاری آرمیتا گراوند رخ داده بود.
– دیدار نمایندگان انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ با پروفسور جاوید رحمان، گزارشگر ویژهٔ سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران.
– واکنش و بیانیهٔ انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۲ برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳، به‌مناسبت چهارمین سالگرد کشتار آبان ۱۳۹۸ به‌دست جمهوری اسلامی.
– دیدار نمایندگان انجمن با دادستان کل اوکراین، اَندری کُستین (Andriy Kostin)، و سفیر اوکراین، خانم یولیا کُوالیو (Yuliya Kovaliv) در کانادا به‌تاریخ ۲۰ نوامبر ۲۰۲۳.
– تجمع خانواده‌ها به‌تاریخ ۲ آذر ۱۴۰۲ برابر با ۲۳ نوامبر ۲۰۲۳ در بام سعادت‌آباد تهران هم‌زمان با سالروز تولد مهدیه قوی و کاشت درخت افرا به‌یاد ۱۷۷ مسافر پرواز.
– بعد از ارجاع پروندهٔ سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲، تهدید، توقیف گذرنامه، ضربوشتم و احضار خانواده‌های پرواز جنبه‌های علنی‌تری به خود گرفته است. موارد متعددی در ایران اتفاق افتاده است که نمی‌تواند به ارجاع پرونده به لاهه و تلاش انجمن خانواده‌های پرواز برای یافتن حقیقت و عدالت و همچنین تقاضای قراردادن سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی و تقاضای اخراج عوامل جمهوری اسلامی از کانادا نامرتبط باشد. در تاریخ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۳، انجمن خانواده‌ها از دولت کانادا خواستار اقدام مؤثر و پررنگ شد.
– نمایشگاه «آنچه باقی ماند»، به‌تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۲۳ با تلاش جمعی از خانواده‌های دادخواه، هم‌زمان با مراسم اهدای جایزهٔ صلح نوبل در شهر اسلو، نروژ برگزار شد. در این نمایشگاه خاطرهٔ جانباختگان آبان ۹۸، نیزار خونین ماهشهر، خاوران و دههٔ ۶۰، و داستان‌های ناتمام مسافران پرواز پی‌اس۷۵۲ روایت شد.
*هوریران سهراب دخترش زنده‌یاد نگار برقعی، دامادش زنده‌یاد الوند صادقی، خواهر دامادش زنده‌یاد سهند صادقی، و دختر خواهر دامادش زنده‌یاد سوفی امامی را در سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ از دست داده است.