مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور
«شب، داخلی، دیوار» فیلم درام ایرانی به نویسندگی و کارگردانی وحید جلیلوند و تهیه‌کنندگیِ علی جلیلوند محصول سال ۲۰۲۲ است. در این فیلم نوید محمدزاده، دایانا حبیبی و امیر آقایی ایفای نقش می‌کنند. نخستین نمایش جهانی این فیلم در هفتاد و نهمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم ونیز در تاریخ ۸ سپتامبر ۲۰۲۲ بود.
خلاصهٔ داستان فیلم
اقدام به خودکشیِ یک فرد نابینا به نام علی (نوید محمدزاده) به‌دست سرایدار خانه‌اش بی‌نتیجه می‌ماند. سرایدار سپس به علی اطلاعاتی دربارهٔ زنی فراری به‌نام لیلا (دایانا حبیبی) می‌دهد که از دست مأموران اطلاعاتی فرار کرده و احتمالاً در جایی در ساختمان او پنهان شده است. علی با لیلا که در آپارتمانش پنهان شده است، روبرو می‌شود. لیلا که به‌دنبال پسر گمشده‌اش می‌گردد، از علی کمک می‌خواهد و این دو در شرایطی بحرانی و پراضطراب، به یکدیگر وابسته می‌شوند.
دربارهٔ فیلم
«این رسوایی و بی‌آبرویی شماست که مردم ما را از ساخته‌شدن و دیدن فیلم‌هایی که ظلم شما را برنمی‌تابند، محروم کرده‌اید. آن روز که گفتید باید فیلم را به تیغ سانسور شما بدهیم تا بتواند در فستیوال‌های خارجی رقابت کند یا اکران شود، تن به این کار ندادیم، چراکه معتقد بودیم حق ما است که آزادانه بسازیم و نمایش دهیم و همچنین حق مخاطب است که خودش با هر اثری مواجه شده و دیگرانی قیّم‌مآبانه برایش تصمیم نگیرند. گرچه معتقدیم هیچ اثر فرهنگی هنری نباید بدون رعایت حقوق مؤلف در دسترس عموم قرار گیرد، اما چون به خوبی می‌دانیم که ریشه‌های این اتفاق کجاست، لذا فیلم خود را تقدیم همهٔ تماشاگران آن می‌کنیم و امیدواریم آنچه در این اثر و لایه‌های مختلف آن روایت شد، نقش روشنگرانهٔ خود را ایفا کند.»
~ بخشی از بیانیهٔ برادران جلیلوند به‌مناسبت انتشار فیلم
فیلم «شب، داخلی، دیوار» با صحنه‌ای از تلاش برای خودکشیِ شخصیت اصلی داستان یعنی علی آغاز می‌شود که این تلاش با به‌صدادرآمدن درِ خانه‌اش ناتمام می‌ماند. علی شخصی کم‌بیناست که تقریباً می‌توان او را نابینا دانست و ظاهراً به‌تنهایی در خانه‌اش زندگی می‌کند، اما هیچ‌چیز آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد، نیست.
علی در واقع رانندهٔ مأموران امنیتی است که به محل اعتراض و اعتصابات کارگری اعزام شده‌اند. دومین شخصیت اصلی فیلم یعنی لیلا موحد نیز در همان مکان حضور دارد. طی اتفاقاتی لیلا بازداشت شده و به ماشین حمل بازداشت‌شدگان منتقل می‌شود، ماشینی که علی رانندهٔ آن است. در نهایت لیلا که در نتیجهٔ بازداشت از فرزند خود جدا شده، از مأمور امنیتی درخواست دارد تا بتواند از خودرو پیاده شده و نزد طاها پسر کوچکش برود. این درخواست با مخالفت شدید مأمور همراه می‌شود و در نهایت علی به‌عنوان راننده به موضوع ورود کرده و از مأمور می‌خواهد که اجازهٔ خروج به لیلا بدهد. این موضوع باعث درگیری بین آن دو شده و در نهایت منجر به تصادفی می‌شود که در آن مأمور امنیتی فوت شده و علی نیز بینایی خود را از دست می‌دهد.
این فیلم سومین اثر سینمایی وحید جلیلوند است که فیلمنامهٔ آن را نیز خودش نوشته است. برادرش، علی جلیلوند، به‌عنوان تهیه‌کننده فعالیت می‌کند. جلیلوند نقش‌های اصلی را به نوید محمدزاده و امیر آقایی که پیش از این در دو فیلم بلند قبلی او «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» (۲۰۱۵) و «بدون تاریخ، بدون امضاء» (۲۰۱۷) نیز ظاهر شده بودند، اختصاص داد. دایانا حبیبی، هنرپیشهٔ تئاتر، نقش اصلی زن را به تصویر می‌کشد. بازی‌های درخشان نوید محمدزاده و دایانا حبیبی، شما را به سفری عجیب در اعماق وجود انسان می‌برد. ساخت این فیلم دو سال طول کشیده است، و تصویربرداری در پی ابتلای نوید محمدزاده به کووید-۱۹ مدتی متوقف شده بود. محمدزاده به‌خوبی ظرافت‌های شخصیت یک نابینا را که درگیر ناامیدی است، به تصویر می‌کشد و حبیبی نیز در نقش زنی ظلم‌دیده بسیار باورپذیر ظاهر می‌شود.
وحید جلیلوند در یادداشتی که به جشنوارهٔ ونیز داده بود، نوشته است در سال ۲۰۱۸ در فایلی صوتی از شاعر معروف ایرانی دربارهٔ احیای امید ازدست‌رفتهٔ مردم شنیدم: «بدون امید، هرگز قدرت ایستادن نخواهیم یافت… نه هوای تازه برای نفس‌کشیدن… نه زندگی مانده تا زندگی کند.» از خودم پرسیدم چگونه می‌توانیم به مردم مجروح از بدبختی‌ها و ظلم، امید به ایستادن، نفس‌کشیدن و زندگی دوباره بدهیم. پاسخ در شعری بود: «تصور کن دنیا در خواب است و هیچ نامه‌ای به مقصد نمی‌رسد، تصور کن بعضی‌ها دورند یا نبوده‌اند، تصور کن نان را از سفره بردارند و کلمات را از کتابی، شکوفه‌های درختان و لبخند [را] از لبان ما، با رؤیاهای ما چه خواهند کرد؟» و این آغاز «شب، داخلی، دیوار» بود.
جلیلوند در حاشیهٔ جشنوارهٔ ونیز در جواب خبرنگاری که دربارهٔ امید سؤال کرده بود، پاسخ داد که اگر در دنیای وحشتناک معاصر در ذهنمان از امید مراقبت نکنیم، از بین خواهد رفت. او عنوان کرد با استفاده از نور و تاریکی می‌خواسته فاصلهٔ واقعیت تیره و حقیقت روشن ذهن علی را نشان دهد و ایدهٔ قرارگرفتن نور و سایه در کنار یکدیگر را از یک عکس الهام گرفته است. وحید جلیلوند، با فضاسازی دقیق و کارگردانی ظریف خود، حس اضطراب را به‌خوبی به تماشاچی منتقل می‌کند. او با استفاده از نورپردازی، طراحی صحنه و موسیقی، فضایی را خلق می‌کند که با مضمون فیلم که به مسائلی مانند سرکوب، خشونت، و بی‌عدالتی می‌پردازد، کاملاً همخوانی دارد.
نوید محمدزاده در حاشیهٔ پخش فیلم در ونیز گفت: «برای این نقش در نزدیک به دو ماه ۱۷ کیلو وزنم را کم کردم و ۷ ماه با یک رژیم سخت آن را حفظ کردم. ما در پیش‌تولید، تمرین‌های ندیدن داشتیم و در طول تولید یک بار لوکیشن فیلم را دیدم. بازی در این نقش یک سفر معنوی بود که توانست من را تغییر دهد و خوشحالم این اتفاق افتاد و فراتر از بحث سینما و بازیگری بود. از تمام گروه هم ممنونم چون یک قانونی وجود داشت که وقتی من وارد لوکیشن می‌شوم سکوتی برقرار می‌شد و من حتی جای دوربین را هم نمی‌دانستم. وقتی فیلم را اولین‌بار در دفتر تولید دیدم یکی دو ساعت سکوت کردم و وقتی با همسرم فرشته به کوچه رفتیم شروع کردم به گریه‌کردن. به من گفت چه احساسی داری گفتم تمام رؤیایی که از اولین روزی که به بازیگری ورود کردم، توی این فیلم تبدیل به واقعیت شده.»
«شب، داخلی، دیوار» برای نخستین بار با عنوان بین‌المللیِ «Beyond the Wall» در هفتاد و نهمین دورهٔ جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز در ۸ سپتامبر ۲۰۲۲ نمایش داده شد. این فیلم از مقامات دولت جمهوری اسلامی مجوز پخش دریافت نکرده است. شرکت آلمانی مَچ فکتوری در ژوئیهٔ ۲۰۲۲ حقوق بین‌المللی فیلم را تضمین کرد، هرچند نسخهٔ لورفتهٔ این فیلم در بهمن ۱۴۰۲ منتشر شد و همان‌طور که در همین مطلب به آن اشاره شد با واکنش برادران جلیلوند مواجه شد.
این فیلم را هم‌اکنون می‌توان به‌صورت آنلاین تماشا کرد و نسخه‌ای از آن روی آرشیو اینترنت در آدرس archive.org قرار داده شده است.