علیرضا فدایی – ونکوور
لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و از سوابق ورزشی خود بگویید.
من مسعود جمشیدی هستم و فعالیت جدی ورزشی‌ای که تاکنون داشته‌ام در رشتهٔ کوهنوردی‌ست که البته فراتر از ظرفیت اجتماعی و شخصی خودم سعی کرده‌ام به زیرشاخه‌های این ورزش بپردازم. ضمناً به این ورزش به‌معنای واقعی کلمه به‌صورت حرفه‌ای پرداخته‌ام یعنی از آن به‌واسطهٔ آموزش و برگزاری برنامه‌های تخصصی کسب درآمد داشته‌ام. از سن نوزده‌سالگی و در دانشگاه کوهنوردی را شروع کردم و تا قبل از مهاجرت دوره‌های مربیگری سنگ‌نوردی، برف و یخ، کوهپیمایی و غارنوردی که ازجمله دوره‌های رسمی فدراسیون کوهنوردی بوده، گذرانده‌ام و در ضمن در همین رشته‌ها از سطح کارآموزی مقدماتی (مبتدی) تا مربیگری درجه دو و همچنین دوره‌های بازآموزی مربیان به‌عنوان مدرس، سرپرست و ناظر حضور داشته‌ام.
در زمینهٔ فعالیت تشکیلاتی، می‌توانم به مدیر و مسئول بخش برف و یخ فدراسیون کوهنوردی، مدیر کارگروه هیئت‌های تابعه و گروه‌های هیئت کوهنوردی استان تهران، مدیر کارگروه فنی هیئت کوهنوردی استان تهران، تأسیس و سرپرستی گروه کوهنوردی چکاد ابوریحان، عضویت هیئت اجرایی کمیته (انجمن) حفاظت از محیط کوهستان، و مربیگری گروه علوم پزشکی دانشگاه تهران و نهایتاً فعالیت و همکاری با اکثر گروه‌های استان‌های تهران، البرز، قزوین، آذربایجان شرقی، فارس و کهگیلویه و بویراحمد اشاره کنم و علاوه بر این موارد، آنچه که متفاوت با فعالیت جامعهٔ کوهنوردی ایران بود، تأسیس و راه‌اندازی اولین مدرسهٔ کوهنوردی در ایران همراه با همسرم بود به‌نام «مدرسهٔ کوهنوردی ایران» که علاوه بر کلاس‌های آموزشی تعریف‌شدهٔ فدراسیون، دوره‌های آموزش عمومی، صعود دیواره‌های بلند و صعود آبشارهای یخی را برای اولین بار در ایران طراحی و برگزار کردیم، و نیز اولین برگزارکنندهٔ کلاس‌های تئوری سازمان نیز بودیم. طی سال‌هایی که در ایران بودم، بر روی اکثر قله‌ها، دیواره‌ها و یخچال‌ها و آبشارهای یخی مطرح این کشور صعود داشته‌ام. پنج مسیر سنگ‌نوردی را گشایش و سه مسیر را بازگشایی نموده‌ام. در زمینهٔ دره‌نوردی (canyoning) هم فعالیت داشته‌ام. اولین مسابقهٔ یخ‌نوردی مطابق با معیارهای سطح بین‌المللی را در سال ۱۳۹۱ طراحی و اجرا نمودم. در زمینهٔ مربیگری از سطح کارآموزی مقدماتی تا مربیگری درجه دو و بازآموزی مربیان طی سالیان متمادی تدریس کرده‌ام.
لطفاً کمی در مورد شاخه‌های مختلف کوهنوردی و ویژگی آن‌ها برای ما بگویید.
واژهٔ کوهنوردی در واقع برگردان alpinism به فارسی است و برخلاف تصور عموم صرفاً راهپیمایی و گام‌گذاشتن بر فراز یک قله نیست. کوهنوردی به مجموعه‌فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که در محیط کوهستان صورت می‌گیرد و شامل کوهپیمایی (hiking)، برف و یخ، سنگ‌نوردی، دره‌نوردی، غارنوردی، دوچرخهٔ کوهستان، اسکی کوهستان، sport climbing، slacklining، BASE jumping، paragliding و sky running می‌شود که البته برای درک صحیح هر یک از این واژه‌ها نیاز به توضیح است وگرنه با تصور معنایی واژه‌ها بر اساس دانش لغوی فارسی به مقصود نخواهیم رسید. برای مثال زمانی که از برف و یخ صحبت به میان می‌آید، معمولاً فردی که در مورد این مبحث اطلاعات کافی ندارد با رجوع به درک خود از این دو واژه بلافاصله خواهد گفت من با برف در کوه مشکلی ندارم ولی از یخ حتماً حذر خواهم کرد، اما در واقع تصور ایشان از برف، برفی است که وقتی پا بر آن می‌گذارد به‌راحتی با وزنش متراکم شده و شکل جای پا می‌گیرد و اصولاً از آن فاز برف که متراکم شده و صرفاً با فشار بر سطح آن امکان تغییر شکل ندارد، آشنا نیست و اساساً با مفهوم واقعی این دو واژه و طبقه‌بندی اشکال مختلف برف یا یخ بیگانه است. اینجا دقیقاً مرز جدایی افرادی است که با تکنیک‌های برف آشنایند و این تکنیک‌ها را در فضای کوهستان به کار بسته‌اند با آنانی که از این مهارت ها بی‌اطلاع‌اند.
با توجه به وجود کوهستان‌های فراوان در کانادا، کوهستان موردعلاقهٔ شما برای کوهنوردی کدام است و چرا؟
من شخصاً از حضور در محیط کوهستان لذت می‌برم و احساس آسودگی روحی می‌کنم. اما در کانادا کوهی که واقعاً باعث وجد من شد، سر دانلد (Sir Donald) در شمال شرقی کملوپس و نزدیکی مرز آلبرتا بود.
برای کوهنوردی چه‌جور آمادگی جسمانی‌ای نیاز است؟ چطور افراد می‌توانند خود را برای کوهنوردی آماده کنند؟
با توجه به مواردی که اشاره کردم مسلماً واژهٔ کوهنوردی طیف وسیعی از فعالیت‌های ورزشی را در بردارد و با یک نسخه نمی‌توان همهٔ ابعاد را پوشش داد، اما با توجه به آنچه که تا به امروز آموخته‌ام، می‌توانم بگویم برای بدن‌سازی این رشته اولاً بایست تمامی اعضای بدن را مد نظر داشت، در ثانی حتماً باید از شبیه‌سازی در تمرینات آمادگی بهره گرفت و نهایتاً اینکه اگر کوهنوردی را به‌عنوان رشتهٔ ورزشی خود انتخاب می‌کنید، حتماً فعالیت ورزشی جانبی را نیز دنبال کنید. نکتهٔ قابل‌اشارهٔ بعدی اینکه تمرینات روانی در رشتهٔ کوهنوردی اگر از تمرینات جسمی اهمیت بیشتری نداشته باشند، کم‌اهمیت‌تر هم نیستند و از این مقوله به‌هیچ‌عنوان نباید غافل بود. با تمرینات بدن‌سازی روزانه و انجام زمان‌مند و افزایش تدریجی سختی فعالیت ورزش اصلی، تمرینات آماده‌سازی روانی شامل تصویرسازی ذهنی فعالیت مدنظر، کسب اطلاعات از منابع معتبر و مشورت با مربی بدن‌سازی که رشتهٔ تحصیلی‌اش تربیت بدنی بوده و خود کوهنورد نیز باشد، راهنمای برنامه‌ریزی بدن‌سازی مناسبی خواهند بود. مثل سایر رشته‌های ورزشی در ابتدا هدف‌گذاری و سپس برنامه‌ریزی برای دستیابی مرحله‌به‌مرحله می‌تواند ما را به سطح توانایی بالاتر و بالاتر برساند.
آیا کوهنوردی برای افرادی با شرایط جسمی خاص خطرناک است؟
من پزشک نیستم و در این مورد پزشکی که خود از نوع فعالیت موردنظر آگاه است، می‌بایست اظهارنظر کند. مسلماً برای این عزیزان مشورت با پزشک، به‌ویژه اگر این پزشک خود سابقهٔ فعالیت در این زمینه را داشته باشد، قبل از شروع و تحت‌نظربودن حین پرداختن به این ورزش، الزامی است.
مراحل صعود به قله‌های مرتفع چیست؟
در کل بعد از مشخص‌شدن هدف، جمع‌آوری و کسب اطلاع از منطقه و برنامه‌ریزی همه‌جانبه، طراحی تمرینات لازم، تهیهٔ لوازم و ابزار و تجهیزات متناسب، برنامه‌ریزی غذایی، اطلاع از شرایط آب‌وهوایی، جدول زمان‌بندی و انتخاب مسیر و سبک صعود، چگونگی دستیابی به منطقه و امکانات قابل‌دسترس از مواردی است که پیش از صعود باید در نظر داشت. بخش برنامه‌ریزی و آماده‌سازی و تدارک قبل از برنامه به‌نظر من مهم‌ترین بخش برنامه است که هر چه با دقت و توجه بیشتر انجام شود، تضمین شانس موفقیت برنامه را قوی‌تر خواهد کرد. هنگام اجرای برنامه پیروی از جدول برنامه‌ریزی‌شده و ارزیابی عملکرد و پیشرفت در بازه‌های زمانی مشخص رهنمون افراد در دستیابی به هدف مورد نظر خواهد بود. پس از اتمام برنامهٔ رسیدگی به موارد مالی، تمیزکردن و انبارکردن لوازم و وسایل، استرداد تجهیزات استقراضی و ثبت گزارش دقیق و روزشمار برنامه از مواردی است که باید در نظر گرفت.
صخره‌نوردی و یخ‌نوردی چیست و چه تفاوتی با پایین‌آمدن از کوهستان دارد؟
جواب‌دادن به سؤالاتی که کلی بیان شده‌اند، بسیار سخت است، چرا که اگر جوابی کلی داده شود، انتظار مخاطب را برآورده نخواهد کرد کما اینکه اگر قرار باشد در حد و سبک قسمت اول سؤال بخواهم جواب بدهم، باید بگویم صخره‌نوردی، سنگ‌نوردی یا دیواره‌نوردی هر چند که هر کدام می‌توانند تعریفی جدا داشته باشند ولی به‌طور کل باید گفت یعنی حرکت بر روی عوارض سنگی با شیب زیاد، و اگر جواب کاملی داده شود از حوصله مخاطب خارج است. به‌همین ترتیب در مورد یخ‌نوردی باید گفت گذر از عوارض یخی با شیب زیاد، و این در حالی است که برای هر یک از این دو مفهوم کتاب‌ها نوشته شده و افراد مشتاق برای آشنایی با این مفاهیم دوره‌های آموزشی متعدد می‌گذرانند و بافت‌های متفاوت سنگی یا شرایط مختلف بسترهای یخی را تجربه می‌کنند، و اما قسمت دوم سؤال، مسلماً هر راه رفته‌ای نیازمند راه و یا شیوه‌ای برای برگشت است و به‌همین دلیل این موضوع بخشی از قسمت اول سؤال است و در هر منبع آموزشی‌ای که به فراگیری نوردیدن و صعود پرداخته باشد، حتماً در یکی از مباحث نحوهٔ بازگشت و فرود را ارائه کرده است.
اگر فردی علاقه‌مند به کوهنوردی باشد، از کجا باید شروع کند؟
هر کجای این کرهٔ خاکی که پتانسیل کوهنوردی وجود داشته باشد، افراد مشتاق این فعالیت به دور هم جمع می‌شوند و با توجه به اینکه معمولاً این رشته نیازمند عملکرد جمعی است، تحت عناوین مختلف تشکیلاتی را به وجود می‌آورند که محیط مناسبی است برای کمک و راهنمایی به عزیزانی که قصد آغاز این راه را دارند. نکتهٔ قابل‌تأمل در این‌باره پیدا‌کردن جمعی است که هدفشان و فعالیت‌هایشان مطابق با هدف‌گذاری و منظور شخص موردنظر باشد.
آیا در کانادا و ایران برای کوهنوردی مدارک مربیگری و تخصصی وجود دارد؟
بله در هر دو کشور برای فراگیری تخصصی فنون و تکنیک های کوهنوردی مسیرهای مشخصی تعریف شده و علاقه‌مندان با قرار گرفتن در این مسیرها امکان یادگیری و ارتقاء سطح خود را دارند. البته سیستم آموزشی و همچنین فرهنگ کوهنوردی هر یک از این دو کشور متفاوت است و هر کدام در مقام مقایسه مزایا و نقصان‌هایی دارند.
با سپاس از وقتی که برای این گفت‌وگو گذاشتید.