علیرضا فدایی – ونکوور
اولین بازی‌های آسیایی که به خاطر می‌آورم مسابقات ۱۹۹۰ پکن بود و آن هم به‌خاطر قهرمانی تیم فوتبال ایران در آن بازی‌ها. اولین قهرمانی تیم ایران در یک میدان اصلی بعد از سال‌ها و پیش از یک رکود شش‌ساله در میادین مختلف.
بازی‌های آسیایی هانگژو که به‌خاطر همه‌گیری ویروس کرونا با یک سال تأخیر برگزار شد، باز هم میدان جولان کشور چین و کسب بیشترین مدال برای آن‌ها شد. چین که تجربهٔ برگزاری بازی‌های آسیایی، المپیک و جام جهانی فوتبال زنان را دارد، باز هم با تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای از نظر تعداد کل مدال‌ها و تعداد مدال‌های طلا از رقبای دیرین خود ازجمله هند، ژاپن و کرهٔ جنوبی پیشی گرفت.
از امتیازهای میزبانی که بگذریم، نگاهی به مدال‌های کسب‌شدهٔ ورزشکاران و تیم‌های چینی نشانگر قدرت آن‌ها در رشته‌های مختلف و متعدد است. سرمایه‌گذاری گسترده و جمعیت انبوه این کشور پشتوانهٔ بزرگ موفقیت‌های آن در میدان‌های مختلف است.
برای تیم ایران طبق معمول مدال‌آوران اغلب از کشتی‌گیران و ورزشکاران رزمی بودند. کشتی ایران که با وجود همهٔ بالا و پایین‌ها به کار خود ادامه می‌دهد، در بازی‌های آسیایی معمولاً با چالش چندان بزرگی روبرو نیست. نبودِ قدرت‌ها و رقیبان سنتی کشتی ایران ازجمله آمریکا و روسیه در بازی‌های آسیایی، مجال بیشتری برای قدرت‌نمایی کشتی‌گیران ایران مهیا می‌کند. کشتی‌گیران ایرانی در کشتی فرنگی و آزاد موفق به کسب ده مدال شدند.
ورزش‌های رزمی هم با توجه به تعداد وزن‌های مختلف، میدان مناسبی برای کسب متعدد مدال مهیا می‌کنند. تکواندو ایران که جزو تیم‌های مطرح دنیاست و سابقهٔ مدال‌آوری در المپیک را هم دارد، باز هم با چندین مدال از سوی آقایان و بانوان افتخارآمیز شد. این در حالی است که رقیبان سنتی و قَدَر این رشته ازجمله کرهٔ جنوبی در این مسابقات حضور دارند.
کاراتهٔ ایران با اینکه درخشش دوره‌های قبل را نداشت، توانست سه مدال کسب کند و این در حالی است که ژاپن مهد این ورزش در مسابقات همیشه حضور فعال داشته است. پس از حضور این رشته در المپیک توکیو و حضور نه‌چندان موفق، متأسفانه بعید است شاهد مدال‌آوری کاراته‌کاهای ایرانی در المپیک باشیم.
ووشو ایران هم که سال‌هاست در میادین جهانی می‌درخشد، باز هم توانست مدال‌های متعددی کسب کند. هر چند این رشته در بخش فرم و حرکات نمایشی تحت سلطهٔ چینی‌هاست، در بخش مبارزه، تیم ایران سابقه‌ای طولانی در قهرمانی دارد. بسیار عالی بود که بانوان مبارز ایرانی هم توانستند در این مسابقات افتخارآفرین شوند. در دنیا هم این رشته در بخش مبارزه در سلطهٔ ایران، چین و روسیه است که امیدواریم این روال برای ایران ادامه یابد. سال‌ها برگزاری مسابقات منظم و رقابت بین مبارزان داخلی پشتوانه‌ای عالی برای درخشش متداوم این رشته در میادین بین‌المللی بوده است.
و اما رشتهٔ کوراش هم باز مدال‌آور شد. این رشته که تشابه بسیاری به جودو دارد، میدان معتبر بزرگی برای عرض اندام ورزشکاران ایرانی است که به تعداد مدال‌های کسب‌شده کمک بسیاری می‌کند. جای تأسف است که به‌خاطر تشابهات این دو رشته و حضور طولانی جودو به‌عنوان اولین رشتهٔ رزمی در المپیک، حضور کوراش در المپیک تقریباً غیرممکن است. چه خوب که این رشته حداقل به بازی‌های آسیایی راه یافته و فعلاً ماندگار شده است.
متأسفانه تیم جودو ایران نتوانست هیچ مدالی در این مسابقات به‌دست آورد و این در حالی است که جودوکاران ایرانی سابقهٔ درخشیدن در میادین جهانی را هم دارند. با وجود حضور قدرت‌های بزرگ ازجمله ژاپن و کرهٔ جنوبی، جای امید برای حداقل یک مدال بود که متأسفانه به دست نیامد. باید دید پس از پایان محرومیت تیم ایران از مسابقات جهانی، آیندهٔ این ورزش در سطح بین‌المللی چیست.
آنچه در بازی‌های المپیک مشهود است و باعث محدودیت موفقیت برای کاروان ایران در بازی‌های آسیایی هم می‌شود، مشکلات قدیمی و سنتی است. حضور کم‌رنگ در رشته‌های پرمدال مانند شنا، ژیمناستیک و دو و میدانی و نبود حضور بانوان در بسیاری رشته‌ها بعضاً به‌خاطر محدودیت پوشش.
هر چند ورود به ورزش‌هایی مانند کریکت و هاکی روی چمن بی‌معنی به‌نظر می‌رسد و قابل‌درک است که کشورهای مختلف در رشته‌های مختلف قوی‌تر یا ضعیف‌تر باشند، پتانسیل‌های ورزش ایران هنوز کامل نشده است.
یکی از نقاط تاریک این مسابقات حذف تیم فوتبال ایران با شکست در مقابل هنگ کنگ بود که هیچ‌وقت در حد تیم درجهٔ دو آسیا هم نبوده است. حاشیه‌های استفاده از بازیکن بزرگسال و تعطیلی لیگ هم که واقعاً نشان از کلاف سردرگم فوتبال ایران دارد که با روال جاری بعید است در هیچ مسابقه و ردهٔ سنی‌ای به قهرمانی برسد.
یکی از گفت‌وگو‌های قهرمان بزرگ کشتی جهان آقای عبدالله موحد را به‌خاطر می‌آورم که می‌گفتند ورزش ایران «دیمی» است و سیستم درستی ندارد. برخی افراد بااستعداد و با شرایطی به مدارج عالی می‌رسند و این را نباید به حساب برنامه‌ریزی سازمان‌یافتهٔ ساختار ورزش دانست. اگر چه مربیان زحمت‌کش و دلسوز بسیار در ورزش ایران حضور دارند و تعداد ورزشکاران پراستعداد فراوان است، متأسفانه ورزش ایران در سطح مدیریت خیلی کار دارد.
جای افسوس است که بالاترین ردهٔ ایران در بازی‌های آسیایی به مقام دومی در بازی‌های ۱۹۷۴ تهران برمی‌گردد. آن مسابقات اولین دورهٔ برگزارشده در خاورمیانه و میدان قدرت‌نمایی ایران برای عرض اندام در منطقه بود. وقتی فکر می‌کنیم ورزشگاهی که نیم قرن پیش ساخته شده در حال فروریزی و ویرانی است، سخت است تصور کنیم امکان میزبانی دوباره باز هم به ایران برسد.
کاروان ایران در نهایت به رتبهٔ هفتم مسابقات رسید که بهترین نتیجه حتی با درنظرنگرفتن بازی‌های آسیایی تهران هم نبوده است. از دیدن کشورهایی مثل چین، ژاپن، کرهٔ جنوبی و هند در صدر جدول مدال‌ها اصلاً تعجب نمی‌کنم. ولی وقتی به سرمایه‌گذاری‌های هنگفت کشورهای هم‌جوار در ورزش و پیشرفت آن‌ها نگاه می‌کنم، نمی‌دانم باید افسوس بخورم یا کمی جای امید داشته باشم. وقتی کشوری مثل ازبکستان بالاتر از ایران در رده‌بندی حداقل از نظر کسب مدال طلا می‌ایستد، باید تأمل کرد و دید ایراد کار کجاست. ازبکستان کشور در حال توسعهٔ جداشده از شوروی سابق که مشکلات اقتصادی و مسائل خودش را دارد، حالا از ایران پیشی گرفته است.
ترجیح می‌دهم به‌جای افسوس و حسرت، ورزشکاران هم‌وطن را تحسین کنم که با تمام نبود امکانات و کاستی‌ها افتخارآفرین می‌شوند.