سیما غفارزاده – ونکوور
روز جهانی پاک‌گیاه‌خواران که به آن روز جهانی وگان، وگن یا ویگن (برگرفته از واژهٔ انگلیسی vegan) نیز گفته می‌شود، رویدادی سالانه است که پاک‌گیاه‌خواران جهان آن را در تاریخ اول نوامبر جشن می‌گیرند و گرامی می‌دارند. اولین بار در سال ۱۹۹۴، لوئیز والِس، رئیس انجمن پاک‌گیاه‌خواریِ (The Vegan Society) بریتانیا که از حدود ۴۰ سال پیش فعال حقوق حیوانات و پاک‌گیاه‌خوار است، این رویداد را به‌مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس این انجمن و ابداع کلمهٔ وگان، اعلام کرد. دانلد واتسون، یکی از بنیان‌گذاران انجمن پاک‌گیاه‌خواری بریتانیا، برای آنکه بتوان گیاه‌خواریِ بدون لبنیات را با گیاه‌خواری رایج تفکیک نمود، به‌دنبال اسم جدیدی برای آن بود و نهایتاً با ترکیب سه حرف اول و دو حرف آخر کلمهٔ vegetarian، کلمهٔ vegan را در سال ۱۹۴۴ ساخت که مورد پذیرش فرهنگ لغات انگلیسی آکسفورد نیز قرار گرفت.
گرچه به‌لحاظ تاریخی، ثبت اصطلاح پاک‌گیاه‌خواری به ۷۷ سال پیش بازمی‌گردد، ایدهٔ خوردنِ فقط غذاهایی که فاقد محصولات حیوانی باشد، بسیار طولانی‌تر از این زمان است. در حقیقت، تخمین زده می‌شود که پاک‌گیاه‌خواری از حدود حداقل ۲۰۰۰ سال قبل وجود داشته است و ایدهٔ گیاه‌خواری (اجتناب از گوشت) به حدود ۵۰۰ سال قبل‌تر از آن برمی‌گردد، یعنی زمانی که فیلسوف و ریاضی‌دان یونانی، فیثاغورس، به‌عنوان بخشی از فعالیتش در زندگی به ترویج نوع‌پرستی و مراقبت از همهٔ گونه‌ها می‌پرداخت. همچنین بسیاری از پیروان بودائیسم گیاه‌خواری را ترویج می‌کنند و اعتقاد دارند که نباید به دیگر حیوانات آسیب زد. البته مفهوم پاک‌گیاه‌خواری به‌عنوان سبک زندگی برای اولین بار در سال ۱۸۰۶ در اروپا مطرح شد؛ این دکتر ویلیام لمب و پرسی بیش شلی بودند که خوردن لبنیات و تخم‌مرغ را به‌دلایل اخلاقی نادرست دانستند. بیش از صد سال طول کشید، اما بالاخره، پاک‌گیاه‌خواران گرد هم آمدند و انجمن پاک‌گیاه‌خواری بریتانیا را در ۱۹۴۴ تأسیس کردند. در آن زمان وگان یا پاک‌گیاه‌خوار به گیاه‌خواری اطلاق می‌شد که علاوه بر گوشت از لبنیات نیز اجتناب می‌کرد. بعدها تخم‌مرغ هم به آن اضافه شد و در ۱۹۵۱، وگانیسم به حرکتِ انسان‌هایی بدل شد که نمی‌خواستند در استثمار و بهره‌برداری از حیوانات به‌هیچ شکلی سهیم باشند؛ از جمله پوشیدن خز، چرم یا دیگر محصولات حیوانی.
پاک‌گیاه‌خواری نوعی فلسفه و سبک زندگی است که تلاش دارد – تا جای ممکن – تمام اَشکال استثمار و بهره‌برداری از حیوانات و اعمال خشونت‌امیز نسبت به آن‌ها را برای تهیهٔ غذا، پوشاک یا هر هدف دیگری، حذف کند و به ترویج گسترش و استفاده از جایگزین‌های غیرحیوانی بپردازد؛ جایگزین‌هایی که به‌نفع حیوانات، انسان‌ها و محیط زیست است. از نظر افرادی که نه صرفاً به‌دلیل یک رژیم غذایی توصیه‌شده بلکه به‌دلیل رعایت حقوق حیوانات، پاک‌گیاه‌خواری را برمی‌گزینند، این نه‌تنها یک سبک زندگی بلکه فراتر از آن، یک باور است. باوری که وقتی فرد به آن می‌رسد، محال است که برگشت‌پذیر باشد. بزرگ‌ترین افسوس پاک‌گیاه‌خواران آن است که چرا زودتر به چنین باوری نرسیده بودند و همواره به‌خاطر تمام سال‌هایی که در گذشته گوشت خورده‌اند یا به اَشکال دیگر محصولات حیوانی مصرف کرده‌اند، احساس گناه می‌کنند.
رژیم غذایی پاک‌گیاه‌خواری چنانچه درست برنامه‌ریزی شده باشد، رژیم غذایی مناسبی برای تمام مراحل زندگی از جمله برای نوزادان و زنان باردار است و سازمان‌های معتبری همچون آکادمی تغذیه و رژیم غذایی آمریکا، متخصصان تغذیهٔ کانادا، شورای ملی تحقیقات پزشکی و بهداشت استرالیا، انجمن رژیم غذایی بریتانیا و وزارت بهداشت نیوزیلند آن را تأیید می‌کنند. بیشترین چالش تغییر به‌سمت پاک‌گیاه‌خواری، همواره مسئلهٔ غذا بوده است. خوشبختانه، آنچه که زمانی یک رژیم غذایی سخت‌گیرانه به‌نظر می‌رسید، هم‌اکنون به‌صورت گسترده‌‌ای با گزینه‌های فراوان در رستوران‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی در دسترس است. حتی فست‌فودهای زنجیره‌ایی مانند Burger King و A&W برگرهای پاک‌گیاهی ارائه می‌کنند.
پاک‌گیاه‌خواری حرکتی است که در سال‌های اخیر جنب‌وجوش و کشش زیادی به‌سمت خود دیده است و بخشی از این محبوبیت به افراد مشهور برجسته‌ای برمی‌گردد که در چند سال اخیر به پاک‌گیاه‌خواری روی آورده‌اند و به آن متعهد شده‌اند؛ افراد مشهوری همچون واکین فینیکس، ناتالی پورتمن، میشل فایفر، برایان ادمز، الن دی‌جنرس، آریانا گرانده، پاملا اندرسون، و بسیاری دیگر.
مهربان‌بودن با حیوانات اولین و مهم‌ترین دلیل برای گرامیداشت روز جهانی پاک‌گیاه‌خواران است. محصولات حیوانی کمتر یعنی گازهای گلخانه‌ای کمتر و این خود یعنی کُرهٔ زمین بهتر برای همه. و این یعنی سلامتی بیشتر برای انسان‌ها. این، یک بازیِ بُرد-بُرد-بُرد است.
روز جهانی پاک‌گیاه‌خواران می‌تواند فرصت بسیار خوبی باشد برای تمام کسانی که مایل‌اند این سبک زندگی را اختیار کنند، از آنجا که برنامه‌های گوناگونی از جمله سخنرانی‌های افراد تأثیرگذار در جامعهٔ پاک‌گیاه‌خواران در ماه نوامبر برای ترویج وگانیسم فراوان است. به‌همین مناسبت، ما نیز در رسانهٔ همیاری تلاش کردیم تا در حد توانمان این مناسبت را گرامی بداریم و مانند همیشه پاک‌گیاه‌خواری را ترویج و تشویق کنیم. این یادداشت کوتاه تنها مروری بود بر تاریخچهٔ پاک‌گیاه‌خواری، هرچند مقالهٔ بسیار خواندنی تالین ساهاکیان، دوست عزیزمان ساکن آلمان که سال‌های مدیدی از زندگی خود را وقف تلاش برای حقوق حیوانات کرده است، و گفت‌وگو با ریحانهٔ میرجانی و علی حائری، دوستان عزیزمان ساکن ونکوور که از چند سال گذشته به طور تمام‌وقت در خیریهٔ ILCS و شرکت سول بایت ارائه‌دهندهٔ محصولات غذایی وگان، فعالیت دارند، از جمله مطالبی‌اند که از شما دعوت می‌کنم حتماً آن‌ها را مطالعه نمایید.
به‌امید روزی که دیگر هیچ حیوانی برای استفاده در محصولات غذایی، پوشاک و غیره، مورد شکنجه و کشتار قرار نگیرد.