توجه: این مطلب شامگاه چهارشنبه ۲۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۰ برای درج در نسخهٔ چاپی شمارهٔ ۱۱۲ رسانهٔ همیاری مورخ ۲۴ ژوئیه نوشته شده است و تحولات بعدی در آن منعکس نشده است.
سیما غفارزاده – ونکوور
بالاخره پس از شش ماه و اندی، ایران جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی پرواز PS752 را برای بازخوانی و بررسی اطلاعات آنها به فرانسه ارسال کرد. هشتم ژانویهٔ امسال این پرواز با اصابت دو موشک پدافند سپاه پاسداران سرنگون شد و طی این فاجعه تمامی ۱۷۶ مسافر و خدمهٔ هواپیما جان خود را از دست دادند. از میان این ۱۷۶ نفر، ۵۵ نفر شهروند کانادا و ۳۰ نفر دارای اقامت دائم این کشور بودند. ایران پس از آنکه به‌مدت چند روز مسئولیت سقوط این هواپیما را انکار کرد، نهایتاً اعلام کرد که علت این سانحه «خطای انسانی» سامانهٔ پدافند هوایی بوده است.
دوشنبهٔ این هفته، ۲۰ ژوئیه، مقامات رسمی کانادا اعلام کردند که اطلاعات صوتی مربوط به کابین خلبان استخراج شده، ولی تا لحظهٔ نگارش این یادداشت هنوز چگونگی کیفیت این اطلاعات صوتی مشخص نشده است. استخراج این اطلاعات در حضور کشورهای ذی‌نفع از جمله کانادا، ایران، اوکراین، فرانسه، سوئد و آمریکا انجام شده است. طبق اظهارات کتی فاکس، رئیس هیئت ایمنی حمل‌ونقل کانادا، به خبرگزاری سی‌بی‌سی، بازرسان کانادا به احتمال زیاد مجبور خواهند بود روند کار را در اتاقی دیگر و به‌صورت مجازی مشاهده کنند چرا که اتاق لابراتوار به‌اندازهٔ کافی بزرگ نیست تا همهٔ افراد را با رعایت فاصلهٔ فیزیکی، در خود جا دهد. کتی فاکس گفت که این اطلاعات صوتی آمادهٔ بررسی و تحلیل است، و قطعاً حاوی صحبت‌های تیم پرواز از زمان آمادگی برای بلند شدنِ هواپیما تا زمان برخورد موشک خواهد بود. اینکه آیا شبهاتی امنیتی وجود داشته است، آیا هشدارهایی به خلبان و کمک‌خلبان داده شده بود، و اینکه آیا آنها هیچ ایده‌ای از آنچه در شرف وقوع بود، داشتند یا نه. وی افزود که البته تمام این‌ها در صورتی امکان‌پذیر است که کیفیت اطلاعات صوتی قابل استفاده باشد.
آخر هفتهٔ گذشته، کانادا یک تیم تحقیقاتی از هیئت ایمنی حمل‌ونقل را به پاریس فرستاد تا شاهد و ناظرِ عملیات دانلود و تحلیل اطلاعات دو جعبهٔ سیاه این هواپیما باشند، جعبه‌های سیاهی که بیش از شش ماه است مرکز نزاعی بین‌المللی بوده‌اند. کانادا و دیگر کشورهایی که شهروندان خود را در این تراژدی از دست داده‌اند، ماه‌ها به ایران فشار آوردند تا از کنوانسیون‌های بین‌المللی پیروی کند و بدون فوت وقت جعبه‌های سیاه را به کشوری که قادر به خواندن اطلاعات آن‌هاست، ارسال نماید. در این ارتباط، فرانسوا-فیلیپ شامپین، وزیر امور خارجهٔ کانادا، گفت که او از دانلودِ اطلاعات صوتی استقبال می‌کند، ولی همچنان روی ادامهٔ تحقیقات برای روشن شدن آنچه اتفاق افتاد، پافشاری می‌نماید. همچنین مارک گارنو، وزیر حمل‌ونقل کانادا، به سی‌بی‌سی گفت که کانادا علی‌رغم بی‌اعتمادی‌هایی که در مراوده با ایران وجود دارد، همچنان به ایران فشار خواهد آورد که شفاف باشد. وی افزود: «خانواده‌های قربانیان روی نکتهٔ بسیار خوبی پافشاری می‌کنند و آن اینکه ما تا کنون قادر نبوده‌ایم به مقامات ایرانی اعتماد کنیم. اولاً آنها ابتدا انکار کردند که حملهٔ موشکی کار آنها بوده است. و بعدتر، آنها تلاش کردند تا اعضای خانواده‌های قربانیان را بترسانند. بنابراین، من این عدم اعتمادی را که در میان ایرانی‌ها وجود دارد، درک می‌کنم. ما باید مطمئن شویم که دربارهٔ حقایق، حقایق بسیاری که هنوز باید روشن شوند، قانع خواهیم شد، از جمله اینکه چرا در چنان شرایطی اجازهٔ پرواز داده شد. پس می‌بینید که عدم اعتماد در این مقطع قابل توجیه است.» گارنو همچنین اضافه کرد که ایران همچنان در رأس تحقیقات است، و این بدان معناست که گرفتن پاسخ این سؤال که واقعاً چه اتفاقی افتاد، ممکن است مشکل باشد. او گفت که مطمئن است بازرسان کانادا امکان دسترسی بی‌قیدوشرط به اطلاعات ذخیره‌شده در جعبه‌های سیاه را خواهند یافت.
البته تمام این اظهارات در حالی است که ایران پیش از این اعلام کرده بود که جعبه‌های سیاه ممکن است آسیب دیده باشند، که امکان بازیابی اطلاعات را توسط متخصصان زیر سؤال می‌برد. شایان ذکر است که سازمان تحقیقات سوانح هوایی فرانسه یکی از سازمان‌های پیشتاز در امر استخراج و بازیابی اطلاعات جعبه‌های سیاه است. در همین ارتباط لری ونس، بازرس سابق سوانح هواپیما در هیئت ایمنی حمل‌ونقل کانادا، هشدار داد که اطلاعات بازیابی از این جعبه‌های سیاه احتمالاً ناامیدکننده خواهد بود. وی معتقد است که این اطلاعات احتمالاً نشان می‌دهد که هواپیما خیلی عالی در حال پرواز بوده، و بعد وقتی موشک اصابت می‌کند و رکوردرها قطع می‌شوند، همه‌چیز کاملاً متوقف می‌شود. او اضافه کرد که در حالت ایده‌آل، رکوردرها ممکن است چند ثانیه پس از اصابت موشک و صدای واکنش‌ها در کابین خلبان را ضبط کرده باشند.
طبق اظهارات مقامات سوئدی، بررسی و تفسیر نتایج اطلاعات و اعلام عمومی آن ممکن است دو تا سه هفته به‌طول بیانجامد. حال، چشمان دنیا به‌سوی این دو جعبهٔ سیاه در پاریس است تا شاید نوری از حقیقتِ ماجرا از آنها به بیرون بتابد.