توجه: این مطلب شامگاه چهارشنبه ۸ ژانویه برای درج در نسخهٔ چاپی شمارهٔ ۹۸ رسانهٔ همیاری مورخ ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۲۰ نوشته شده است و تحولات بعدی در آن منعکس نشده است.
رسانهٔ همیاری – ونکوور
ونکوور، بعد از ظهر بارانی سه‌شنبه ۷ ژانویهٔ ۲۰۲۰
بعد از ظهر بارانی ۷ ژانویهٔ ۲۰۲۰ ونکوور، قطعاً برای سالیان سال در ذهن اغلب ایرانیان این شهر و البته ایرانیان دیگر نقاط دنیا (با احتساب اختلاف ساعت) حک شده و باقی خواهد ماند. با گذشت چند روز از ترور قاسم سلیمانی، فرماندهٔ نیروی قدس سپاه پاسداران، در عراق توسط نیروهای آمریکایی، کمی از تب‌وتاب حادثه کاسته شده بود که ناگهان خبر حملهٔ موشکی ایران به پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق، ایرانیان را در بهت فرو برد. اضطراب از شروع قریب‌الوقوع جنگی نابرابر، دلهره‌ای مرگبار از تصور اینکه آمریکا همان شب پاسخی به سهمگینی توئیت‌های دونالد ترامپ به ایران بدهد و تصور فرود آمدن بمب‌ها و موشک‌های بالیستیک آمریکا در کنار خانهٔ عزیزانی که هزاران کیلومتر آن‌طرف‌تر در خواب ناز شبانگاهی خفته بودند، اضطرابی فلج‌کننده در دل و جان ایرانیان انداخته بود که ناگهان خبر دیگری چون پتک بر سرمان فرود آمد: سقوط هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی اوکراین به مقصد کی‌یف در نزدیکی تهران. همان شرکتی که در ماه‌های اخیر و با قطع پروازهای خارجی دیگر مانند KLM و بریتیش ایرویز، زیاد از آن شنیده بودیم و ایرانیان بسیاری از این پرواز برای رفتن به ایران استفاده می‌کردند. قیمت‌های مقرون‌به‌صرفه و خدمات نسبتاً مناسب، این پرواز را به‌گزینه‌‌ای معقول برای بسیاری از ایرانیان ساکن کانادا و به‌ویژه دانشجویان بدل کرده بود.
خبرهای اولیه حاکی از آن بود که هواپیما «دقایقی» پس از بلند شدن از باند فرودگاه دچار «نقص فنی» شده و سقوط کرده است. همین موضوع بارقهٔ امید اندکی را در دل‌ها روشن نگه می‌داشت که ممکن است خسارات جانی به جراحات محدود باشد یا دست‌کم بازماندگانی از این حادثه جان سالم به در برده باشند. با گذشت زمان، تمرکز اخبار خبرگزاری‌ها کماکان روی حملهٔ موشکی ایران به عراق و واکنش‌های بین‌المللی بود.
خاموش شدن کورسوی امید
رفته‌رفته با روشن شدن هوا در ایران و انتشار فیلم‌هایی که از لحظهٔ سقوط هواپیما توسط تلفن‌های همراه افراد گرفته شده بود و همچنین فیلم‌هایی که از محل سقوط هواپیما منتشر شد، امیدها کمرنگ و کمرنگ‌تر شد تا اینکه مقامات رسمی اعلام کردند همهٔ مسافران و خدمهٔ پرواز جان باخته‌اند. با انتشار اسامی مسافران، رفته‌رفته مشخص شد که جامعهٔ ایرانیان مقیم کانادا عزیزان زیادی را از دست داده است. در گروه فیس‌بوکی همیاری ایرانیان ونکوور، دوستانِ تعدادی از مسافران، بهت‌زده نام دوستان و بستگانشان را که به سفری بی‌بازگشت رفته بودند، اعلام می‌کردند.
اطلاعات منتشرشده از سوی مقامات اوکراینی حاکی از آن بود که از ۱۷۶ سرنشین هواپیما، ۸۲ ایرانی، ۶۳ کانادایی، ۱۱ اوکراینی شامل ۹ خدمه، ۱۰ سوئدی، چهار افغان، سه بریتانیایی و سه آلمانی مسافر این پرواز و ۱۵ نفر از قربانیان، کودک بودند. دولت ایران اعلام کرد که ۱۴۷ نفر از قربانیان ایرانی بوده‌اند. دولت کانادا اعلام کرد ۱۳۸ مسافر در این پرواز مقصد نهایی‌شان یکی از شهرهای کانادا بود که بر این اساس احتمالاً ۷۵ ایرانی دیگر با تابعیت ایران و داشتن اقامت دائم، ویزای کار یا ویزای دانشجویی مسافر این پرواز بودند.
قربانیان ساکن ونکوور بزرگ
تا لحظهٔ نگارش این مطلب، مشخص شده است که دست‌کم ۱۵ ایرانی ساکن بریتیش کلمبیا در بین قربانیان این حادثه بوده‌اند. نام خانوادهٔ ابن‌الدین حمیدی، شامل اردلان ابن‌الدین حمیدی، فعال اجتماعی و عضو هیئت مدیرهٔ انجمن ایرانیان ترای‌سیتیز، همسرش نیلوفر رزاقی که به‌تازگی درسش را در دانشگاه تمام کرده بود و قصد داشت معلم مدرسه بشود و همچنین فرزند نوجوانشان کامیار ابن‌الدین حمیدی، خیلی زود توسط دوستان ایشان در گروه به اشتراک گذاشته شد. ابتدا کمتر کسی این موضوع را باور می‌کرد، ولی با تماس با بستگان ایشان متوجه شدند که این خانواده از مسافران پرواز ۷۵۳ اوکراین بوده‌اند.
محمد حسین (دانیال) ساکت و همسرش فاطمه کازرانی دو مسافر دیگر این پرواز بودند. صبح روز چهارشنبه ۸ ژانویه از دفتر جاناتان ویلکینسون، نمایندهٔ پارلمان و وزیر محیط زیست کانادا، تماسی دریافت کردیم که جویای تأیید خبر درگذشت آقای ساکت بودند. به‌گفتهٔ مسئول دفتر آقای ویلکینسون دانیال ساکت داوطلبانه کمک‌های زیادی برای برقراری ارتباط آقای ویلکینسون با جامعهٔ ایرانی کرده بود.
دلارام داداش‌نژاد، دانشجوی بین‌المللی کالج لنگارا، یکی دیگر از قربانیان این حادثه بود. سرویس کارت او در محل وقوع حادثه در عکس‌های منتشرشده دیده شد.
محمد اسدی لاری ۲۳ ساله و خواهرش زینب اسدی لاری ۲۱ ساله هر دو ساکن ونکوور بودند و متأسفانه آن‌ها هم در این حادثه جان باختند. هر دوی آن‌ها برای ادامهٔ تحصیل به تورنتو رفته بودند.
دکتر فرزانه مدنی و دکتر ناصر پورشعبان اوشیبی دو قربانی دیگر این حادثه بودند که دخترشان خبر ناگوار درگذشتشان را در گروه همیاری ایرانیان ونکوور اعلام کرد.
عایشه پورقادری و دختر ۱۸ ساله‌اش فاطمه پساوند، از دیگر درگذشتگان این حادثهٔ غم‌انگیز بودند. خانم پورقادری به‌همراه همسرش مدیریت نانوایی سنتی امیر را در خیابان لانزدیل بر عهده داشت، جایی که عصر روز چهارشنبه، ۸ ژانویه، شاهد حضور هم‌وطنان برای همدردی و همدلی با همسر بازماندهٔ ایشان بود.
عکس از شهناز اوله
سید مهران ابطحی فروشانی، ۳۸ ساله و سهیلا مشرف رضوی‌مقدم از دیگر درگذشتگان این حادثهٔ هولناک و ساکن ونکوور بزرگ بودند.
روجا امیدبخش، ۲۳ ساله و دانشجوی سال اول بازرگانی در دانشگاه ویکتوریا، نیز از دیگر قربانیان این سانحهٔ اسفناک بود.
واکنش مقامات دولتی کانادا
صبح روز چهارشنبه ۸ ژانویهٔ ۲۰۲۰، از طرف دفتر جاناتان ویلکینسون، نمایندهٔ پارلمان از منطقهٔ ایرانی‌نشین نورث ونکوور و وزیر محیط زیست کانادا، در تماسی با رسانهٔ همیاری بیانیهٔ جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، برای این رسانه ارسال شد که متن این پیام به شرح زیر است:
بیانیهٔ نخست‌وزیر دربارهٔ حادثهٔ مرگبار سقوط هواپیما در ایران
۸ ژانویهٔ ۲۰۲۰
اتاوا، انتاریو
«امروز صبح من به کانادایی‌هایی در سراسر کشور می‌پیوندم که در بهت و ناراحتی از دیدن گزارش‌های سقوط هواپیمایی در نزدیکی تهران، ایران بودند. سقوطی که جان ۱۷۶ نفر از جمله ۶۳ کانادایی را گرفت.
به‌نمایندگی از دولت کانادا، سوفی و من، به همهٔ کسانی که اعضای خانواده، دوستان و عزیزانشان را در این تراژدی از دست داده‌اند، صمیمانه تسلیت می‌گویم.
دولت ما به همکاری نزدیک با شرکای بین‌المللی‌اش برای اطمینان از بررسی دقیق این حادثه و یافتن پاسخ پرسش‌های مردم کانادا ادامه می‌دهد. امروز من به همهٔ کانادایی‌ها اطمینان می‌دهم که ایمنی و امنیت آن‌ها اولویت اول ماست. ما همچنین با کشورهای دیگری که شهروندشان را از دست داده‌اند، به سوگ می‌نشینیم.»
آقای شامپاین، وزیر امور خارجه، با دولت اوکراین در تماس بوده و با مقامات رسمی مرتبط و شرکای بین‌المللی‌مان گفت‌وگو کرده است.
همچنین آقای گارنو، وزیر ترابری، با مقامات ترابری کانادا همکاری کرده و از همتایانش کمک خواسته است.
دوستان و بستگان هر کدام از شهروندان کانادا که که سرنشین این پرواز بوده‌اند، می‌توانند با مرکز ۲۴ ساعتهٔ اضطراری و پاسخگویی روابط بین‌الملل کانادا از طریق تماس با شماره‌های ۶۱۳-۹۹۶-۸۸۸۵ یا ۱-۸۰۰-۳۸۷-۳۱۲۴ یا از طریق ایمیل sos@international.gc.ca تماس بگیرند.
شهروندان کانادا در ایران در صورت نیاز به خدمات کنسولی باید با سفارت کانادا در آنکارا از طریق تماس با شمارهٔ +۹۰(۳۱۲) ۴۰۹ ۲۷۰۰ یا با مرکز ۲۴ ساعتهٔ اضطراری و پاسخگویی روابط بین‌الملل کانادا از طریق تماس با شمارهٔ ۶۱۳-۹۹۶-۸۸۸۵ ارتباط برقرار کنند.
سنای کانادا هم در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که پرچم کانادا بر فراز برج صلح پارلمان در اتاوا به‌‌یاد قربانیان سقوط هواپیمای اوکراینی در تهران، تا اطلاع ثانوی به‌حالت نیمه‌افراشته در می‌آید.
جان هورگان، نخست‌وزیر بریتیش کلمبیا، هم در پیامی به‌همین مناسبت نوشت:
«امروز صبح ساکنان استان بریتیش کلمبیا با خبر بسیار ناگوار مرگ ۱۷۶ انسان بر اثر سانحهٔ سقوط هواپیما در ایران بیدار شدند. خبرها حاکی از آن است که ۶۳ نفر از شهروندان کانادا نیز جزو جانباختگان این فاجعهٔ دلخراش بودند.
ما به یاد خانواده‌ها و دوستانی هستیم که عزیزانشان را از دست داده‌اند و دلمان با جامعهٔ ایرانی – کانادایی بی‌سی است که با حضور خود زندگی را در استان ما غنا بخشیده‌اند.
همان‌طور که چشم‌انتظار یافتن پاسخی برای دلیل این حادثه هستیم، با شهروندان دیگر ملت‌ها که در این سانحه جان باختند، به سوگ می نشینیم.»
همچنین پرچم کانادا در مقابل مجلس قانونگذاری استان بریتیش کلمبیا در ویکتوریا به‌احترام جانباختگان این سانحه تا اطلاع ثانوی به حالت نیمه افراشته در آمد.
اندرو ویلکینسون رهبر اپوزیسیون رسمی بریتیش کلمبیا هم با به‌اشتراک گذاشتن خبر این سانحه با بازماندگان همدردی کرد و به ایشان تسلیت گفت.
کندی استوارت، شهردار ونکوور، در پیامی به‌نمایندگی از طرف خودش و اعضای شورای شهر ونکوور با بازماندگان قربانیان این حادثه همدردی کرد و خطاب به جامعهٔ ایرانی ونکوور گفت: «من می‌خواهم به جامعهٔ محلی ایرانی اطلاع بدهم که ونکووری‌ها پشت شما ایستاده‌اند و در این روزهای سخت از آن‌ها پشتیبانی می‌کنند.»
نمایندگان دیگر پارلمان و همچنین مجلس قانونگذاری و شهرداران چند شهر دیگر مترو ونکوور هم با قربانیان این حادثه ابراز همدردی کرده‌اند و در برخی مناطق دفاتری را برای یادبود درگذشتگان قرار داده‌اند.
وضعیت بررسی حادثه
تا لحظهٔ نگارش این سطور هنوز دلیل اصلی سقوط هواپیمای شرکت هواپیمایی اوکراین از سوی ایران اعلام نشده است. رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران با انتشار گزارش اولیه اقدامات انجام‌شده تا این لحظه را به این شرح اعلام کرده است:
دستگاه‌های ثبت و ضبط اطلاعات پروازی (جعبه سیاه) پیدا شده و به مسئول بررسی سانحه تحویل داده شده است. مستندات و شواهد سایت بررسی و ثبت و قطعات باقیماندهٔ هواپیما جمع‌آوری و به محلی امن منتقل شد.
او با بیان اینکه جعبه‌های سیاه هواپیما شامل دستگاه ثبت اطلاعات پروازی (FDR) و دستگاه ضبط صدای کابین خلبان (CVR) توسط عوامل تجسس و نجات پیدا شده و در اختیار تیم بررسی سانحه قرار گرفته است، گفت: هر دو دستگاه در اثر سانحه و آتش‌سوزی آسیب دیده‌اند. قسمت حافظهٔ هر دو دستگاه وجود دارد، اما آسیب فیزیکی بر روی آن‌ها قابل مشاهده است.
وی افزود: تیم بررسی سانحه، مطابق با استانداردهای ضمیمهٔ شماره ۱۳ پیمان شیکاگو از تمامی کشورهایی که مطابق این سند ذی‌نفع شناخته می‌شوند، دعوت کرده تا نسبت به معرفی نمایندگان خود در فرآیند بررسی سانحه اقدام کنند و هم‌اکنون تیم تخصصی کشور اوکراین به‌عنوان کشور ثبتکننده و بهره‌بردار هواپیما در حین اعزام به ایران برای انجام وظایف خود است. او ادامه داد: اطلاع اولیه برای کشورهای اوکراین به‌عنوان کشور محل ثبت، ایالات متحدهٔ آمریکا به‌عنوان کشور سازنده، سوئد و کانادا به‌عنوان کشورهای متقاضی که اتباع آن‌ها در این هواپیما بوده‌اند، صادر شده است و اوکراین ضمن درخواست حضور در فرآیند بررسی سانحه، نسبت به معرفی گروهی برای شرکت در فرآیند بررسی سانحه، شناسایی و انتقال اجساد اتباع خود و سایر وظایفی که در این شرایط بر عهده کشور ثبتکننده و بهره‌بردار است، اقدام کرده است. نمایندگان اوکراین به‌زودی به کشور وارد می‌شوند.
در عین حال، ایران گفته است از ارسال جعبهٔ سیاه هواپیما به اوکراین یا به شرکت بوئینگ که سازندهٔ هواپیماست خودداری می‌کند. در شمارهٔ ۹۸ رسانهٔ همیاری مورخ ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۱۹، گفت‌وگویی داشته‌ایم دربارهٔ وجاهت قانونی این تصمیم ایران با احسان منفرد، وکیل حقوقی هوانوردی در تورنتو، که توجه شما را به آن جلب می‌کنیم.
وقوع این حادثه در ساعاتی پس از حملهٔ موشکی ایران به پایگاه‌های نظامی آمریکا در بغداد از سوی عده‌ای این شبهه را ایجاد کرده که ممکن است این هواپیما بر اثر پدافند خودی ایران به‌دلیل آماده‌باش برای حملهٔ متقابل از سوی آمریکا سقوط کرده باشد، چیزی که برخی کارشناسان دیگر آن را نفی می‌کنند. تلاش می‌کنیم در شماره‌های آتی بیشتر به این مطلب بپردازیم.