ژوبین غازیانی – ونکوور
هنر همواره ابزاری قدرتمند برای بیان حقیقت‌ها و کاوش در عمق واقعیت‌های اجتماعی بوده است. تئاتر «آهی»، به‌کارگردانی فرامرز کلانتری و با بازی سپیده حجامی، ساره امینیان و پیام بخت، نمونه‌ای از این نوع هنر است که با نگاهی نو به موضوع جنگ ایران و عراق پرداخته و تلاش می‌کند تا به‌طور جامع و متوازن، زندگی بازماندگان و تأثیرات جنگ را به تصویر بکشد. «آهی» به‌عنوان یک اثر هنری جسورانه و بی‌پرده، نوری تازه بر تاریکی‌های جنگ ایران و عراق می‌تابد. این نمایش نه برای تقدیس جنگ، بلکه برای محکوم‌کردن آن است؛ جنگی که خانواده‌های ایرانی و حتی عراقی بهای سنگینی برای آن پرداختند.
هم‌زمان با هفتهٔ دفاع مقدس در ایران، که هرساله توسط جمهوری اسلامی برای تقدیس جنگ و حفظ روایت رسمی آن برگزار می‌شود، «آهی» هزاران کیلومتر دورتر از ایران تولید و اجرا می‌شود. این هم‌زمانی تصادفی نیست؛ بلکه پاسخی هنری و ماندگار به سیاه‌نمایی‌ها و سانسورهای جمهوری اسلامی است.
نگاهی به جنگ با دیدگاهی متفاوت و نو
«آهی» داستان بازماندگان جنگ را روایت می‌کند، اما برخلاف بسیاری از آثار مشابه، تنها به جنبه‌های تلخ و تاریک جنگ نمی‌پردازد. این نمایش با ایجاد لحظات شاد و استفاده از موسیقی جادویی جنوب ایران، به تماشاگران این امکان را می‌دهد تا نه‌تنها با زخم‌های عمیق ناشی از جنگ آشنا شوند، بلکه با جنبه‌های مثبت و تلاش بازماندگان برای زنده‌نگه‌داشتن زیبایی‌های زندگی نیز آشنا شوند.
یکی از ویژگی‌های برجستهٔ این تئاتر، تلفیق عناصر فرهنگی و سنتی جنوب ایران است. استفاده از موسیقی و آیین‌های جنوبی به نمایش این امکان را می‌دهد که فضایی گرم و صمیمی خلق کند. این کار به تماشاگران کمک می‌کند تا احساس کنند که این داستان‌ها و واقعیت‌ها تنها مختص به گذشته نیستند، بلکه به زندگی و فرهنگ امروز ایران نیز مربوط می‌شوند.
لحظات شاد و کمدی: تلاشی برای کاهش بار تلخی
در میان فضای سنگین و تلخ داستان، «آهی» به‌طور هنرمندانه‌ای از طنز و لحظات کمدی استفاده می‌کند. این بخش‌های کمدی به کاهش بار احساسی سنگین نمایش کمک می‌کنند و نشان می‌دهند که حتی در سخت‌ترین شرایط، انسان‌ها به‌دنبال شادی و خنده‌اند. این لحظات شاد و سرگرم‌کننده، نه‌تنها به عمق شخصیت‌های داستان کمک می‌کند، بلکه به تماشاگران نیز فرصتی می‌دهد تا به جنبه‌های مثبت زندگی توجه کنند.
آدم‌های امروز ایران: داستانی قدیمی، اما به‌روز
اگرچه قصهٔ «آهی» به دوران ابتدایی جنگ ایران و عراق برمی‌گردد، اما این داستان هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود. شخصیت‌های این نمایش، بازتاب‌دهندهٔ آدم‌های امروز ایران‌اند که همچنان با تأثیرات جنگ و چالش‌های آن دست و پنجه نرم می‌کنند. نمایش به‌شکلی هنرمندانه، تلاش می‌کند تا این داستان‌ها را از دریچه‌ای تازه و معاصر روایت کند و نشان دهد که زخم‌های جنگ، حتی چهار دهه پس از پایان آن، همچنان در زندگی مردم حاضر است.
مقاومت در برابر سانسور و سرکوب
تولید و اجرای «آهی» خود به‌نوعی نماد مقاومت در برابر سانسور و سرکوب است. این نمایش به‌دلیل محتوای انتقادی و افشاگرانه‌اش، هرگز نتوانست در ایران به روی صحنه برود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که تحت کنترل شدید رژیم جمهوری اسلامی قرار دارد، اجرای این نمایش را به‌دلیل به‌چالش‌کشیدن روایت رسمی از جنگ ممنوع کرد. حتی تلاش‌های گروه برای اجرای زیرزمینی این تئاتر نیز با تهدید مستقیم سپاه پاسداران و ممنوع‌الکاری اعضای گروه مواجه شد.
اما این ممنوعیت‌ها و تهدیدها نتوانستند جلوی صدای «آهی» را بگیرند. فرامرز کلانتری و سپیده حجامی، با ترک ایران و مهاجرت به کانادا، این نمایش را در فضایی آزادتر و بدون دغدغهٔ سانسور، تولید کرده‌اند. آن‌ها اکنون می‌توانند بدون محدودیت، داستان‌هایی را که جمهوری اسلامی تلاش کرده از دید مردم پنهان نگه دارد، به جهانیان نشان دهند.
تلاشی برای جهانی‌سازی پیام
«آهی» با استفاده از بالانویس انگلیسی، تلاش دارد تا پیام خود را به مخاطبان بین‌المللی نیز منتقل کند. این نمایش نشان می‌دهد که جنگ ایران و عراق تنها یک تراژدی محلی نیست، بلکه بخشی از تاریخ جهانی است و پیامدهای آن فراتر از مرزهای ایران رفته است. با ارائهٔ یک روایت به‌روز و جامع از جنگ و تأثیرات آن، «آهی» به جهانیان این فرصت را می‌دهد که با واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی ایران آشنا شوند.
این تئاتر مستند نه‌تنها جنایات جنگ را به‌تصویر می‌کشد، بلکه به بررسی تأثیرات بلندمدت آن بر جامعه نیز توجه می‌کند. جنگ فقط در میدان نبرد اتفاق نمی‌افتد، بلکه پیامدهای آن تا سال‌ها و حتی دهه‌ها بعد از پایان جنگ همچنان در زندگی مردم حضور دارد. «آهی» تلاش می‌کند این پیامدها را به نمایش بگذارد و نشان دهد که چگونه بازماندگان جنگ همچنان با آثار ویرانگر آن دست‌به‌گریبان‌اند.
هم‌زمانی معنادار با هفتهٔ دفاع مقدس جمهوری اسلامی
یکی از جنبه‌های برجستهٔ این نمایش، هم‌زمانی آن با هفتهٔ دفاع مقدس جمهوری اسلامی ایران است. هرساله از ۳۱ شهریور تا ۶ مهر، مراسم مختلفی در ایران برگزار می‌شود تا یادآور آغاز جنگ ایران و عراق باشد. اما این مراسم در حقیقت برای تقدیس جنگ و مشروعیت‌بخشی به آن طراحی شده‌اند؛ جنگی که برخلاف میل و خواست مردم ایران و به‌تحریک روح‌الله خمینی آغاز شد و با پافشاری او تا سال‌ها زندگی مردم هر دو کشور را در تاریکی فرو برد. جمهوری اسلامی همواره تلاش کرده است که با روایتی خاص از این جنگ، آن را بخشی از هویت ملی و دینی کشور بسازد و از آن به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان و حفظ قدرت استفاده کند.
اما «آهی» روایت دیگری از این جنگ دارد؛ روایتی که از نگاه بازماندگان و قربانیان این فاجعه به تصویر کشیده شده است. این نمایش نه‌تنها جنگ را تقدیس نمی‌کند، بلکه آن را به چالش می‌کشد و به سیاهی‌ها و جنایت‌های ناشی از آن می‌پردازد
تلاش دست‌اندکاران این نمایش برای زنده‌نگه‌داشتن شمع هنر تئاتر در خارج از کشور، خود نشان از دغدغهٔ گروه تولید دارد، چرا که از تمرین تا اجرای یک نمایش در شهری مثل ونکوور کاری بسیار سخت و طاقت‌فرساست. تماشای «آهی» فرصتی است برای آشنایی با روایتی تازه و جامع از جنگ و زندگی بازماندگان. تلفیق جنبه‌های تلخ و شاد زندگی و استفاده از موسیقی جنوب ایران و زنده‌کردن آیین‌های کهن این منطقه، فضایی جذاب و منحصربه‌فرد خلق می‌کند. اگر به‌دنبال تجربه‌ای هستید که شما را به تفکر وادارد و در عین حال لحظات شادی را برایتان به ارمغان آورد، «آهی» را از دست ندهید. این نمایش نه‌تنها داستانی از گذشته، بلکه نمایی از وضعیت امروز ایران و آدم‌های آن است.
اولین اجرای این نمایش در تاریخ ۲۴ نوامبر ۲۰۲۴ در مرکز فرهنگی اِوِرگرین (Evergreen Cultural Centre) خواهد بود. اطلاعات و نحوهٔ فروش بلیت در اینستاگرام و فیس‌بوک در آدرس زیر اعلام خواهد شد: