سیما غفارزاده – ونکوور
دو هفته پیش در تاریخ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی گروه حماس، و یکی از محافظانش در محل اقامتشان در تهران کشته شدند. از آن روز بحث بسیاری از تحلیلگران دنیا این بوده است که ایران با تصمیمی «بسیار دشوار» برای واکنش به این ترور روبروست. برخی معتقدند که جمهوری اسلامی ممکن است با حمله از طریق حزب‌الله در لبنان واکنش نشان دهد، هرچند پیش‌بینی می‌شود که این کار احتمالاً واکنش شدید اسرائیل را در همان کشور به دنبال داشته باشد. همچنین گفته می‌شود جمهوری اسلامی در نظر دارد انتقامش به‌قدری جدی باشد که اسرائیل را از حملات بعدی بازدارد، و بر اساس تحلیلی دیگر، با وجود اینکه این کشور مصمم است به‌هر وسیلهٔ ممکن انتقام بگیرد، تلاش دارد از درگیرشدن با آمریکا اجتناب کند.
در این میان جمهوری اسلامی درخواست‌های بریتانیا و دیگر کشورهای غربی را مبنی بر خودداری از انتقام‌جویی از اسرائیل به‌خاطر قتل اسماعیل هنیه رد کرده است. دوشنبهٔ این هفته، رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای مشترک از ایران و متحدانش خواستند از «حملاتی که تنش‌های منطقه‌ای را تشدید می‌کند»، خودداری کنند. استارمر، مکرون و شولتس در این بیانهٔ مشترک گفتند که در صورت حملهٔ ایران، این کشور مسئولیت اقداماتی را که فرصتِ صلح و ثبات را به خطر می‌اندازد، بر عهده خواهد داشت.
پس از آن، کیِر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، نیز مستقیماً از طریق تلفن با رئیس‌جمهور ایران ابراز نگرانی کرد؛ این اولین تماس دو مقام از مارس ۲۰۲۱ تاکنون بوده است. وی به مسعود پزشکیان گفت که «خطر جدیِ اشتباه محاسباتی وجود دارد و اکنون زمان آرامش و بررسی دقیق است» و از او خواست تا «تهدیدهای مداوم خود مبنی بر حملهٔ نظامی را کنار بگذارد»، چرا که جنگ به‌نفع هیچ‌کس نیست. اما پزشکیان در پاسخ گفت که انتقام‌جویی «راهی برای توقف جنایت» و «حق قانونی ایران» است.
سه‌شنبهٔ این هفته نیز، ایرنا، خبرگزاری دولتی ایران، گزارش داد که مسعود پزشکیان به نخست‌وزیر بریتانیا گفته است این حمایت کشورهای غربی از اسرائیل است که این کشور را به «ادامهٔ قساوت‌ها» تشویق کرده و صلح و امنیت را تهدید می‌کند. بر اساس این گزارش، پزشکیان با بیان اینکه از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، جنگ در هیچ نقطه‌ای از جهان به‌نفع هیچ کشوری نیست، تأکید کرده است که پاسخ تنبیهی به متجاوز، حق قانونی دولت‌هاست و راهی برای مقابله با جنایت و تجاوز است.
وزارت امور خارجهٔ ایران نیز به‌طور جداگانه درخواست لندن، پاریس و برلین برای خویشتن‌داری را رد کرد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفت که این‌گونه مطالبات فاقد منطق سیاسی، در مغایرت کامل با اصول و قواعد حقوق بین‌الملل و زیاده‌خواهانه است.
هم‌زمان، جنبش حزب‌الله لبنان نیز که تحت حمایت جمهوری اسلامی‌ست، تهدید کرده است که انتقام قتل یکی از فرماندهان ارشد خود به‌دست اسرائیل در حملهٔ هوایی در بیروت را خواهد گرفت.
در عین حال، اسرائیل که اقرار نکرده در ترور هنیه دست داشته است، ارتش خود را در بالاترین سطح آماده‌باش قرار داده و اعلام کرده است که اظهارات ایران را جدی می‌گیرد. دانیال هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، در نشستی خبری گفت: «ما، هم در حمله و هم در دفاع در اوج آمادگی هستیم و طبق دستورات دولت عمل خواهیم کرد.» در عین حال، سخنگوی دولت اسرائیل به ایران و متحدانش هشدار داد که اسرائیل بهای سنگینی را برای هرگونه تجاوز به این کشور در هر عرصه‌ای، به آنان تحمیل خواهد کرد.
ایالات متحدهٔ آمریکا هم هشدار داده است که در حال آماده‌شدن برای «مجموعه‌حملات قابل‌توجهی» از سوی جمهوری اسلامی یا گروه‌های نیابتی آن طی این هفته است، و حضور نظامی خود را در خاورمیانه برای کمک به دفاع از اسرائیل افزایش داده است. در همین زمینه، لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، دومین ناوگروه ضربت هواپیمابر و همچنین یک زیردریایی موشک هدایت‌شونده را به خاورمیانه اعزام کرده است تا به‌گفتهٔ پنتاگون «تعهد ایالات متحده به‌منظور برداشتن هر گامِ ممکن برای دفاع از اسرائیل» را تقویت کند.
در عین حال جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، به خبرنگاران گفت: «ما نیز همان نگرانی‌ها و انتظاراتی را که همتایان اسرائیلی‌مان در رابطه با زمان‌بندی بالقوه در اینجا دارند، داریم. [این] می‌تواند همین هفته باشد.» وی افزود: «در این زمان خاص، تعیین اینکه آیا حمله‌ای از سوی ایران و/یا گروه‌های نیابتی آن ممکن است چگونه باشد دشوار است، اما ما باید آماده باشیم.»
ایالات متحدهٔ آمریکا بر این باور است که توافق جدید برای آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌های اسرائیلی بهترین راه برای کاهش تنش‌ها در منطقه خواهد بود و خواستار از سرگیری مذاکرات در روز پنجشنبه ۱۵ اوت شده است. اسرائیل هم گفته است که تیمی از مذاکره‌کنندگان را برای نهایی‌کردن توافق می‌فرستد، و حماس با وجود آنکه گفته نماینده‌ای به این مذاکرات نخواهد فرستاد، با پیشنهاد جو بایدن برای صلح موافق است و اعلام کرده که هر توافقی باید بر مبنای آن پیشنهاد باشد، نه آغاز دور جدیدی از مذاکرات.
روزها و هفته‌های پرتنشی در پیش است و معلوم نیست جمهوری اسلامی چه برنامه‌ای برای انتقام‌جویی در سر دارد. آیا دست به حملهٔ مستقیم خواهد زد؟ آیا از حملهٔ مستقیم و شروع جنگ بزرگ در خاورمیانه چشم‌پوشی و در مقابل از آمریکا و اتحادیهٔ اروپا امتیازهایی مطالبه خواهد کرد؟ امتیازاتی از قبیل ازسرگیری گفت‌وگوهای رفع تحریم‌ها میان ایران و غرب با هدف دستیابی به توافق جدید اتمی، توقف پروژهٔ قراردادن نام سپاه پاسداران در لیست سیاه لندن-بروکسل یا تعلیق تحریم‌های ایران در حوزهٔ واردات تجهیزات حیاتی برای صنعت پتروشیمی، و بسیاری امتیازات دیگر… ؟
اما ورای این تحلیل‌ها و خبرها برای ما که در این سوی آب‌ها با دلهره و نگرانی هر روزمان را با مرور خبرها آغاز می‌کنیم، هیچ‌چیزی دهشتناک‌تر از سایهٔ جنگ و ویرانی بر کشورمان نیست. امید آنکه این سایه از روی کشورمان و همهٔ مردم منطقه هر چه زودتر برداشته شود.