نغمه برزگر، روان‌درمانگر – شیکوتیمی، کبک
در این روزها با توجه به خبرهای تأسف‌بارِ شنیده‌شده از چند مورد خودکشی در نوجوانانِ ۱۳ تا ۱۷ سال در ایران، بر آن شدم تا در این تحلیل کوتاه به‌اختصار به شرایط روانی سخت نوجوانان در دوران حساس بلوغ بپردازم. چرا که فشار و شکنجه بر نوجوانان می‌تواند اثرات مخرب و ویران‌کننده‌تری نسبت به افراد بالغ داشته باشد. امیدوارم این اطلاعات جامع بتواند کمکی برای خانواده‌ها و نزدیکان این گروه سنی باشد تا دیگر شاهد این اتفاقات دلخراش نباشیم.
به‌خوبی می‌دانیم، سنین بلوغ در نوجوانان یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی است که شاید به‌جرئت بتوان آن را پرخطرترین دورهٔ زندگی دانست.
همان اندازه که مسیر رشد جسمانی و بلوغ جنسی دختران با پسران متفاوت است، مسیر رشد ذهنی یا بهتر است بگوییم دنیای ذهنی و تصورشان از دنیای بیرون نیز با هم متفاوت است.
برخی از این تفاوت‌ها به شرح زیر است:
- هیجانات مثبت نسبت به تغییرات جسمی در دختران / بالعکس هیجانات منفی و حتی در بسیاری از موارد احساس انزجار از روند تغییرات جسمی ناهمگون در پسران
- تلاش برای رسیدن به سقف زیبایی‌سنجی ذهنی‌شان (توجه به پارامترهایی که در روند افزایش زیبایی کمک بیشتری کند) در دختران / بی‌توجهی ظاهری مطلق به تیپ و طرز پوشش و حتی آرایش مو در پسران
- تلاش مثبت برای دیده‌شدن و تلاش برای برقراری ارتباطات کلامی و عاطفی بیشتر با دنیای بیرون در دختران / فرار از محافل و فرار از در میدانِ دید بودن در پسران
- جست‌وجوی آشکار برای کشف تأثیرات عاطفی در دنیای بیرون در دختران / مضحک‌بودن روابط عاطفی و فرار از برقراری روابط کلامی و عاطفی حتی در دنیای کوچک خانواده در پسران
- اعتماد زودهنگام به دنیای بیرون در دختران / عدم اعتماد پسران به هر چیزی که در دنیای بیرون و حتی دنیای تخیلی و ذهنی وجود دارد.
حال با شناخت اجمالی از مسیر بلوغ در نوجوان، می‌توان به تأثیرات منفی فشارهای تحمیلی بر او به‌اختصار اشاره کرد.
تأثیر فشارهای روانی و شکنجه‌های جسمی و روحی بر نوجوانان
- ایجاد دوگانگی ذهنی از دنیای زیبای دخترانه با دنیایی که در فرایند شکنجه و بازجویی به دختر نوجوان تحمیل می‌شود / افزایش میزان تنفر فردی در نوجوان پسر به‌خاطر نبود توانایی جسمی و کلامی برای دفاع در برابر فشارهای روانی و شکنجه‌های جسمی
- فرورفتن در تاریکی و زشتی ذهنی در دختران بعد از شکنجه‌های جسمی و جنسی (تجاوز) با تصور اینکه تمامیت وجودی‌شان به خطر افتاده و حتی از بین رفته است / افزایش میزان تنفر در پسران نوجوان از بدن ناکامل مردانهٔ خود که بعد از شکنجه‌های لفظی (استفادهٔ صریح از اسامی اعضای بدن برای تضعیف روحیه)، شکنجه‌های روانی (تمسخر نوجوان برای ناتمام‌بودن مراحل رشد جسمی و جنسی) و در برخی موارد تعرض جنسی، نوجوان این اندام مردانهٔ خود را بعد از رشد کامل، وسیله‌ای برای آزار از جانب دیگری نسبت به خود و دیگران می‌بیند.
- کابوس نگاه‌های بیرون و اینکه دنیای زیبای دخترانهٔ من چه اندازه برای خانواده و نزدیکان و جامعه سیاه و زشت شده، در دختران / وحشت از طردشدگی از جانب همسالان و خطر ازدست‌دادن دوستان نزدیک با فشار خانواده‌هایشان، در پسران
- ایجاد برخی اختلالات اضطرابی و ترس فراگیر بعد از شکنجه در نوجوان، حتی اگر سابقهٔ این اختلال در او وجود نداشته است.
چند راهکار کلیدی و ابتدایی مهم بعد از آزادی
- حفظ آرامش روانی و کلامی اولین کسی که با نوجوان برخورد دارد، بسیار بسیار مهم است (والدین یا افراد نزدیک که اولین‌بار بعد از آزادی نوجوان با او روبه‌رو می‌شوند).
- خودداری از سؤال و جواب‌های مستمر در مورد اینکه چه اتفاقاتی برای نوجوان رقم خورده است. از هر نوع کنجکاوی در مرحلهٔ اول خودداری کنید.
- خودداری از سرزنش که نباید خودت را در این شرایط قرار می‌دادی یا بی‌ارزش دانستن مسیری که نوجوان براساس اهداف و آرمان‌هایش در آن قدم برداشته است.
- بالاترین کمک نزدیکان به‌خصوص والدین، درآغوش‌گرفتن نوجوان و نوازش‌های مادرانه و پدرانه بدون گریه و پریشانی حال می‌تواند باشد.
- اگر نوجوان (این موضوع بیشتر در نوجوانان دختر دیده می‌شود)، شروع به شرح وقایع در همان لحظه‌های اول بعد از دیدار کرد، تنها و تنها شنوندهٔ کامل باشید و با احساسات او همراه، بدون اینکه بخواهید پاسخی برای علامت‌سؤال‌های ذهن مادرانه یا پدرانه‌تان پیدا کنید.
- ویزیت هم‌زمان پزشک برای چکاپ بالینی و انجام آزمایشات لازم برای تشخیص میزان داروهای دریافتی در دورهٔ حبس و روان‌پزشک یا روان‌درمانگر برای تشخیص آسیب‌های وارده در کوتاه‌ترین زمان ممکن
- استمرار مراجعهٔ روزانه یا زمان‌های تعیین‌شده به روان‌درمانگر با مشورت پزشک معالج
- دادن این اعتماد ذهنی و قلبی به نوجوان که از جانب خانواده جایگاه و ارزش انسانی فرزندشان با وجود تمام اتفاقات تغییری نکرده است.
- دورنگه‌داشتن نوجوان از اخبار اتفاقات مشابه که برایش رقم خورده است و دورنگه‌داشتن او از محیط‌های پرتنش
- نظارت نامحسوس و لحظه‌به‌لحظه بر نوجوان آسیب‌دیده بدون اینکه دنیای خلوت و خصوصی‌اش آسیبی ببیند.
این موارد که به‌شکل کلی و اختصاری در این تحلیل جای داده شد، تنها می‌تواند کلیدواژه‌هایی باشد برای خانواده‌ها و عزیزانی که با این موارد روبه‌رو می‌شوند، شاید کمکی باشد برای نجات و سلامت روان نوجوانان عزیز سرزمینم.
به امید روزی که نوجوانان و جوانانمان در رفاه و آسایش به آرمان‌ها و آرزوهایشان بیندیشند.