تالین ساهاکیان – آلمان
هر سال در سراسر دنیا تعداد بی‌شماری پرنده در نتیجهٔ برخورد با شیشه‌ها جان خود را از دست می‌دهند. برای نمونه:
- در کشور آمریکا، هر سال یک میلیارد پرنده در نتیجهٔ برخورد با شیشه‌ها می‌میرند و ۵۴ تا ۷۶ درصد برخوردها منجر به مرگ می‌شوند.
- در کانادا، تعداد سالانهٔ پرندگان کشته یا زخمی‌شده در نتیجهٔ برخورد با شیشه‌ها بین ۱۶ تا ۴۲ میلیون تخمین زده می‌شود.
- در آلمان، سالانه ۱۰۰ میلیون پرنده در نتیجهٔ برخورد با شیشه‌ها جان خود را از دست می‌دهند.
علت این برخوردها مشخص است: پرندگان شیشه‌ها را به‌طور کلی نمی‌بینند یا در نتیجهٔ انعکاس نور در شیشه‌ها، امتداد آسمان، جنگل، حیاط، باغ و غیره را در شیشه‌ها می‌بینند و با سرعت تمام به‌سوی آن‌ها پرواز می‌کنند. هر چقدر میزان انعکاس نور در شیشه‌ها بیشتر باشد، خطر برخورد پرندگان با آن‌ها بیشتر است.
پدیدهٔ دیگری که اوایل بهار و در زمان جفت‌گیری پرندگان مشاهده می‌شود، حملهٔ پیاپی برخی پرندگان به شیشه‌هاست. این‌ها پرندگان نری‌‌اند که تصویر خودشان را در شیشه با رقیبی خیالی که وارد قلمرو آن‌ها شده است، اشتباه می‌گیرند و در واقع با تصویر خودشان مبارزه می‌کنند. اگرچه این حمله‌ها عموماً منجر به آسیب‌دیدگی جدی در پرندگان نمی‌شوند، این معضل، پرندگان را بسیار مضطرب می‌کند.
هنگام برخورد پرندگان با شیشه‌ها چه کنیم؟
همهٔ پرندگان در نتیجهٔ برخورد با شیشه‌ها نمی‌میرند. اگر پرنده فقط بیهوش شده است (تنفس و ضربان قلب دارد) و علایم خون‌ریزی یا جراحت خارجی در او دیده نمی‌شود، تعدادی سوراخ در یک کارتن ایجاد کنید، کف کارتون را با یک حوله بپوشانید و پرنده را با ظرافت و دقت روی حوله بگذارید. سپس در کارتن را ببندید و در محلی آرام، تاریک و به‌دور از نور مستقیم خورشید و حیوانات شکاری مانند گربه قرار دهید و اجازه دهید پرنده برای یک ساعت استراحت کند. اگر پس از یک ساعت، پرنده به جنب‌و‌جوش افتاد، او را فوراً رها کنید. اگر بعد از دو ساعت پرنده هنوز بی‌حال است، او را به کلینیک دامپزشکی منتقل کنید. همچنین، در صورت مشاهدهٔ جراحت‌های خارجی مثل خون‌ریزی، شکستگی و خروج مایعات از بدن، باید پرنده را به کلینیک دامپزشکی منتقل کرد. البته متأسفانه حتی تعدادی از پرندگانی که بعد از برخورد با شیشه دوباره پرواز می‌کنند، در ساعات یا روزهای آتی در نتیجهٔ خون‌ریزی‌های داخلی می‌میرند.
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. چگونه از برخورد پرندگان با شیشه‌ها جلوگیری کنیم؟
تعدادی از روش‌های رایج برای جلوگیری از برخورد پرندگان به شیشه‌ها عبارتند از:
-
نصب توری‌‌های مخصوص جلوگیری از ورود حشرات در طرف بیرونی پنجره‌ها (یک روش بسیار مؤثر)
- نصب کرکره و پرده:
نصب کرکره در طرف بیرونی پنجره‌ها روشی مؤثر است به‌شرط آنکه کرکره‌ها در تمام مدت روز بسته باشند.
استفاده از پرده‌ها و کرکره‌ها در طرف داخلی شیشه‌ها فقط زمانی مؤثر است که ضریب انعکاس نور شیشه (توسط شرکت تولیدکنندهٔ شیشه مشخص می‌شود) کمتر از ۱۵ درصد باشد. از آنجا که معمولاً از این نوع شیشه‌ها در خانه‌ها استفاده نمی‌شود، استفاده از کرکره‌ها و پرده‌های داخل اتاق تأثیری در جلوگیری از برخورد پرندگان با شیشه‌ها در خانه‌ها ندارد.
- نصب برچسب‌ها یا نقاشی‌کردن با رنگ‌های مخصوص و ضدِآب روی شیشه‌ها:
این روش، هم در خانه‌ها و هم در ساختمان‌های صنعتی و تجاری و هم در مواردی مانند دیوارهای صوتی، کاربرد زیادی دارد. شرکت‌ها و صنایع می‌توانند برچسب‌های تبلیغاتی خود را طراحی کنند و ضمن جلوگیری از برخورد پرندگان با شیشه‌ها از سطوح بزرگ شیشه‌ای خود برای تبلیغات استفاده کنند. در صورت استفاده از این روش، باید به چند نکته توجه کرد:
- برچسب‌ها و نقاشی‌ها باید در طرف بیرونی شیشه باشند. در غیر این‌صورت، از انعکاس نور جلوگیری نمی‌کنند.
- استفاده از برچسب‌های سیاه با نقش پرندگان مهاجم مانند عقاب، کلاغ و غیره برای ترساندن پرنده‌ها و دورکردن آن‌ها از شیشه‌ها بسیار رایج است، ولی تجربه و آمار نشان می‌دهد که این برچسب‌ها در جلوگیری از برخورد پرندگان به شیشه‌ها کارآمد نیستند. علت آن است که پرندگان، این اشکال کاملاً سیاه و غیررنگی را حداکثر به‌عنوان موانعی در مقابل خود می‌بینند که به‌سادگی می‌توان از کنار آن‌ها رد شد و نه به‌عنوان پرندگان مهاجم واقعی. علاوه بر این، پرندگان در زمان غروب این نقش‌های سیاه را به‌خوبی نمی‌بینند.
- پرندگان نقش‌های رنگی را خیلی بهتر می‌بینند، مخصوصاً رنگ نارنجی حتی در زمان غروب خورشید به‌سادگی توسط پرندگان تشخیص داده می‌شود. استفاده از طرح‌های رنگی بزرگ که حالت دکوراسیون هم دارند، بسیار مؤثر است. همچنین، هر چقدر تضاد میان رنگ‌ها در نقش‌ها بیشتر باشد، این نقش‌ها توسط پرندگان بهتر دیده می‌شوند. نقش‌های روشن روی پس‌زمینهٔ تیره یا برعکس، بسیار مناسب‌اند.
- پرندگان آوازه‌خوان، مهارت زیادی در عبور از میان شاخه‌های متراکم دارند. برای آن‌ها هر سوراخی که بزرگ‌تر از کف دست ما آدم‌ها باشد، یک گذرگاه مناسب محسوب می‌شود. بنابراین، در صورت استفاده از برچسب‌ها یا رنگ‌های نقاشی، نباید فاصلهٔ بین نقش‌ها بزرگ‌تر از کف دست باشد.
- استفاده از نقش خطوط موازی یا نقطه‌نقطه بسیار مناسب است.
- استفاده از خطوط عمودی:
عرض خطوط عمودی باید حداقل ۵ میلیمتر و فاصلهٔ بین خطوط حداکثر ۱۰ سانتیمتر باشد. خطوط عمودی نسبت به خطوط افقی کارایی بیشتری دارند.
- استفاده از خطوط افقی:
عرض خطوط افقی باید حداقل ۳ میلیمتر و فاصلهٔ بین خطوط حداکثر ۵ سانتیمتر باشد.
- استفاده از نقش‌های نقطه‌نقطه:
- در صورتی که قطر نقطه‌ها حداقل ۳۰ میلیمتر باشد، حداقل ۱۵ درصد شیشه باید با نقطه‌ها پوشانده شود.
- در غیر این‌صورت، قطر نقطه‌ها باید حداقل ۵ میلیمتر باشد و حداقل ۲۵ درصد شیشه با نقطه‌ها پوشانده شود.
- استفاده از شیشه‌های نیمه‌مات یا مات:
در جاهایی مانند تراس، بالکن و راه‌پله‌ها که شفاف‌بودن شیشه‌ها اهمیتی ندارد، می‌توان از شیشه‌های مات یا نیمه‌مات مخصوص استفاده کرد یا شیشه‌های شفاف نصب‌شده را با استفاده از فویل‌های مخصوص نیمه‌مات یا مات کرد.
- استفاده از نقش‌های ساطع‌کنندهٔ پرتوی فرابنفش روی شیشه‌ها:
با استفاده از ماژیک‌ها یا برچسب‌های مخصوص می‌توان نقش‌هایی روی شیشه‌ها ایجاد کرد که پرتو فرابنفش ساطع می‌کنند. چشم بیشتر آدم‌ها قادر به دیدن موج فرابنفش نیست، ولی گروهی از پرندگان، از جمله توکای سیاه و چرخ‌ریسک‌ها، می‌توانند این پرتوها را ببینند. استفاده از این روش برای مردم بسیار جذاب است، ولی تجربه نشان داده است که این نقش‌ها در جلوگیری از برخورد پرندگان به شیشه‌ها چندان مؤثر نیستند، چون اولاً گروهی از پرندگان مانند زاغی‌ها، کلاغ‌ها و تعدادی از پرندگان شکاری قادر به دیدن اشعهٔ فرابنفش نیستند و ثانیاً پرندگان گاهی رنگ‌های فرابنفش را با انعکاس پر و بال جفت خود یا طعمه‌ای در حال فرار اشتباه می‌گیرند. در نتیجه، گاهی این نقش‌ها به‌جای آنکه عامل بازدارنده باشند، به عامل دعوت‌کنندهٔ پرندگان به‌سوی شیشه‌ها تبدیل می‌شوند. علاوه بر این، وقتی در داخل ساختمان چراغ‌های مصنوعی روشن می‌شوند، پرندگان دیگر قادر به مشاهدهٔ اشعهٔ فرابنفش نیستند.
- قراردادن جعبه‌های غذا و لانه‌های پیش‌ساختهٔ پرندگان در محل مناسب
لانه‌های پیش‌ساخته یا جعبه‌های غذا برای پرندگان باید در محلی دور از شیشه‌ها نصب شوند. در صورت عدم وجود فضای کافی در حیاط یا باغ برای لحاظ‌کردن این فاصله، لازم است دقیقاً برعکس عمل کنیم و لانه، جعبه یا ظرف غذا را در فاصلهٔ حداکثر یک متری شیشه قرار دهیم. با این کار، از سرعت گرفتن پرندگان بعد از برخاستن از روی ظرف، جعبه یا لانه قبل از رسیدن به شیشه جلوگیری می‌کنیم و مانع از آسیب به آن‌ها می‌شویم. همچنین، می‌توان از روش کاشت بوته، گل و درخت در کنار شیشه‌های بزرگ به‌عنوان «سرعت‌گیر پرندگان» استفاده کرد.
منابع:
https://spca.bc.ca/news/striking-bird-window-collisions
https://www.nabu.de/tiere-und-pflanzen/voegel/gefaehrdungen/11932.html
https://www.bund-nrw.de/meldungen/detail/news/wirkungslosigkeit-von-uv-birdstickern-bestaetigt
https://www.lbv.de/ratgeber/lebensraum-haus/gefahren-durch-glas/vogeltod-am-glas-vermeiden
https://www.nabu.de/tiere-und-pflanzen/voegel/helfen/01079.html
https://herz-fuer-tiere.de/wildlife/erste-hilfe/vogel-gegen-fensterscheibe-geflogen-so-helfen-sie https://www.bund-nrw.de/themen/vogelschlag-an-glas/loesungen/weitere-moeglichkeiten-auch-selbstgebasteltes/