یکشنبهٔ گذشته، ۱۵ اوت ۲۰۲۱، کابل پایتخت افغانستان، سقوط کرد. این سقوط، نقطهٔ اوج حملات طالبان بود که در ماه مهٔ ۲۰۲۱ علیه دولت افغانستان آغاز شد. تصرف کابل تنها ساعاتی پس از آنکه رئیس‌جمهور اشرف غنی کشور را ترک کرد، اتفاق افتاد. پیش از این و به‌دنبال خروج نیروهای آمریکایی که از ۲۹ فوریهٔ ۲۰۲۰ آغاز شده بود و قرارست تا ۳۱ اوت ۲۰۲۱ پایان یابد، اغلب مراکز استان‌های افغانستان پی‌درپی سقوط کرده بودند.
گویا مذاکرات بین هیئت نمایندگان طالبان و مقامات افغان همچنان ادامه دارد، ولی به‌نظر نمی‌رسد طالبان به چیزی کمتر از تسلیم بی‌قیدوشرط دولت رضایت دهد. آنها درخواستِ «انتقال صلح‌آمیز قدرت» کرده‌اند، و دولت اعلام کرده که مایل است به خواستهٔ آنها تن دهد، اما ترجیح می‌دهد آن را با واگذاری قدرت به دولتی انتقالی به انجام رساند. هرچند، طالبان همچنان به‌دنبال انتقال مستقیم قدرت است.
سه‌شنبهٔ این هفته، ۱۷ اوت ۲۰۲۱، تظاهرات کوچکی توسط تعدادی از زنان در کابل، که خواهان حقوق برابر بودند، صورت گرفت. این اولین تظاهرات گزارش‌شده توسط زنان علیه رژیم جدید بوده است.
با سقوط کابل، اعضای سابق ائتلاف شمال و دیگر نیروهای ضدِطالبان مستقر در پنجشیر، به‌رهبری احمد مسعود، فرزند احمد شاه مسعود، و معاون رئیس‌جمهور، امرالله صالح، به پایگاه اصلی مقاومت در برابر طالبان تبدیل شد. اغلب مقامات کنونی و پیشین افغانستان فرار اشرف غنی از این کشور را در شرایط کنونی محکوم کردند. برخی از آنها حتی او را محکوم به دست‌درازی به خزانهٔ کشور و خروج میلیون‌ها دلار پول از کشور کرده‌اند. این در حالی است که روز چهارشنبه ۱۸ اوت، اشرف غنی در پیامی از امارات متحدهٔ عربی این ادعاها را تکذیب کرد و گفت به‌دلیل توطئهٔ جانی علیه او ناچار به ترک کشور شده است. او در این پیام گفته است که اگر از کشور خارج نمی‌شد، وضعیت افغانستان مانند سوریه و یمن می‌شد.
در روزهای اخیر، هزاران هزار افغان از ترس بازگشت حاکمیت طالبان تلاش دارند از طریق فرودگاه بین‌المللی حامد کرزای از کشور بگریزند. طبق گزارشات رسانه‌ها یکشنبه‌شب همین هفته حدود ۲۰۰۰ افغان در فرودگاه تجمع کرده بودند به امید اینکه بتوانند با هواپیماهای نظامی کشور را ترک کنند. ویدیوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که چگونه چندصد نفر می‌دوند، سربازان آمریکایی هم‌زمان شلیک هوایی می‌کنند و جمعیت با فشار سعی در رسیدن و بالارفتن از پله‌های هواپیمایی دارد که آمادهٔ پرواز است و در همین زمان عده‌ای به پهلوهای هواپیما آویزان شده‌اند. گزارش شده است دستِ‌کم پنج نفر از میان افرادی که می‌خواسته‌اند خود را به داخل هواپیما برسانند، کشته شده‌اند؛ معلوم نیست بر اثر فشار و لگدکوب‌شدن بین جمعیت یا شلیک گلوله… در حال حاضر فرودگاه در اختیار نیروهای نظامی آمریکاست که بر خروج شهروندان آمریکایی نظارت دارد.
در واکنش به سقوط دولت افغانستان به‌دنبال تصرف قدرت توسط طالبان و صحنه‌های پرهرج‌ومرج در فرودگاه کابل، اگنس کالامار، دبیرکل سازمان عفو بین‌الملل، گفت: «آنچه ما در افغانستان شاهدیم، تراژدی‌ای است که باید پیش‌بینی و از آن جلوگیری می‌شد. این امر بدون اقدامات سریع و قاطع از سوی جامعهٔ بین‌المللی، تنها تشدید خواهد شد. هزاران افغان در معرض تهدید جدی انتقام‌جوییِ طالبان – از دانشگاهیان و روزنامه‌نگاران گرفته تا فعالان جامعهٔ مدنی و مدافعان حقوق زنان – در خطر رهاشدن به‌سوی آینده‌ای نامعلوم‌اند.»
وی در ادامه افزود که دولت‌های بیگانه باید هرگونه اقدام لازم را انجام دهند تا اطمینان یابند تمام افرادی که در خطر مورد هدف‌قرارگرفتنِ طالباناند، صحیح و سالم از افغانستان خارج شوند، ازجمله تسریع صدور ویزا، ارائهٔ پشتیبانی برای خروج از فرودگاه کابل، فراهم‌نمودن خدمات جابه‌جایی و اسکان، و معلق‌سازی تمام حکم‌های نفی بلد (deportation) و بازگشت اجباری. عفو بین‌الملل اصرار دارد که آمریکا تداوم امنیت در فرودگاه را تا زمانی که این خروج‌ها ادامه دارد، فراهم نماید. همچنین، از آنجایی که مردم افغانستان با واقعیت جدید شاقی روبرویند، شورای امنیت سازمان ملل متحد باید راه‌حلی اضطراری اختیار کند و از طالبان – که اکنون عملاً کنترل کشور را در دست دارد – بخواهد که به قوانین بین‌المللی حقوق بشر احترام بگذارد، از شهروندان محافظت کند، و به حملات انتقام‌جویانه پایان دهد.
چگونه می‌شود به میلیون‌ها انسان آواره، خصوصاً زنان و کودکان که شکننده‌ترینِ آنها در دست طالباناند، فکر کرد و دچار خشم و اندوه نشد… برای بسیاری از ما که بمباران‌ها و موشک‌باران‌های دوران جنگ با عراق را تجربه کرده‌ایم، ما که هنوز شاید پس از گذشت سالیان ممکن است شنیدن صدای آژیر خطر دلمان را بلرزاند و هجمه‌ای از خاطرات مملو از ترس و اندوه و استیصال قلبمان را بفشرد، دشوار نیست درکِ اینکه خزیدن به کنج خانه‌ها از ترس جان چه معنایی دارد، خصوصاً وقتی بدانی که کنج خانه‌ات نیز امن نیست؛ خیابا‌ن‌های شهرت در تصرف نیروهای مسلحی است که کار خود را با تجاوز پیش می‌برند؛ تجاوز به شهر، روستا، خانه‌ها و زنان بیوه و دختران جوان و نوجوانی که به‌زور به‌همراهشان می‌برند… کیست که ویدیوهای شوکه‌کنندهٔ این صحنه‌ها را دیده و حالش دگرگون نشده باشد. به افغانستان فکر کنیم و غصه‌اش را بخوریم، یا به ایران و وضعیت قرمز کرونا که روزانه صدها مرگ‌ومیر بر جای می‌گذارد؟… به انسان‌هایی که تنها به‌دلیل به‌دنیا‌آمدن در مرزهای جغرافیایی مشخصی، هر یک به‌نوعی قربانیِ ملغمهٔ خشونت، فشار و سیاست‌های حاکمان داخلی از سویی و تحریم‌ها، سیاست‌ها و زدوبندهای دولت‌های بیگانه از سوی دیگرند.
دوشنبهٔ همین هفته دولت کانادا اعلام کرد که قصد دارد با کمک آمریکا، بریتانیا و دیگر متحدانش، ۲۰٬۰۰۰ پناه‌جوی افغان را در کانادا اسکان دهد البته معلوم نیست با بسته‌شدن سفارتخانه‌های کانادا و متحدانش در افغانستان، این امر چگونه قرار است عملی شود و عده‌ای این قول را بی‌ارتباط به منحل‌شدن مجلس و اعلام برگزاری زودهنگام انتخابات فدرال در تاریخ ۲۰ سپتامبر، نمی‌دانند.
خاطرنشان می‌شود که با توجه به اعلام انحلال پارلمان در روز یکشنبه ۱۵ اوت، متأسفانه فرصت کافی برای پرداختن به انتخابات پیشِ رو را در این شماره نیافتیم. تلاش خواهیم کرد در دو شمارهٔ آتی تا قبل از انتخابات، به این امر بپردازیم.