تحلیل نتایج همهپرسی تغییر نظام انتخاباتی بریتیش کلمبیا بر اساس نظرسنجی مؤسسهٔ انگس رِید
هومن کبیری پرویزی – ونکوور
با اعلام نتایج همهپرسی تغییر نظام انتخاباتی بریتیش کلمبیا توسط نهاد انتخابات استان (Elections BC) که حاکی از پیروزی قاطع موافقان حفظ وضعیت موجود بود، نظرات و تحلیل‌های گوناگونی از سوی هر دو جناح در تفسیر نتایج همهپرسی ارائه شد. اما به‌جز افراد و نهادهایی که همسو با یکی از جناح‌های «آری» یا «نه» بودند، نهادهای مستقلی هم به بررسی این نتایج پرداختند. در این نوشتار نتایج یکی از این نهادهای مستقل را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.
به‌گفتهٔ نهاد انتخابات بی‌سی، ۱٬۴۰۳٬۳۵۸ بستهٔ تکمیل شده تا پایان مهلت قانونی در ساعت ۱۶:۳۰ روز ۷ دسامبر به این نهاد رسید که حاکی از شرکت ۴۲٫۶ درصد واجدان شرایط در این همهپرسی بود.
نتایج همهپرسی سال ۲۰۱۸ بسیار شبیه نتایج همهپرسی ۹ سال پیش برای تغییر نظام انتخابات بود با این تفاوت که میزان مشارکت در همهپرسی سال ۲۰۱۸ به‌طور چشمگیری کاهش یافت (۱۲٫۵ درصد کمتر) که این امر شاید به‌دلیل برگزاری آن از طریق پست باشد. از آنجایی‌که همهپرسی سال ۲۰۰۹ هم‌زمان با انتخابات استانی برگزار شد، میزان مشارکت در آن بیشتر بود.
در همهپرسی امسال ۶۱٫۳ درصد از واجدان شرایط شرکت‌کننده در همهپرسی به حفظ نظام انتخاباتی فعلی رأی دادند. این در حالی بود که ۳۸٫۷ درصد به تغییر نظام انتخابات به نوعی از نظام انتخاباتی تناسبی رأی داده بودند.
منبع: نهاد انتخابات بریتیش کلمبیا (Elections BC)
در سال ۲۰۰۹ هم ۶۰٫۹۱ درصد از شرکت‌کنندگان در همهپرسی به حفظ نظام نخست‌نفری و ۳۹٫۰۹ درصد از شرکت‌کنندگان به نظام تناسبی رأی داده بودند که به‌نظر می‌رسد دیدگاه بریتیش کلمبیایی‌ها به نظام انتخاباتی استان در این مدت تغییر چندانی نکرده است.
چرا بریتیش کلمبیایی‌ها به نظام نمایندگی تناسبی «نه» گفتند؟
مؤسسهٔ تحقیقاتی انگس رِید (Angus Reid) پس از اعلام نتایج همهپرسی، اقدام به برگزاری نظرسنجی‌ای کرده و نتایج آن را در وب‌سایت خود منتشر کرده است۱. این مؤسسه بر اساس نظرسنجی انجام‌شده به این جمع‌بندی رسیده است که همسویی دیدگاه اغلب رأی‌دهندگان پیشین حزب بی‌‌سی‌لیبرال با رویکرد حزبشان (و البته نه لزوماً به‌خاطر پیروی از موضع حزب) در این همهپرسی و انشقاق در آرای رأی‌دهندگان حزب بی‌سی ان‌دی‌پی و حزب سبز دلیل اصلی پیروزی حامیان وضع موجود بوده است.
بر اساس یافته‌های نظرسنجی انگس رید، ۳۰ درصد از رأی‌دهندگان حزب بی‌سی ان‌دی‌پی برخلاف رویکرد حزبشان در این همهپرسی، به حفظ وضعیت موجود رأی دادند در حالی که تنها ۱۶ درصد از رأی‌دهندگان حزب بی‌سی لیبرال به تغییر نظام انتخاباتی رأی داده بودند.
همچنین این نظرسنجی نشان می‌دهد که ۴۱ درصد شرکت‌کنندگان در همهپرسی، پیش از آغاز کارزارِ موافقان و مخالفان همهپرسی و نظام تناسبی، تصمیمشان را در مورد اینکه می‌خواهند به کدام گزینه رأی بدهند، گرفته بودند و تنها ۵ درصد از مخاطبانِ نظرسنجی تصمیمشان را در پایان کارزار گرفتند.
این نظرسنجی همچنین نشان می‌دهد که جوانان خواهان تغییر بودند. ۶۷ درصد رأی‌دهندگان ۱۸ تا ۳۴ ساله به تغییر نظام انتخاباتی رأی داده بودند. حتی ۵۴ درصد رأی دهندگان ۳۵ تا ۵۴ ساله هم به تغییر نظام انتخابات رأی داده بودند ولی از قرار معلوم مشارکت افراد با سن بیش از ۵۵ سال توانست نقشی تعیین‌کننده‌تر ایفا کند که خود حاکی از مشارکت بیشتر این دسته از افراد در انتخابات داشته است.
هرچند کارزار تغییر نظام انتخاباتی به نظام تناسبی در نهایت شکست خورد، ولی بر اساس یافته‌های این نظرسنجی، توانست در دوره‌ای که تبلیغات آغاز شد، نظر تعداد بیشتری را به خود متمایل کند. کارزار جناح «آری» اندکی موفق‌تر از جناح «نه» بود. اگر این موفقیت نبود، نتیجهٔ همهپرسی با برتری قاطعانه‌تر حامیان وضع موجود به پایان می‌رسید.
مهم‌ترین دلیل کسانی که به تغییر نظام انتخاباتی رأی دادند، این باور بود که رأیشان در آینده اهمیت بیشتری خواهد یافت، ۷۸ درصد مخاطبان این نظرسنجی این موضوع را دلیل اصلی و ۱۶ درصد دیگر هم این موضوع را یکی از دلایل تصمیمشان اعلام کردند. همچنین ۷۶ درصد آن‌ها بر این باور بودند که نظام انتخاباتی کنونی منصفانه نیست. همچنین دو سوم کسانی که به تغییر نظام انتخاباتی رأی دادند، دلیلشان را اجبار سیاستمداران به یافتن نقاط مشترک با یکدیگر در صورت برگزاری انتخابات به شیوهٔ تناسبی دانستند. تنها ۱۹ درصد از مخاطبان در پاسخشان دلیل اصلی رأی دادن به نظام تناسبی را حمایت احزاب بی‌سی ان‌دی‌پی و سبز از همهپرسی و نظام تناسبی دانستند.
چکیدهٔ نظرات مخاطبان نظرسنجی در نمودار زیر منعکس شده است:
در سوی دیگر یعنی کسانی که به حفظ وضع موجود رأی دادند، مهم‌ترین دلیل برایشان بهتر دانستن نظام انتخاباتی نخست‌نفری و همچنین پیشگیری از تشکیل دولت‌های اقلیت و ائتلافی بیشتر بوده است. نکتهٔ جالب توجه دیگر این است که تنها ۱۷ درصد مخاطبان دلیل انتخابشان را حمایت حزب بی‌سی لیبرال از این نظام دانسته‌اند.
آیا نتیجهٔ همهپرسی حاکی از بی‌اعتمادی مردم به دولت کنونی بی‌سی است؟
اعلام نتایج همهپرسی، آن هم بر سر یکی از جنجال‌برانگیزترین موضوعاتی که می‌توانست آیندهٔ عرصهٔ سیاسی بریتیش کلمبیا و شاید حتی کانادا را با تحولی شگرف مواجه کند، از سوی مخالفان دولت و احزاب حاکم به بی‌اعتمادی مردم به دولت کنونی بی‌سی تفسیر شد و آنان از همین الان سقوط قریب‌الوقوع دولت را پیش‌بینی کرده‌اند. در نگاه اول شاید چنین پیش‌بینی‌ای چندان دور از واقع به‌نظر نرسد. در هر حال، تغییر نظام انتخاباتی جزو برنامه‌های اصلی دو حزبی که دولت بر اساس توافقشان شکل گرفته است، بود و رد آن توسط مردم بی‌سی را شاید بتوان به مخالفت آنان با دولت و احزاب حاکم تعبیر کرد. از سوی دیگر، رهبر جدید حزب بی‌سی لیبرال هم مهم‌ترین هدفش را در زمان انتخاب به سمت رهبری حزب، مخالفت با این همهپرسی اعلام کرده بود. پس شاید بتوان پیروزی او را رسیدن به هدف اصلی‌اش و پیروزی حزب متبوعش هم قلمداد کرد.
از سوی دیگر، رأی‌دهندگان تنها در ۴ حوزهٔ انتخاباتی خارج از ونکوور و ویکتوریا به تغییر نظام انتخاباتی به نظام انتخاباتی تناسبی رأی موافق دادند و در ۶۵ حوزهٔ انتخاباتی دیگر به حفظ وضع موجود رأی دادند. که این را هم عده‌ای تهدیدی جدی در انتخابات بعدی برای احزاب حاکم قلمداد کرده‌اند.
ولی آیا چنین دیدگاهی کاملاً درست و منطبق بر دیدگاه جامع مردم استان نسبت به دولت است؟
نخستین فرضی که چنین دیدگاهی را متزلزل می‌کند، بخشی از یافته‌های نظرسنجی انگس رید بود که پیش‌تر به آن اشاره شد. آن هم مربوط به بخشی که مردم حمایت احزاب از هر کدام از انواع نظام‌های انتخاباتی را دلیل رأی مثبت یا منفی خود قلمداد کرده بودند. در واقع شاید بتوان از این نتایج دریافت که ماهیت آرای رأی‌دهندگان موافق یا مخالف، فراحزبی بوده و به موضع احزاب مورد نظر رأی‌دهندگان، کمترین ارتباط را داشته است.
از سوی دیگر این نکته را باید در نظر داشت که مقبولیت یک دولت تنها به موضع آن در قبال نظام انتخاباتی بستگی ندارد. نتایج یک نظرسنجی دیگر۲ توسط مؤسسهٔ انگس رید که در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۸، یعنی درست چند روز پس از اعلام نتایج همهپرسی، منتشر شده است، نشانگر آن است که مقبولیت جان هورگان در بین بریتیش کلمبیایی‌ها از زمان انتخابش به سمت نخست‌وزیر استان کاهش اندکی (تنها ۵ درصد) یافته است که این اصلاً با نتایج همهپرسی در حوزه‌های انتخاباتی استان که بالاتر به آن پرداختیم، قابل قیاس نیست.
بر اساس یافته‌های این نظرسنجی، جان هورگان، نخست‌وزیر استان، یک سال و سه ماه پس از انتصابش به این سمت، تنها پس از دو نخست‌وزیر تازه‌کار منتخب استان‌های کبک (با کمتر از ۳ ماه سابقهٔ کار) و ساسکاچوان (با ۹ ماه سابقهٔ کار)، در جایگاه سومین نخست‌وزیر محبوب در سرتاسر کاناداست. این حاکی از آن است که سیاست‌های او در حوزه‌های دیگر توانسته نظر مثبت بریتیش کلمبیایی‌ها را به خود جلب کند.
نبرد مرگ و زندگی در کارزار سرنوشت‌ساز نانایمو و آزمونی برای همهٔ گمانه‌زنی‌ها
هر چند نظرسنجی‌ها ابزار خوب و نسبتاً مطمئنی برای گمانه‌زنی دربارهٔ نظرات و دیدگاه‌های مردم و پیش‌بینی واکنش و جهت‌گیری آنان در انتخابات است، هیچ‌گاه هیچ نظرسنجی‌ای نمی‌تواند صد در صد نتایجی منطبق بر واقعیت موجود ارائه کند. آنچه در انتخابات رخ می‌دهد، وابسته به عوامل گوناگون از جمله روند تحولات فاکتورهای کلیدی، مانند میزان اشتغال، مالیات، خدمات عمومی ارائه‌شده و همچنین شخصیت و مقبولیت نامزدهای شرکت‌کننده در انتخابات و رهبران احزاب و مواردی از این دست است که اغلب آن‌ها پیوسته در حال تغییرند. اگرچه تا زمان انتخابات عمومی استان و بررسی صحت و سقم همهٔ گمانه‌زنی‌های پس از همهپرسی مدت زمان نسبتاً زیادی باقی است، ولی از قضای روزگار و به فاصلهٔ بسیار کوتاهی پس از همهپرسی، سرنوشت دولت بریتیش کلمبیا به انتخابات میان‌دوره‌ای یک شهر کوچک ساحلی در جزیرهٔ ونکوور، گره خورده است.
در سپتامبر ۲۰۱۷ و زمانی که پس از کش و قوس‌های فراوان جان هورگان رهبر حزب بی‌سی ان‌دی‌پی با جلب حمایت حزب سبز توانست نایب فرماندار بریتیش کلمبیا را متقاعد کند که می‌تواند رأی اعتماد مجلس استان را به دست آورد و دولتی باثبات تشکیل دهد، این شبهه مطرح شده بود که در صورت کنار رفتن یک یا چند نماینده از احزاب حاکم و به‌دلیل تفاوت اندک در مجموع تعداد نمایندگان بی‌سی ان‌دی‌پی و حزب سبز با نمایندگان حزب بی‌سی لیبرال، امکان سقوط دولت وجود دارد.
حالا این به کابوسی برای دولت بدل شده است. در انتخابات شهری سال ۲۰۱۸، لئونارد کراگ، نمایندهٔ منطقهٔ نانایمو در مجلس استان، با شرکت در انتخابات شهرداری شهر نانایمو و انتخابش به سمت شهردار از مقام خود به‌عنوان نمایندهٔ مجلس استعفا کرد تا انتخابات میان‌دوره‌ای این شهر به کارزاری تمام‌عیار برای همهٔ احزاب و به‌ویژه برای بی‌سی لیبرالِ سرمست از پیروزی در همهپرسی، بدل شود. چرا که اگر آن‌ها بتوانند در این حوزهٔ انتخاباتی پیروز شوند، تعداد نمایندگان این حزب در مجلس با مجموع تعداد نمایندگان دو حزب بی‌سی ان‌دی‌پی و سبز برابر خواهد شد و قاعدتاً کار به انحلال مجلس و برگزاری انتخابات زودهنگام برای تشکیل دولت جدید خواهد انجامید.
هرچند باز هم نمی‌توان نتیجهٔ انتخابات یک حوزهٔ انتخاباتی را به همهٔ حوزه‌های استان تعمیم داد، ولی شاید بشود با این نمونه، صحت و سقم همهٔ حدس و گمان‌های هر دو جناح را به بوتهٔ آزمایش سپرد. چه آن‌ها که شکست دولت در همهپرسی را به‌منزلهٔ مخالفت مردم استان با آن‌ها قلمداد کرده‌اند و چه آن‌ها که گمان می‌کنند همهپرسی همه‌چیز نبوده و دولت توانسته است در حوزه‌های دیگر حمایت و نظر مردم استان را به خود جلب کند.
نانایمویی‌ها هم مانند اغلب مردم استان در این همهپرسی به نظام تناسبی رأی منفی دادند. ۵۴٫۰۹ درصد از مردم این حوزهٔ انتخاباتی به حفظ وضع موجود رأی دادند و تنها ۴۵٫۹۱ درصد از آن‌ها موافق تغییر نظام انتخاباتی به نظام تناسبی بودند که این برتری کاملاً چشمگیر جناح «نه» در این ناحیه را نشان می‌دهد.
در عین حال حزب بی‌سی ان‌دی‌پی از سال ۲۰۰۵ تاکنون در این ناحیه همواره پیروز بوده و در نیم قرن گذشته تنها دو نمایندهٔ غیر ان‌دی‌پی در این حوزه انتخاب شده‌اند. این دو فاکتور متضاد نانایمو را به بهترین آزمایشگاه برای راستی‌آزمایی دیدگاه‌های ذکر شده بدل می‌کند.
حتی تفاوت درصد آرای مردم از انتخابات استانی سال ۲۰۱۷ تاکنون در صورت پیروزی احتمالی نامزد بی‌سی ان‌دی‌پی، می‌تواند تا حد زیادی یکی از دو سوی طیف گمانه‌زنی‌های پس از اعلام نتایج همهپرسی را تقویت کند.
آخرین نظرسنجی‌های انجام‌شده۳ در این ناحیه حاکی از رقابت شانه‌به‌شانهٔ دو حزب بی‌سی ان‌دی‌پی و بی‌سی لیبرال است. بر این اساس شیلا مالکومسون، نامزد معرفی‌شده از سوی بی‌سی ان‌دی‌پی با برتری اندکی (۱٫۶ درصد) از تونی هریس، رقیب بی‌سی لیبرال خود پیش است.
در هر حال تا اوایل فوریه که این کارزار سرنوشت‌ساز به سرانجام برسد، بازار گمانه‌زنی‌ها و تفسیرهای هر دو جناح از نتایج همهپرسی کماکان داغ خواهد بود.
منابع:
۱. B.C. Electoral Reform Referendum: Voters’ motivations, and why proportional representation failed- وب‌سایت مؤسسهٔ انگس رید
۲. Premiers’ Performance: A Holly Jolly Christmas for Legault and Moe- وب‌سایت مؤسسهٔ انگس رید
۳. Nanaimo By-Election A Dead Heat; Singh And Bernier In Trouble In Their Ridings- وب‌سایت مؤسسهٔ مین استریت