زهرا جناب – ونکوور
در مقالهٔ پیش در مورد اهمیت ارزش‌دادن به دید و نظر کودکان در هنگام تصمیم‌گیری برای آن‌ها و درنظرگرفتن منافع و مصالح‌شان در جریان جدایی والدین صحبت کردیم. چندین روش مختلف برای دادن این فرصت به کودکان وجود دارد.
اگر والدین مستقیماً یا به‌واسطهٔ میانجی در حال مذاکره با یکدیگرند، کودک می‌تواند با موافقت همگی در آن جلسات شرکت کند. درطول جریان تشریک مساعی، کودک می‌تواند با مشاور کودک، شخصی که می‌تواند مدافع منافع کودک باشد، صحبت کند.
رسمی‌ترین فرم تهیهٔ گزارش، مستلزم ارزیابی کاملی است. معمولاً این نوع ارزیابی، «ارزیابی بخش ۲۱۱» نامیده می‌شود. این ارزیابی توسط متخصص مشاور درمانی تأییدشده و رسمی، که هم با کودک، هم با والدین و هم با افرادی مثل فامیل، معلمان کودک و مشاوران که به کودک نزدیک‌اند، در ارتباط است، تهیه می‌شود.
این مشاوران پس از مصاحبه با افراد یادشده، و آزمایش‌کردن آن‌ها، نظرات و پیشنهادات خود را در مورد کودک و والدین اظهار می‌کنند. اینگونه آزمایشات و مصاحبه‌ها معمولاً ماه‌ها به طول می‌انجامد و به‌دلیل مهم‌بودن جزئیات، این نوع گزارش یکی از پرخرج‌ترین راه‌هاست.
اگر به نوع ساده‌تری از این گزارش نیاز باشد، می‌توان گزارشی از نظرات و برداشت‌های کودک تهیه کرد که هنوز قابل تحلیل و بررسی است اما جزئیاتِ روش «ارزیابی بخش ۲۱۱» را ندارد. این نوع گزارش توسط متخصصی، مانند مشاور خانواده، مشاور متخصص روان‌درمانی تأییدشده، روان شناس یا روان‌پزشک، تهیه می‌شود. ابتدا یکی از این متخصصان ملاقاتی با کودک خواهد داشت، بعد با والدین کودک و افراد مهم دیگری که نقشی اساسی در زندگی کودک بازی می‌کنند. متخصص نظرات و دید کودک را به اطلاع دادگاه می‌رساند. او همچنین ارزش نظرات کودک را بر اساس حفظ منافع وی، مورد بررسی قرار می‌دهد. به‌عبارت دیگر، متخصص تمامی نظرات کودک را به دادگاه عرضه می‌کند. هزینهٔ تهیه گزارش نظرات کودک، کمتر از هزینهٔ تهیهٔ گزارش «ارزیابی بخش ۲۱۱» است، اما گاهی تهیه‌کردن این نوع گزارش هم می‌تواند ماه‌ها طول بکشد. مشاوران حقوق خانواده در بعضی موارد، طبق دستور دادگاه‌های استانی، می‌توانند این نوع گزارش را بدون دریافت هیچ‌گونه وجهی تهیه کنند، گرچه صف انتظار برای این خدمات رایگان بسیار طولانی است. معمولاً تهیهٔ این نوع گزارش بین ۶ تا ۹ ماه وقت می‌گیرد.
نوع دیگری از این گزارش می‌تواند توسط روانکاوان متخصص وکلایی که مهارت لازم را دارند، تهیه شود. به این نوع گزارش «صدای کودک» گفته می‌شود. این نوع گزارش، به حلاجی نظرات کودک نمی‌پردازد، بلکه تنها به دید، نظر و گفته‌های کودک توجه می‌کند. گزارش «صدای کودک» تا جایی که امکان داشته باشد به کلمه‌به‌کلمهٔ صحبت‌ها و عقاید کودک توجه می‌کند. تهیهٔ این گزارش خیلی سریع است وبه وقت متخصصی که گزارش را تهیه می‌کند، بستگی دارد. این گزارش کمترین هزینه را در بر دارد.
شخص مصاحبه‌کننده باید شخصی بی‌طرف باشد که نه طرفِ کودک و نه طرفِ والدین را بگیرد. دستور مصاحبه با کودک می‌تواند از طرف دادگاه یا طبق توافق کتبی امضاشده از طرف والدین باشد. مصاحبه‌کننده اطلاعات پایه در مورد والدین و دستور دادگاه را، اگر دستوری باشد، برای شروع مصاحبه می‌گیرد. مصاحبه‌کننده باید فقط به اطلاعاتی توجه کند که او را تحت تاثیر قرار ندهد. والدین با توافق یکدیگر کودک را به مصاحبه می‌برند. اگر خانواده‌ای بیشتر از یک فرزند داشته باشد، هر کودک به‌صورت جداگانه مصاحبه خواهد شد. طول مدت مصاحبه متنوع است، معمولاً بین یک تا دو ساعت خواهد بود و با جلسه‌ای دیگر دنبال خواهد شد.
در آغاز، مصاحبه‌کننده به کودک اطلاع می‌دهد که او یا کودک هیچ تصمیمی نخواهند گرفت و تصمیمات با والدین کودک یا با قاضی خواهد بود. مصاحبه‌کننده، روش مصاحبه را به کودک توضیح می‌دهد و مطمئن می‌شود که کودک راحت است. مصاحبه‌کننده تحت هیچ شرایطی نظرات خود را به کودک تحمیل نمی‌کند. پس از اتمام مصاحبه، مصاحبه‌کننده تمامی صحبت‌های انجام‌شده را با کودک بررسی می‌کند و مطمئن می‌شود که پیش ازفرستادن گزارش، کودک با تمامی آن صحبت‌ها موافق است. در ادامهٔ پیگیری مصاحبهٔ اول، مصاحبه‌کننده و کودک سؤالاتی را که ممکن است بعد از جلسهٔ اول ایجاد شده باشد، از یکدیگر می‌پرسند. همچنین گزارش اولیه برای کودک بازگو می‌شود تا گزارش تهیه‌شده را تأیید کند.
من یکی از متخصصان تهیهٔ گزارش شنیدنِ صدای کودکان‌ام و تعدادی از این گزارش‌ها را تهیه کرده‌ام. همچنین یکی از اعضای هیئت‌مدیره در انجمن «صدای کودکان» در استان بریتیش کلمبیا هستم. آموزش و تعلیم من در تهیهٔ این گزارشات سال‌ها پیش شروع شد، زیرا که قلباً برای شنیدن صدای کودکان در دورهٔ جدایی والدین اهمیت قائلم و همیشه خواسته‌ام که مطمئن شوم کودکان از بیشترین حمایت برخوردارند و کمترین ضرر‌ها را بپردازند.
وقتی که به اولین مصاحبهٔ خود فکر می‌کنم، به‌خاطر می‌آورم که از کودکِ مصاحبه‌شونده مضطرب‌تر بودم. اما به محض آنکه مصاحبه شروع شد و چند سؤال از او پرسیدم، متوجه شدم که ما هر دو در وضعیت آرام و راحتی قرار داریم. این تجربهٔ بسیار گران‌مایه‌ای‌ست که گردآوری کرده‌ام و باید بگویم که بعد از این‌همه سال تجربه، هنوز گاهی اوقات از هوشیاری کودکان متعجب می‌شوم. کودکان می‌دانند که چه می‌خواهند و چرا آن چیز را می‌خواهند.
در حالی‌که ما به کودکان اطمینان می‌دهیم که آن‌ها برای آنکه با کدام یک از والدین زندگی کنند یا چقدر با هر کدام از والدین وقت خواهند گذارند، تصمیم نخواهند گرفت، اما مهم است که صدایشان شنیده شود.
اگر مایلید اطلاعات بیشتری در مورد انجمن صدای کودکان در استان بی‌سی داشته باشید، لطفاً به وبسایت www.hearthechild.ca مراجعه کنید یا با دفتر من تماس بگیرید.
.