منیژه غفاری – ونکوور
خانم غفاری عزیز، من زنی ۴۲ ساله‌ام، حدود ۱۸ سال است که ازدواج کرده‌ام و دو فرزند دارم. اختلافات من و شوهرم اول کم و ساده بود. اما در حال حاضر عصبانیت‌هایش من را شدیداً به وحشت می‌اندازد و دائمأ احساس ناامنی برای خودم و بچه‌هایم می‌کنم. در طول سال‌های زندگی مشترک، من را بیش از چند باری نزده، ولی به‌مرور زمان دفعات آن بیشتر شده است. تا جایی که الان هر زمانی احساس خشم دارد، دستش را به‌حالت زدن بالا می‌برد. مسائل دیگری مانند داد و فریاد، بهانه‌گیری‌ها، پرت‌کردن و شکستن وسایل، کم و بیش همیشه بوده و مشکلات دیگری که من از بیانشان شرم دارم، اما بسیار دردآورند. شما در مورد علائم شناسایی رابطه‌ای ناسالم صحبت کردید، و مطرح کردید که روابط خشنونت‌آمیز با روابط ناسالم فرق دارد. به سؤالات هفتهٔ قبل شما پاسخ دادم و خیلی از آن‌ها شامل حال من می‌شود. اما در حال حاضر شرایط من حادتر است. آیا ابزاری برای ارزیابی بهتر شرایطم دارید؟ پیشنهاد شما چیست؟ خیلی متشکرم.
م. چ. – سوری
از شرایط بسیار دشواری که در آن زندگی می‌کنید، بی‌نهایت متأسفم. از بابت سؤال بسیار خوبتان سپاسگزارم. امیدوارم جواب، نه تنها به شما، بلکه به همه عزیزانی که شاید در شرایط نسبتاً مشابهی زندگی می‌کنند، کمک کند. در عین حال، امید دارم همگی ما با آگاهی به‌سمتِ جامعه‌ای سالم‌تر و جدا از خشم و ظلم حرکت کنیم.
همان‌طور که رابطهٔ سالم بر بستر احترام و برابری بین دو انسان است، رابطهٔ بیمارگونه بر بستر کنترل و اِعمالِ قدرت است. این اِعمالِ قدرت، اکثراً بر بستر بی‌اعتمادی، بی‌احترامی و ستم بر فرد ضعیف‌تر که دسترسی به امکانات و حمایت‌های مالی، خانودگی، قانونی و غیره ندارد، پایه‌گذاری شده‌است.
این رابطهٔ مبتنی بر قدرتِ نابرابر و کنترل (Abusive Relationship)، در ابتدا از مسائلی به‌ظاهر بسیار پیش‌پاافتاده، مانند بکن و نکن‌‌های ساده شروع می‌شود، و به جایی می‌رسد که احساس می‌کنید که جای هیچ‌گونه ابراز هویت ندارید. این چرخه در ابتدا با شدتی کمتر و با پراکندگی صورت می‌گیرد، اما در طول گذشت زمان شدیدتر و منسجم‌ترمی‌شود. در اواخر دههٔ ۱۹۷۰ میلادی، خانم Lenore E. Walker روان‌شناس آمریکایی و نویسندهٔ کتاب معروف The Battered Women پس از مصاحبه و مطالعه و بررسی ۱۵۰۰ پروندهٔ پیرامون خشونت‌های خانگی (Domestic Violence)، کشف کرد که خشونت‌های خانگی دارای الگویی رفتاری است و آن را چرخهٔ خشونت (Cycle of Abuse) نامید.
یکی از ساده‌ترین ابزار شناسایی یک رابطهٔ خشونت آمیز جواب دادن به مجموعه سؤالات زیر است، که از شما و عزیزان دیگری که در شرایطی مشابه‌اند، خواهش می‌کنم در حد توان خود، صادقانه به سؤالات زیر جواب دهید و هر موردی را که شامل حالتان می‌شود، علامت بزنید.
- آیا او شما را متهم به کارهایی که انجام نداده‌اید، می‌کند؟
- آیا او حسود است؟
- آیا احساسات شما را نادیده می‌گیرد؟
- آیا برای رفتار خشونت‌آمیز خود، شما را مقصر می‌شمارد؟
- آیا همواره شما را تهدید به متارکه و یا طلاق می‌کند؟
- آیا نژاد، فرهنگ یا جنسیت شما را مورد انتقاد قرار می‌دهد؟
- آیا شما، دوستان، و خانواده‌تان را مورد بی‌احترامی قرار می‌دهد و تحقیر می‌کند؟
- آیا امکان ابراز عقیده را از شما می‌گیرد؟
- آیا مایهٔ خجالت یا بی‌آبرویی شما می‌شود؟
- آیا اصرار دارد که شما به رفتارهایی خلاف عقیده و اعتقاد قلبی خود دست بزنید؟
- آیا تعمداً موجب رعب و وحشت شما می‌شود؟
- آیا شما را از دوستان و خانواده دور می‌کند؟
- آیا همواره دروغ می‌گوید؟
- آیا عقاید و تحصیلات شما را مسخره می‌کند؟
- آیا بر اعمال و رفتار شما نظارت می‌کند؟
- آیا در مورد شما کوتاهی می‌کند؟
- آیا مانع روابط دوستی مورد علاقه‌تان می‌شود؟
- آیا مانع ادامهٔ تحصیل یا رشد فردی شما می‌شود؟
- آیا برای استفادهٔ شما از اتومبیل یا وسایل مشترک، مانع می‌شود یا محدودیت ایجاد می‌کند؟
- آیا از صحبت با شما خودداری می‌کند؟
- آیا با رانندگی غیرمحتاطانه موجب هراس شما می‌شود؟
- آیا تهدید به خودکشی می‌کند؟
- آیا شما را تهدید می‌کند که به مرکز نگهداری از بیماران روانی/تیمارستان خواهد برد؟
- آیا تهدید به ازبین‌بردن وسایل شما می‌کند؟
- آیا تهدید به صدمه‌رساندن به فرزندان، خانواده یا دوستان شما می‌کند؟
- آیا تهدید به آسیب‌رساندن به حیوانات خانگی‌تان می‌کند؟
- آیا تهدید به جداکردن بچه‌‌ها از شما و بردنشان به ایران می‌کند؟
- آیا تهدید به خیانت به شما می‌کند؟
- آیا تهدید می‌کند که شما را به خانه راه نخواهد داد؟
- آیا تهدید می‌کند که از خانه بیرونتان خواهد کرد؟
- آیا تهدید می‌کند که از شما به مسئولین شکایت خواهد کرد؟
- آیا تهدید می‌کند که فرزندانتان را از شما خواهد گرفت؟
- آیا تهدید می‌کند که به شما پول نخواهد داد؟
- آیا از اسلحه به عنوان تهدید استفاده می‌کند؟
- آیا به قصد تنبیه، از ابراز علاقه یا تأئید شما خودداری می‌ورزد؟
- آیا از انجام مشاوره یا درمان خودداری می‌کند؟
به چند درصد از سؤالات بالا پاسخ مثبت دادید؟ این‌ها در واقع زنگ خطرهای رابطهٔ بیمارگونهٔ همراه با خشونت است.
بر اساس تعریف سازمان ملل، خشونت علیه زنان این است: «هر عمل خشونت‌آمیز بر اساس جنسیت فرد، که چه به‌طور قطعی و چه به‌طور احتمالی، منجر به آزار و آسیب فیزیکی، جنسی/سکسی، روانی و فکری شود؛ از جمله تهدیدکردن، محدودکردن و گرفتن آزادی‌های فردی، چه در محیط اجتماعی و چه در پشت درهای بسته.»
همان‌طور که در بحث‌های گذشته اشاره کردم، «در رابطهٔ بیمارگونهٔ خشونت‌آمیز، سیستم قدرتی بین طرفین، نابرابر و بر بستر اِعمالِ قدرت و کنترلِ یک فرد بر دیگری است که در ابعاد گسترده‌‌تر، بلندمدت‌تر و سازمان‌یافته‌ای صورت می‌گیرد.» متأسفانه آمارهای رسمی کانادا نشان می‌دهد که بیش از۸۰٪ از خشونت‌های خانوادگی از سوی مرد به زن است. در کانادا هر ۱۷ دقیقه یک زن، از شریک مرد زندگی‌اش کتک می‌خورد.
بر اساس آمار در کانادا هر ۶ روز یک زن توسط شریک مرد زندگی‌اش به قتل می‌رسد. در سال ۲۰۱۴، از میان ۸۳ پروندهٔ پلیس مربوط به خشونت‌های خانوادگیِ منجر به قتل، ۶۷ پرونده (بیش از ۸۰٪) مربوط به قتل زنان به وسیلهٔ شریک جنسی‌شان بوده است. (Homicide in Canada, 2014, Statistics Canada, table 6.)
هر شب، ۳٬۴۹۱ زن و۲٬۷۲۴ کودک، به پناهگاه زنان برای امنیت جانی پناه می‌آورند. و متأسفانه، هر شب ۳۰۰ زن و کودک به‌علت نبودن جا در خانه‌های امن، پس زده می‌شوند. (Shelter for Abused Women in Canada, 2014, Statistics Canada)
البته باید به یاد داشته باشیم که این آمارهایِ مربوط به خشونت‌هایِ خانوادگی علیه کودکان و زنان، فقط عدد و رقم نیست؛ بلکه گویای رنج یک کودک و یا زن پیرامون ماست که برای ادامهٔ زندگی‌اش تقلا می‌کند.
گوشه‌ای از خشونت علیه زنان شامل موارد زیر است:
۱- خشونت خانوادگی بر بستر جنسیت
۲- تجاوزهای جنسی (Sexual Assault & Rape)، آزارها و تجاوزهای جنسی در ازدواج (In Marital Sexual Assault)
۳- آزارها و تجاوزهای جنسی به محارم (Incest Sexual Abuse)
۴- قتل‌های ناموسی
۵- ازدواج اجباری
۶- ختنهٔ زنان
۷- قاچاق زنان و کودکان برای فروش در بازارهای بردگی جنسی و ازدواج‌های اجباری
۸- تجاوز به زنان در جنگ‌ها، به‌عنوان سلاح جنگی علیه «دشمن»
گفتگوی امروزمان را با قسمتی از سخنان کوفی عنان، دبیرکل سابق سازمان ملل متحد، در کنفرانس بین‌المللی «دنیایی عاری از خشونت علیه زنان» پایان می‌دهم:
«به جرئت می‌توان گفت که خشونت علیه زنان، یکی از شرم‌آورترین موارد نقض حقوق بشر است؛ و به جرئت، یکی از شایع‌ترین موارد نقض حقوق بشر. متأسفانه، نه مرزهای جغرافیایی می‌شناسد، و نه به مرزهای فرهنگی و طبقاتی محدود می‌شود. تا زمانی که خشونت علیه زنان ادامه دارد، ما به‌عنوان یک جامعه نمی‌توانیم ادعای حرکت به‌سوی جامعه‌ای برابر، مترقی و صلح‌طلب را بکنیم.»
خانم م. چ. عزیز، امیدوارم این ارزیابی به شما درک بهتری از شرایط موجودتان بدهد و اگر چیزی بیش از ۵۰ یا ۶۰ درصد از این موارد در روابطتان وجود دارد، به شما پیشنهاد می‌کنم هرچه زودتر به یک مشاور که کار تخصصی‌اش خشونت‌های خانوادگی است مراجعه کنید.
لطفاً سؤالات خود را به شمارهٔ ۶۶۶۲-۷۸۰-۶۰۴ تکست کنید و یا به آدرس ایمیل counselling@hamyaari.ca بفرستید.
با آرزوی آرامش برای همهٔ شما عزیزان.
با محبت، منیژه