چرا به ناصرالدین شاه «سلطان صاحبقران» می‌گفتند و این لقب به چه معنا بوده است؟

تألیف: مهرداد آهن‌خواه – ایران

به باور بسیاری از مردم به‌کاربردن لقب «سلطان صاحبقران» برای ناصرالدین شاه، بیانگر سلطنت پنجاه‌سالهٔ او است. چرا که هر «قران» برابر «نیم قرن» است و می‌دانیم که قرن به‌معنی یک‌صد سال می‌باشد، پس «قران» هم معادل «۵۰ سال» می‌شود.

این در حالی است که ناصرالدین شاه درست در همان روزی که پنجاه سال پادشاهی‌اش را به‌پایان رسانیده بود، در شاه عبدالعظیم به‌دست میرزا رضای کرمانی ترور شد.

اکنون این پرسش به‌میان می‌آید: در حالی‌که ناصرالدین شاه در آستانهٔ پنجاهمین سال سلطنت خود به‌قتل رسیده است، چرا در زمان حیاتش ملقب به «سلطان صاحبقران» شده بود؟

پاسخ این است که، در گذشته هر قرن را نود (یا هشتاد) سال حساب می‌کردند و هر دورهٔ سی (یا بیست‌وپنج) ساله را یک «قران» می‌گفتند، پس کسی که به سی‌اُمین سال زندگی خود می‌رسید، یک «قران» را پشت سر گذاشته بود. یعنی پادشاهی که بیش از سی سال سلطنت کرده بود، «صاحبقران» نامیده می‌شد.

در سال ۱۲۹۳ قمری ناصرالدین شاه به‌مناسبت سی‌اُمین سالگرد سلطنت خود سکه‌ای ضرب کرد که بر آن نوشته شده بود: «ناصرالدین شاه غازی خرد صاحبقران». و پس از آن تاریخ او رسماً لقب «سلطان صاحبقران» را در تمام مکاتبات اداری و خصوصی خود به‌کار می‌برد.

لقب فتحعلی شاه قاجار نیز «سلطان صاحبقران» بود، چرا که بیش از «بیست و پنج سال» شاهی کرد. (در زمان او «بیست و پنج سال» یک «قران» حساب می‌شد.) این عبارت پشت الماس دریای نور دیده می‌شود: «سلطان صاحبقران فتحعلی شاه قاجار».

پیش از آن به نادرشاه افشار و شاه‌عباس دوم صفوی نیز «سلطان صاحبقران» می‌گفتند ولی بیشترین شهرت برای این لقب، از آنِ ناصرالدین شاه قاجار است.