قسمت قبلی این مطلب را در اینجا بخوانید
دکتر محرم آقازاده – ونکوور
اشاره
پول به هر شیئی اطلاق می‌شود که بتوان بر اساس آن خدمت یا کالایی را خریداری کرد یا قدرتی را اعمال نمود. در طول تاریخ از اشیاء مختلفی به‌مثابهٔ پول استفاده شده است. طلا و نقره از فلزاتی بوده‌اند که از آن‌ها برای مبادله استفاده می‌شده است. امروزه، بیشترین حجم پول مورد استفاده در تمامی کشورهای دنیا، پول فیات است. فیات پولی است که دارای ارزش ذاتی نیست و کنترل ارزش آن در اختیار حکومت است.
لغت‌شناسان بر این باورند که واژهٔ پول، همان پولیس است. پولیس، پولی بوده است که از مس ساخته می‌شد. برخی بر این باورند که کلمهٔ پولیس در آغاز در فینیقیه استفاده شد و از آنجا به کشورهای دیگر رفت و کلمهٔ فلوس که هنوز در برخی کشورهای خاور نزدیک و خاورمیانه مصطلح است، همان پولیس است، همچنین کلمهٔ پول که در زبان فارسی هم رایج است از پولوس گرفته شده است.
پول از دوران قاجار تا اکنون
واحد اصلی پول قاجار تومان، قران و شاهی بود. تومان واژۀ ترکی اُیغوری است به معنی ده‌هزار که در تقسیمات لشکری هر ده‌هزار سرباز تومان و فرمانده‌ٔ آنان امیرتومان نامیده می‌شد. تا پیش از قاجار از این واحد پولی استفاده نمی‌شد. در دورۀ مغول ده‌هزار دینار را برابر تومان می‌دانستند. کسروی یک‌تومان مغول را برابر صدهزار تومان امروز می‌داند. تومانِ طلا اولین بار در زمان فتحعلی‌شاه قاجار ضرب شد. وزن آن در ۱۲۲۴ قمری (۱۱۸۸ شمسی) یک مثقال و یک‌ششم مثقال بود. در سال ۱۲۹۸ قمری در زمان ناصرالدین‌شاه، وزن طلای تومان کاهش یافت و ارزش آن برابر ده‌قران نقره یا ده‌هزار دینار شد. اما سکه‌ای به نام دینار وجود نداشت. در سال ۱۳۰۸ شمسی که آحاد پول ایران تغییر کرد، تومان به معنای ده ریال شد که هنوز هم این لفظ رایج است.
در زمان فتحعلی‌شاه، سکهٔ نقره‌ٔ جدید، یعنی «قران» متداول شد، که معادل یک‌دهم تومان و پنج‌عباسی یا بیست‌شاهی بود. در این زمان، شاهی به‌صورت سکهٔ مسی درآمده بود. بنابراین سه شکل سکه در ایران رایج بود: تومان طلا، قران نقره و شاهی مسی. ولی پول رایج سکه‌های نقره بود. پول دورهٔ قاجار تا اوایل دورهٔ پهلوی رایج بود. اما طلا پشتوانهٔ پول نبود. در سال ۱۳۰۸ شمسی طلا پشتوانهٔ پول شد. مسکوک نقره‌ٔ یک‌ریالی به نمایندگی ریال طلا در کشور رایج و قران برچیده شد؛ مسکوک نقره، نیم‌ریالی، دوریالی و پنج‌ریالی شد.
ریال در اصل واژه‌ای اسپانیایی است. ریال در زبان اسپانیایی، سکه‌ای نقره‌ای است و معنای آن «شاهی» است. این واژه مترداف «رویال» (Royal) انگلیسی و «رگالیس» لاتین است که آن هم به معنای شاهی و از ریشهٔ «رکس» (Rex) یعنی شاه است. از مسکوکات قانونی طلا در ایران در دورهٔ رضاشاه، سکهٔ پهلوی است که بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۱۰ شمسی در مجلس شورای ملی، که برای تعیین واحد و مقیاس پول ایران به تصویب رسید، سکهٔ پهلوی طلا به ارزش صدریال ضرب شد. این سکه دارای عیار ۹۰۰ در هزار بود و با عکس شیر و خورشید و پادشاه مزین شده بود. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در بهار ۱۳۵۸ سکهٔ طلای ایرانی به‌نام «بهار آزادی» ضرب شد که دارای همان عیار پهلوی است. مسکوکات ریال نیز در این دوره ضرب و اسکناس نیز مانند زمان پهلوی منتشر شد.
ضرورت آموزش پول
پول اساس هر مبادلهٔ شخصی و سازمانی است. افزون بر این، ارزش کار انسان‌ها، ارزش خدمات، ارزش موقعیت‌ها و بسیاری از مواردی از این دست بر مبنای پول سنجیده می‌شود. بر این اساس، مبنای هر درآمد و هزینه‌ای پول در نظر گرفته می‌شود. فهم این موضوع، کودکان را یاری می‌کند به برنامه‌ریزی مالی، برنامه‌ریزی خرج‌کردن پول و تصمیم‌گیری پولی بها بدهند.
کودکان از سنین پیش‌دبستانی به این سو، برای یادگیری پول و ارزش‌های مرتبط با آن آمادگی دارند. بنابراین، والدین نباید نگران آمادگی فرزندانشان برای یادگیری مفاهیم مربوط به پول باشند.
اهداف عینی درس
- فهم ارزش تبدیلی سکه‌ها
- فراگیری نام سکه‌ها و اسکناس‌ها
فعالیت‌هایی برای دانش‌آموز
در زیر چند نوع فعالیت معرفی می‌شود که متناسب با سن فرزندانتان می‌توانید آن‌ها را مورد استفاده قرار دهید یا آنکه خودتان بر اساس فعالیت‌های معرفی‌شده، فعالیت دیگری را برای فرزند یا فرزندانتان در نظر بگیرید.
فعالیت شمارهٔ ۱- پول‌بازی
یکی از فعالیت‌های سرگرم‌کننده و در عین حال اثربخش برای آشنایی با پول و ارزش انواع سکه و اسکناس، متوجه‌کردن کودکان به ویژگی‌های ظاهری آن‌ها است. بسیار از افراد با این که سالیانی از انواع اسکناس و سکه استفاده می‌کنند، از علایم و نقش‌ونگار روی پول‌ها آگاهی ندارند.
وقتی همگی در منزل‌اید یا آنکه در میهمانی هستید یا مهمان دارید، سرگرم‌شدن را بهانه کنید و کودکان را برای شناخت پول به پول‌بازی فرابخوانید.
برای انجام پول‌بازی، انواعی اسکناس و سکه را از پیش آماده کنید. برای جلب توجه بیشتر کودکان به بازی، برای آنان جایزهٔ پولی یا معادل پولی در نظر بگیرید. بر اساس نظر خودتان می‌توانید بازی را با اسکناس یا سکه شروع کنید.
از کودکان بخواهید نشان‌های روی پول‌ها را حدس بزنند. پس از این کار، اسکناس و سکه را همراه با توضیح دربارهٔ نقش‌ونگارهای آن‌ها معرفی کنید. در پایان، برای هر کس بر اساس میزان تلاششان تشویقی پولی یا معادل پولی بدهید.
فعالیت شمارهٔ ۲- قیمت‌گذاری وسایل خانه
یکی از ساده‌ترین و در دسترس‌ترین فعالیت‌ها برای فهماندن ارزش واقعی پول به کودکان، انجامِ فعالیت قیمت‌گذاری بر وسایل و اثاثیهٔ خانه است. برای انجامِ این فعالیت، نخست از فرزندتان بخواهید مقدار پولی را که برای هر یک از وسایل و اثاثیه منزل پرداخته‌اید، حدس بزند. سپس، رقمی را که برای خرید وسایل پرداخته‌اید به فرزندتان بگویید. سرانجام، از فرزندتان بخواهید فهرستی از اثاثیهٔ منزل تهیه کند و قیمت‌های آن‌ها را بنویسد. در پایان، بهتر خواهد بود اگر جمع کل پرداختی را محاسبه کند. چنانچه فرزندتان در محاسبهٔ قیمت کل مشکل دارد، به او کمک کنید.
یکی از کارهای مطلوب آن است که با فرزندتان برای تهیهٔ فهرست اثاثیه و محاسبهٔ قیمت از نرم‌افزار اکسل استفاده کنید. استفاده از ماشین حساب هم می‌تواند به جذابیت کار کمک کند.
نمونه‌ای از فهرست اثاثیهٔ منزل در زیر آمده است:
[table id=13 /]
شمایی از جدول بالا در اکسل
فعالیت ۳- تجربهٔ بشری
ضرب‌المثل‌ها چکیدهٔ تجربهٔ بشری‌اند و برخی از آن‌ها بسیار آموزنده‌اند. از میان ضرب‌المثل‌هایی که در ادامه آمده است، انتخاب کنید و متناسب با موقعیت برای فرزندتان بگویید. اگر در جمع خانواده یا در میهمانی دورِهمی حضور دارید، از سایرین بخواهید دربارهٔ پول ضرب‌المثل بگویند. شما هم به آنان در بهتربیان‌کردنِ ضرب‌المثل‌ها یاری کنید.
ضرب‌المثل‌هایی دربارهٔ پول
۱- افرادی که با بی‌دقتی پولشان را خرج می‌کنند، بالاخره فقیر می‌شوند.
۲- آدم خوش‌حساب شریکِ مال مردم است.
۳- کسی که در بازپرداخت بدهی خود خوش‌قول باشد، همیشه می‌تواند پول قرض بگیرد.
۴- کسی که به نوازنده پول می‌دهد، تصمیم می‌گیرد که چه آهنگی بنوازد.
۵- پول داشته باش، رو سبیل شاه نقاره بزن.
۶- پول علف خرس نیست که راحت بشود آن را بدست آورد.
۷- وقتی پول داری، می‌توانی ازش کار بکشی، از قرض بگیری روزگارت را سیاه می‌کند.
۸- عشق به پول، ریشهٔ تمام بدی‌هاست.
۹- با سرمایه‌گذاری می‌شود از پول، پول درآورد.
۱۰- بهتر است نه قرض بدهی و نه قرض بگیری.
۱۱- پول و ثروت مانند پرنده بال دارند و اگر دقیق نباشی، فوری می‌پرند.
۱۲- آدم پولدار که باشد، دوستان واقعی خود را نخواهد شناخت.
۱۳- خُردخُرد چیزخریدن ثروت آدم را بر باد می‌دهد، باید از پول‌خُردها مواظبت نمود وگرنه اسکناس‌های درشت خودشان مواظب خودشان‌اند.
۱۴- با پول نمی‌شود همه چیز را خرید.
۱۵- پول به انسان شخصیت می‌بخشد.
۱۶- پول قدرت است.
۱۷- پول از عسل هم شیرین‌تر است.
آزمون
جواب درست هر سؤال را با گذاشتن علامت (√) مشخص کنید.
۱- این سکه، سکۀ چنددلاری است؟
جواب: ۱ دلاری
۲- یک‌صد دلار برابر چند تا یک‌دلاری است؟
| جواب: | ۱۰۰ تا ۱ دلاری |
۳- یک اسکناس ۵۰ دلاری را می‌توان با چند اسکناس ۱۰ دلاری عوض کرد؟
| جواب: | ۵ اسکناس ۱۰ دلاری |
۴- دویست سنت برابر چند دلار است؟
| جواب: | ۲ دلار |
۵- با کدام‌یک یا چند اسکناس از اسکناس‌های زیر می‌توانید دوچرخه‌ای برای خود بخرید؟
| جواب: | ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار برای خرید دوچرخه‌ای معمولی کافی است. |
۶- یک‌چهارمِ ده دلار، چند دلار و چند سنت است؟
جواب: ۲ دلار و ۵۰ سنت