هومن کبیری پرویزی – ونکوور
در شمارهٔ گذشته به مناطقی از خاک آمریکا اشاره کردیم که دسترسی به آن‌ها تنها از طریق خاک کانادا امکان‌پذیر است. در این شماره مروری خواهیم داشت بر یکی دیگر از مرزهای جالب توجه بین دو کشور آمریکا و کانادا.
خیابان کَنوسا (Canusa Street) که در زبان فرانسه به آن rue Canusa می‌گویند، خیابانی است در مرز آمریکا و کانادا که یکی از مشهورترین مرزهای غیرعادی دنیا به شمار می‌رود. نام این خیابان از سه حرف اول نام کشور کانادا یعنی Can و مخفف نام ایالات متحدهٔ آمریکا یعنی USA گرفته شده است.
خیابان کنوسا از میان دو شهر کوچک استنستید در استان کبکِ کانادا و دربی لاین در ایالت ورمانت آمریکا می‌گذرد و در بخشی از مسیرش درست خط مرزی دو کشور را مشخص می‌کند، به‌طوری که خط‌کشی وسط این خیابان مرز دو کشور همسایه است و گذشتن از آن به‌معنای عبور از مرز! حال آنکه این بخش از خیابان مانند همهٔ خیابان‌های عادی شهر است که در دو طرف آن خانه‌های مسکونی قرار دارد.
خط آبی‌رنگ بخشی از خیابان است که مرز بین کانادا و آمریکا را مشخص می‌کند.
برخی از ساکنان قدیمی این خیابان روزهایی را به یاد دارند که با بچه‌های همسایه‌های روبهرو با هم بازی می‌کردند و دوستان صمیمی بودند. با وجود اینکه این مرز طی صدها سال تغییری نداشته و همیشه این خیابان مرز دو کشور را مشخص می‌کرده، ولی پس از حملات تروریستی یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ به برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک، کنترل‌های مرزی بسیار بیشتری در همهٔ مرزهای دو کشور کانادا و آمریکا، ازجمله همین مرز انجام می‌شود.
حالا دیگر گذشتن از عرض خیابان برای دیدار با همسایگان روبهرو امکان‌پذیر نیست و اگر یکی از همسایگان بخواهد به‌دیدار همسایهٔ خانهٔ مقابلش برود، باید به نزدیک‌ترین ایستگاه مرزبانی که چندصد متر آن‌طرف‌تر است برود و از آنجا پس از پاسخ به پرسش‌های افسر مرزبانی دوباره همان مسیر را در خط مقابل خیابان تا نزدیکی خانه‌اش در آن‌طرف خیابان بپیماید تا بتواند به مهمانی در خانهٔ همسایه‌اش برود.
دوربین‌های مداربسته در سرتاسر خیابان قرار داده شده و گشت‌های مرزبانی مدام از آن می‌گذرند. در بخش‌های مختلفی از خیابان، تابلوهایی قرارداده شده و به رهگذران هشدار می‌دهد که از عرض خیابان نگذرند و در صورتی‌که کسی این هشدارها را نادیده بگیرد، ممکن است از سوی مأموران مرزبانی یکی از دو کشور دستگیر شود و مورد بازجویی قرار گیرد.
شرایط ویژهٔ این خیابان دست‌مایهٔ ساخت مجموعهٔ تلویزیونی کمدی‌ای قرار گرفته که البته هنوز نمایش عمومی نداشته است. این مجموعهٔ تلویزیونی نامش را از نام همین خیابان گرفته؛ خیابان کنوسا (Canusa Street)، ساخت این مجموعهٔ تلویزیونی در سال ۲۰۲۳ آغاز شده و ماجرای دو خواهر دوقلوست که یکی مأمور گشت مرزی ایالات متحده است و دیگری افسر پلیس سواره‌نظام کانادا و این دو در دو سوی خیابان کنوسا به حل و فصل پرونده‌های جنایی و در عین حال رقابت با یکدیگر مشغول‌اند.
اما خیابان کنوسا تنها جذابیت این منطقه نیست. در بخش‌های دیگری از این دو شهر مرزهای جالب توجه دیگری هم وجود دارد. مثلاً مرزگذاری با گلدان! در بخش‌هایی از شهر مرز دو کشور را چند گلدان مشخص می‌کند. نمونهٔ آن را در عکس‌های زیر می‌توانید ببینید:
تابلوی سمت چپ تصویر به رهگذران هشدار می‌دهد از این نقطه وارد خاک آمریکا نشوند.
تصویر همان مرز که این بار از داخل خاک آمریکا گرفته شده است. تابلوی سمت چپ تصویر به رهگذران هشدار می‌دهد از این نقطه وارد خاک کانادا نشوند.
کتابخانه و سالن اپرای هاسکل
کتابخانه و سالن اپرای هاسکل هم یکی دیگر از نقاط جذاب این منطقه است. این کتابخانه و سالن اپرا، بنایی است به‌سبک نئوکلاسیک که روی خط مرزی محلهٔ راک آیلندِ استنستید در کبک کانادا و دربی لاین در ورمانت آمریکا قرار گرفته است. سالن اپرا در ۷ ژوئن ۱۹۰۴ آغاز به کار کرد و عمداً در مرز بین دو کشور ساخته شد. در دههٔ ۱۹۷۰، این عمارت به‌عنوان میراث ملی هر دو کشور اعلام شد.
کتابخانه دو آدرس مجزا دارد: آدرس اول خیابان کاسول در دربی لاین از ایالت ورمانت آمریکاست و آدرس دوم خیابان چرچ در شهر استنستید در استان کبک کانادا. مجموعهٔ کتابخانه و سالن اپرا در استنستید واقع شده‌اند، اما ورودی اصلی مجموعه و اکثر صندلی‌های سالن اپرا در دربی لاین قرار گرفته‌اند. به‌همین دلیل است که گاهی به کتابخانهٔ هاسکل لقب «تنها کتابخانهٔ فاقد کتاب در ایالات متحده» و به سالن اپرا نیز لقب «تنها سالن اپرای فاقد صحنهٔ نمایش در ایالات متحده» داده می‌شود. هیچ ورودی‌ای از سمت مرز کانادا وجود ندارد، البته درِ خروج اضطراری در این قسمت تعبیه شده است. تمام کارکنان و بازدیدکنندگان باید از ورودی واقع در خاک آمریکا برای دسترسی به ساختمان استفاده کنند. کارکنان و بازدیدکنندگان کانادایی مجموعه اجازه دارند که بدون گذشتن از ایستگاه مرزبانی به کتابخانه وارد شوند به‌شرطی که به‌محض ترک ساختمان به خاک کانادا برگردند.
خط سیاه‌رنگ قطوری از زیر صندلی‌های سالن اپرا رد می‌شود و به‌صورت اریب از سالن مطالعهٔ کودکانِ این کتابخانه عبور می‌کند که نشان‌دهندهٔ مرز بین دو کشور است. صحنهٔ نمایش و تعدادی از صندلی‌ها در خاک کانادا قرار می‌گیرند و بقیهٔ سالن اپرا در خاک آمریکا واقع می‌شود. این ساختمان دو کدپستی و دو کد ناحیهٔ مخابراتی مختلف متعلق به دو کشور کانادا و آمریکا دارد. کتابخانه مجموعه‌ای از ۲۰ هزار جلد کتاب به زبان‌های انگلیسی و فرانسه را در خود جای داده است و هر هفته ۳۸ ساعت در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
زمانی که دونالد ترامپ، برای بار نخست رئیس‌جمهور آمریکا شد و ورود برای اتباع چند کشور ازجمله ایران را به آمریکا ممنوع کرد، این کتابخانه به محلی برای دیدار خانواده‌های ایرانی‌تبار در دو سوی مرز تبدیل شده بود و خانواده‌هایی که امکان سفر برای دیدار با یکدیگر را نداشتند، از داخل کانادا و آمریکا رهسپار این ساختمان می‌شدند، جایی‌که می‌توانستند بدون گذر از ایستگاه مرزبانی، چند ساعتی را با یکدیگر بگذرانند. اما افزایش چنین دیدارهایی به اخطار اداره‌ٔ مرزبانی آمریکا به کتابخانه انجامید و حالا دیگر تنها اعضای کتابخانه می‌توانند وارد ساختمان آن شوند و تابلویی در کتابخانه قرار داده شده که روی آن به انگلیسی و فرانسه نوشته شده است: «طبق دستور هیئت امنای کتابخانه، دیدارهای خانوادگی در این مکان ممنوع است.»
در سال ۲۰۱۷ به‌فروش‌گذاشته‌شدن خانه‌ای در این منطقه خبرساز شد؛ خانه‌ای بازسازی‌شده روی خط مرزی آمریکا و کانادا که قدمتش به سال ۱۷۸۲ بازمی‌گردد و در زمینی نیم‌هکتاری و در خیابان کناری کتابخانه و سالن اپرای هاسکل واقع شده است. این خانه دو در دارد؛ یکی درِ ورودی اصلی که در خیابان بی‌بی در دربی لاین باز می‌شود و درِ پشتی که در استنستید باز می‌شود و به‌دلایل امنیتی به‌دستور مقامات مرزبانی کانادا بسته شده است.
مرز دو کشور آمریکا و کانادا از میان این خانه می‌گذرد! برای همین ساکنان خانه برای زندگی‌کردن در آن باید هم‌زمان شهروند کانادا و آمریکا باشند در غیر این صورت، ترددشان به خانه با دشواری‌های زیادی مواجه می‌شود. آن‌ها اجازه دارند بدون گذشتن از ایستگاه مرزبانی به کتابخانهٔ هاسکل بروند، ولی تردد از بیرون خانه به حیاط پشتی آن مستلزم ردشدن از ایستگاه مرزی است. مالک خانه هم مالیات این ملک را به‌صورت تناسبی به شهرداری‌های هر دو شهر در آمریکا و کانادا می‌پردازد.
مأموران مرزبانی دو کشور توجه خاصی به این خانه دارند و عملاً خانه در نظارت ۲۴ ساعتهٔ مأموران دو کشور است.
برای صدها سال ساکنان دو شهر کوچک دربی لاین و استنستید با وجود شرایط ویژهٔ مرزی در صلح و آرامش در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. هرچند سخت‌ترشدن نظارت‌ها بر این مرز تا حدودی ساکنان این دو شهر را از یکدیگر دور کرده است. باید دید آيا با آغاز دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ و سردشدن روابط دو کشور، شاهد تغییرات بیشتری در شرایط مرزی این منطقه خواهیم بود یا نه.