سیما غفارزاده – ونکوور
در حالی‌که از هفته‌ها و شاید ماه‌ها قبل، فشارها روی جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، برای کناره‌گیری، به‌ویژه از طرف برخی نمایندگان حزب متبوعش، افزایش یافته بود، کریستیا فریلند دوشنبهٔ این هفته، ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴، با اشاره به اختلافاتش با ترودو بر سر سیاست اقتصادی و تهدیدات تعرفه‌ای ترامپ، کابینهٔ ترودو را ترک کرد. استعفای غافلگیرانهٔ فریلند که موجی از شوک در سراسر کانادا ایجاد کرد، به نقش او به‌عنوان وزیر اقتصاد کانادا و معاون ترودو پایان داد. فریلند استعفای خود را درست زمانی اعلام کرد که ساعاتی بعد قرار بود در مجلس به‌روزرسانی مهمی دربارهٔ وضعیت اقتصاد کانادا ارائه دهد.
ازجمله اختلافات این دو مقام سیاسی، این بود که ترودو می‌خواست برای معافیت مالیاتی موقت در دورهٔ تعطیلات (GST holiday) هزینه کند تا نظر قشر کارمند/ کارگر را که از هزینه‌های سرسام‌آور و اقتصاد راکد ضربه خورده‌اند به‌سوی حزبش بازگرداند؛ حزبی که طبق نظرسنجی‌ها محبوبیت خود را از دست داده است. اما فریلند می‌خواست هزینه‌های مربوط به مشکلات مرزی و امنیتی را افزایش دهد تا از انتقادات ترامپ بکاهد. او در استعفانامهٔ خود به «ترفندهای سیاسی پرهزینه» که به‌عنوان وزیر اقتصاد به او تحمیل شد، اشاره کرد؛ ترفندهایی که کشور را از ذخایری که ممکن است برای جنگ تعرفه‌ای پیشِ رو به آن نیاز داشته باشد، محروم می‌کند.
فریلند و ترامپ گذشتهٔ پرفرازونشیبی دارند؛ او به‌ویژه در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری ترامپ، زمانی‌که وی دوباره مذاکرات نفتا را که تهدیدی اساسی برای اقتصاد کانادا بود از سر گرفت، ترامپ را مورد انتقاد قرار داده بود. و بیهوده نیست که رئیس‌جمهور منتخب آمریکا دوشنبه‌شب در واکنش به استعفای فریلند که نتیجهٔ مستقیم جنگ‌های تعرفه‌ایی‌ست که به راه انداخته، در شبکهٔ اجتماعی خود، تروث سوشال، نوشت: «ایالت بزرگ کانادا متحیر شده است، چون وزیر اقتصاد استعفا داد، یا از سوی فرماندار جاستین ترودو از سِمت خود برکنار شد. رفتار او [فریلند] کاملاً زهرآگین بود و برای انجام معاملاتی که برای شهروندان بسیار ناراضی کانادا خوب است، اصلاً مطلوب نبود. کسی دلش برای او تنگ نخواهد شد!!!»
همچنین چهارشنبهٔ این هفته، ترامپ در سوشال تروث نوشت: «هیچ‌کس نمی‌تواند پاسخ دهد که چرا ما سالانه ۱۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ دلار به کانادا یارانه می‌دهیم؟ معنا ندارد. بسیاری از کانادایی‌ها می‌خواهند که کانادا ایالت پنجاه و یکم آمریکا شود. آن‌ها به‌میزان زیادی در مالیات و حفاظت نظامی صرفه‌جویی خواهند کرد. من فکر می‌کنم که ایده‌ای عالی‌ست. ایالت ۵۱اُم!!!»
به نظر می‌رسد شوخی قبلی ترامپ با ترودو مایهٔ انبساط خاطرش شده، چون برای چندمین بار است که کانادا را «ایالت بزرگ» و ترودو را «فرماندار» می‌خواند. او نخستین بار به‌شوخی به نخست‌وزیر کانادا گفته بود که اگر کشورش نتواند از پسِ اثرات اقتصادی تعرفهٔ ۲۵ درصدی بر کالاهای خود برآید، باید پنجاه و یکمین ایالتِ آمریکا شود. البته تکرار این «شوخی» ممکن است به‌این معنا باشد که موضوع برای ترامپ جدی‌ست و شاید او در دورهٔ دوم ریاست‌جمهوری‌اش به کشورگشایی هم فکر می‌کند!
پس از اعلام استعفای فریلند به‌دلیل «جنگ تعرفه‌ای» احتمالی، ترودو با درخواست‌های جدیدی برای کناره‌گیری مواجه شد.
پیر پوئلیور، رهبر حزب محافظه‌کار، در واکنش به استعفای فریلند گفت: «همه‌چیز دارد از کنترل خارج می‌شود… ما نمی‌توانیم این نوع هرج‌ومرج، تفرقه [و] ضعف را بپذیریم در حالی‌که به تعرفهٔ هنگفت ۲۵ درصدی از سوی بزرگ‌ترین شریک تجاری و نزدیک‌ترین متحد خود خیره شده‌ایم.» وی افزود: «ترامپ مردی است که می‌تواند ضعف را از فاصلهٔ یک مایلی تشخیص بدهد.»
جاگمیت سینگ، رهبر حزب ان‌دی‌پی، هم که سپتامبر گذشته اعلام کرد چون لیبرال‌ها برای مهار «حرص و آز شرکت‌های بزرگ» به‌اندازهٔ کافی تلاش نکرده‌اند و ترودو را متهم کرد که کانادایی‌ها را ناامید کرده است، حزبش از توافق‌نامهٔ تأمین-و-اعتماد (supply-and-confidence) با دولت لیبرال خارج می‌شود، روز دوشنبه در واکنش به خبر استعفای فریلند گفت: «آن‌ها به‌جای مبارزه برای کانادایی‌ها، با خودشان می‌جنگند. به‌همین دلیل، امروز، از جاستین ترودو می‌خواهم که استعفا بدهد. او باید برود.»
آیندهٔ جاستین ترودو، پس از استعفای ناگهانی عضو ارشد کابینه‌اش که زمانی دست راست مورداعتماد او بود، نامشخص است. هرچند فعلاً به نظر نمی‌رسد ترودو بخواهد به‌زودی داوطلبانه استعفا بدهد. او در جلسه‌ای اضطراری با اعضای هیئت خود پس از استعفای فریلند، به نمایندگان لیبرال مجلس – ازجمله برخی از اعضایی که پیش از این مستقیماً خواستار کناره‌گیری او شده بودند – گفت زمانی را صرف تأمل روی این موضوع خواهد کرد. او همچنین طی سخنرانی پیش از تعطیلات اذعان کرد که سیاست با «چالش‌های بزرگ» همراه است، اما گفت: «دوران دشوار، زمان توقف نیست، زمان بلندهمتی و بی‌باکی است.»
در ماه‌های گذشته، تلاش‌های محافظه‌کاران برای گرفتن رأی عدم اعتماد شکست خورده است چرا که تاکنون احزاب ان‌دی‌پی و بلوک کبکوآ در ازای حمایت از پیشبرد اولویت‌های سیاسی‌شان، حزب لیبرال را حمایت کرده‌اند. هرچند، درخواست اخیر جاگمیت سینگ از ترودو برای استعفا، موجب شده که توان لیبرال‌ها به‌طور فزاینده‌ای متزلزل شود.
با احتساب تعطیلات آخر سال مجلس، ترودو دستِ‌کم تا اواخر ژانویه با تهدید رأی عدم اعتماد جدیدی مواجه نخواهد شد. البته پیتر جولیان، رئیس فراکسیون حزب ان‌دی‌پی در مجلس، به تلویزیون سی‌بی‌سی گفت که اگر نخست‌وزیر همچنان در سال جدید رهبر [حزب لیبرال] باشد، اعضای این حزب به هر طرح عدم اعتمادی که پیشنهاد شود، رأی خواهند داد.
حال باید دید با این حجم از بی‌ثباتی که دامن دولت کانادا و شخص جاستین ترودو را گرفته است، آیا کانادایی‌ها به‌زودی و در اوایل سال جدید به پای صندوق‌های رأی خواهند رفت یا کناره‌گیری ترودو و معرفی رهبر جدیدی که از حمایت حزب ان‌دی‌پی برخوردار باشد، این دولت متزلزل را تا اکتبر سال آینده سر پا نگه خواهد داشت.
* * * * *
در پایان این یادداشت کوتاه، به‌همراه همکارانم در رسانهٔ همیاری سالی توأم با تندرستی، شادی و پیروزی برای شما خوانندگان گرامی آرزومندم.