دکتر امیرحسین توفیق – ونکوور
پس از ماه‌ها و شاید سال‌ها تلاش افراد و سازمان‌های مختلف، نهایتاً دولت کانادا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار داد.
کانادا پس از آمریکا، دومین کشور مطرح دنیاست که سپاه را جزو سازمان‌های تروریستی قرار داده است.
در طول تمام این مدت، دولت کانادا به‌دلایل مختلف از قبولِ این خواسته سرباز زده بود. دلایلی همچون آنکه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یکی از نیروهای نظامی رسمی کشور ایران است و قاعدتاً، نیروهای نظامی و انتظامی کشورها به‌عنوان سازمان تروریستی شناخته نمی‌شوند.
از طرفی، شناخته‌شدن سپاه به‌عنوان سازمانی تروریستی، سازمان‌ها و افراد بسیار زیادی را درگیر این مسئله می‌کند. از آن جمله‌اند افرادی که خدمت سربازی‌شان را در سپاه گذرانده‌اند و همچنین شرکت‌ها یا سازمان‌هایی که به‌نوعی با سپاه مراودات اقتصادی داشته‌اند و دارند. بخش غیرنظامی سپاه، شامل طیف گسترده‌ای از سازمان‌های اقتصادی است که در زمینه‌های متنوعی از حوزهٔ عمران و کشاورزی گرفته تا صنعت در ایران مشغول فعالیت‌اند و طبعاً افراد زیادی در این سازمان‌ها مشغول به کارند. یکی از آن‌ها قرارگاه خاتم‌الانبیاست که حجم بسیار زیادی از پروژه‌های اقتصادی را چه به‌عنوان مجری و چه به‌عنوان کارفرما، در اختیار دارد.
هرچند تا بدین لحظه و به‌رغم استعلام از وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا، هنوز هیچ جزئیاتی از چگونگی اقدامات دولت کانادا در این خصوص اعلام نشده، اما شواهد نشان می‌دهد طیف وسیعی از ایرانیانی که خدمت سربازی‌شان را در سپاه گذرانده‌اند، احتمالاً با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد.*
بر اساس بند 34(1)(f) قانون مهاجرت کانادا:
کلیهٔ افرادی که به‌هر نحوی با یک سازمان تروریستی در ارتباط باشند یا عضویت آن سازمان را داشته یا هوادار آن سازمان باشند، مجاز به ورود یا حضور در کانادا نیستند.
مشابه این قانون در کشور آمریکا هم به‌نحو دیگری وجود دارد و بر همین اساس و پس از تصویب تروریستی شناخته‌شدن سپاه در کشور آمریکا، حتی از ورود شهروندان کانادا که خدمت سربازی‌شان را در سپاه گذرانده‌اند، جلوگیری به عمل می‌آید. درحالی‌که همین شهروندان کانادایی پیش از به‌تصویب‌رسیدن این قانون، سفرهای متعددی به آمریکا داشتند.
طی همین مدت کوتاه که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌عنوان سازمان تروریستی در کانادا شناخته شده است، بحث‌های بسیاری مطرح شده است و هرچند وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا هیچ بازخوردی نشان نداده است، اما شواهد نشان می‌دهد این قانون و مصوبهٔ جدید به‌همراه قانون مهاجرت اشاره‌شده در بالا، پروندههای بسیاری را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۱۴، دو پرونده در دادگاه عالی کانادا مورد قضاوت قرار گرفت، مبنی بر آنکه «حتی» اگر به‌صورت موقت، شخصی به یک سازمان تروریستی تحت هر عنوانی وابستگی داشته باشد، بند 34(1)(f) قانون مهاجرت کانادا برای این شخص همچنان پابرجا خواهد بود. با فرض اینکه، انجام خدمت سربازی را در سپاه، عضویت موقت لحاظ نماییم، به‌دلیل وجود قوانین عرفی در کانادا و مورد استناد قرارگرفتن احکام صادره در دادگاه‌های پیشین برای قضاوت پروندههای جدید، تصمیم دادگاه عالی کانادا در دو پروندهٔ یادشده در بالا تأثیر منفی خود را خواهد داشت.
این پرسش مطرح شده است که اگر متقاضی ویزای موقت یا دائم یا حتی افراد غیرشهروند حاضر در کانادا در صورتی‌که برای محل انجام خدمت سربازی مورد پرسش قرار گیرند و انجام خدمت سربازی در سپاه را با توجه به اینکه کارت‌های پایان خدمت هوشمند تماماً از سوی نیروی انتظامی صادر شده، کتمان نمایند، چه خواهد شد؟ گذشته از اینکه، کتمان حقیقت کاری به‌دور از شئونات اخلاقی و عرفی و قانونی است، باید به این نکته توجه کرد که درجهٔ نظامی فرد سربازی‌رفته، در کارت‌های پایان خدمت جدید قید می‌شود که درجات نظامی سپاه، تفاوت آشکاری با دیگر سازمان‌های نظامی و انتظامی دارد و دوم که از همه مهم‌تر است، در صورت کشف حقیقت، بر اساس بند 40(1) قانون مهاجرت کانادا، ورود فرد مذکور برای پنج سال به کانادا ممنوع خواهد شد. بدین معنی که هم‌زمان فرد خاطی، درگیرِ دو بند قانونی خواهد شد.
شاهدی دیگر در این ارتباط، این است که تا پیش از این بعضاً وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا، از متقاضیان مرد ایرانی درخواست می‌کرد تا کپی ترجمه‌شدهٔ کارت پایان خدمت را به‌همراه تکمیل و امضای فرم جزئیات خدمت سربازی صورت‌گرفته ارسال کنند. حال، بر اساس مشاهدات اخیر، از تمامی متقاضیان مرد ایرانی، این مدرک درخواست خواهد شد.
البته باید در نظر داشت کسانی که استخدام رسمیِ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند، چه کادر نظامی و چه غیرنظامی، خواه‌ناخواه مشمول این قانون خواهند شد و به آن‌ها به چشم اعضای گروهی تروریستی نگریسته خواهد شد. این موضوع دربارهٔ کسانی که در سازمان‌های اقماری این ارگان مانند قرارگاه خاتم‌الانبیاء و همچنین شرکت‌ها و سازمان‌هایی که سپاه در آن‌ها سهام دارد نیز صدق خواهد کرد.
از طرفی، در سال ۱۳۶۸، وزارت سپاه پاسداران با وزارت دفاع ادغام شد، و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تشکیل گردید که در حال حاضر، حداقل نیمی از پرسنل شاغل نظامی و غیرنظامی در این سازمان، از پرسنل سپاه بوده و ترکیب رنگ لباس آن‌ها – در صورت نظامی‌بودن – مشخصهٔ پاسداربودن آن‌هاست. لذا، عملاً با تروریستی شناخته‌شدن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سوی دولت کانادا، بخش وسیعی از شاغلان در وزارت دفاع هم به‌عنوان «تروریست» شناخته و مشمول این قانون خواهند شد.
مجدداً تأکید می‌شود، تا به‌حال، هیچ واکنش رسمی‌ای از سوی وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا به این موضوع صورت نپذیرفته است و موارد بالا بر اساس بررسی لوایح و بندهای قانونی ذکر شده است.
نگارنده عمیقاً امیدوار است که هیچ‌کدام از متقاضیان ویزاهای موقت یا دائم و عزیزانی که در حال حاضر در کانادا حضور دارند و شهروند کانادا نیستند و به‌اجبار خدمت سربازی‌شان را در سپاه گذرانده‌اند، درگیر این مصوبهٔ جدید نشوند. با این‌حال توصیهٔ اکید می‌شود که این مورد را جدی بگیرند و در صورت بروز هر مشکلی، پیش از هرگونه اقدام، برای راهکارهای احتمالی، مشورت کنند.
پایان
*شایان ذکر است که در گفت‌وگوی رسانهٔ همیاری با جاناتان ویلکینسون، وزیر انرژی و منابع طبیعی کانادا و نمایندهٔ منطقهٔ ایرانی‌نشین نورث ونکوور، که در شمارهٔ قبل منتشر شد (متن کامل این گفت‌وگو را در اینجا بخوانید)، ایشان در پاسخ به سؤال ما مبنی بر اینکه دولت کانادا چه اقدامات خاصی را در نظر می‌گیرد تا اطمینان یابد کانادایی‌های بی‌گناهی که ناخواسته مجبور به خدمت سربازی اجباری سازمان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شده‌اند، ناعادلانه مجازات نمی‌شوند، گفت: «بله، موضوع سربازان وظیفه، موضوع مهمی است و مطمئناً این بخشی از بحث‌ها در اتاوا بوده است. آنچه من می‌توانم بگویم این است که بر اساس قوانین کانادا، برای اینکه کسی با پیگرد کیفری یا پیامدهای آن مواجه شود، باید چیزی وجود داشته باشد که به آن «نیت مجرمانه» در سطح بالا می‌گویند. بنابراین این‌ها به دسته‌های افرادی تقسیم می‌شوند که عملاً فعالانه [در این سازمان] مشارکت کرده‌اند، آگاهانه مشارکت کرده‌اند یا قصد داشته‌اند مشارکت کنند، و در بیشتر موارد سربازان وظیفه در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرند، اما در هر حال این چیزی است که ما در طول ماه‌های آینده به‌دقت روی آن کار خواهیم کرد.»