ویرایش و بازنویسی: مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور
همه‌ساله در ماه سپتامبر صدها مسابقهٔ دو در سرتاسر کانادا به یاد تری فاکس، ورزشکار فقید کانادایی، برگزار می‌شود. وی همچنین در زمینه‌های حقوق بشر و تحقیقات سرطان فعال بود. روز اول سپتامبر، تاریخی بود که تری فاکس به‌دلیل گسترش سرطان به ریه‌هایش ناچار به دست‌کشیدن از «ماراتن امید» شد، و این، دلیل برگزاری این مسابقات در ماه سپتامبر است. در این شماره مروری خواهیم داشت بر زندگی جوان ۲۲ ساله‌ای که به یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ کانادا بدل شد و میراث او برای مطالعات سرطان توانسته است جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد.
ترانس استنلی «تری» فاکس (۲۸ ژوئیهٔ ۱۹۵۸ – ۲۸ ژوئن ۱۹۸۱) ورزشکار، فعال حقوق بشر و فعال تحقیقات سرطان اهل کانادا بود. در سال ۱۹۸۰ با وجود آنکه یکی از پاهایش را از دست داده بود، توانست در یک مسابقهٔ دو از شرق به غرب کانادا بدرخشد و با کمک‌هایی که دریافت کرد، توانست آگاهی افراد را در زمینهٔ تحقیقات سرطان افزایش بدهد. امروزه، مسابقهٔ دو تری فاکس بزرگ‌ترین مسابقهٔ یک‌روزهٔ جهان به‌منظور جمع‌آوری کمک‌های مالی برای تحقیقات سرطان است که دوندگانی از ۶۰ کشور جهان در آن حضور می‌یابند و تاکنون بیش از ۸۵۰ میلیون دلارِ کانادا به نام او جمع‌آوری شده است.
تری فاکس در ۲۸ ژوئیهٔ سال ۱۹۵۸ در وینیپگ، مرکز استان مانیتوبا، متولد شد. پدرش، رونالد، کارمند راه‌آهن بود. تری دو برادر و یک خواهر داشت. خانوادهٔ تری در سال ۱۹۶۶ به استان بریتیش کلمبیا نقل مکان کردند. مادرش، بتی، زن بسیار کوشایی بود و این روحیه را به فرزندانش بهویژه به تری منتقل کرد. تری از همان دوران کودکی به ورزش‌های مختلف علاقه نشان می‌داد. او بهویژه به بسکتبال علاقه داشت، اما در این ورزش چندان موفق نبود. تری برای موفق‌شدن در بسکتبال و بیرون‌آمدن از نیمکت ذخیره‌ها بسیار تلاش کرد و در سال آخر دبیرستان موفق شد قهرمان مسابقات شود. مربی تربیت بدنیِ تری تشخیص داد که او در مسابقات دو استقامت عملکرد بهتری دارد و او را به این ورزش تشویق کرد. تری برای ادامهٔ تحصیلاتش مردد بود، اما مادرش بتی او را متقاعد کرد که در دانشگاه سایمون فریزر در رشتهٔ حرکت‌شناسی به تحصیل بپردازد. تری در دانشگاه نیز با عزم راسخی که داشت توانست از بسیاری از ورزشکاران بااستعداد در رشتهٔ بسکتبال پیشی بگیرد.
در نوامبر سال ۱۹۷۶، زمانی که تری داشت به‌سمت خانه پدری‌اش رانندگی می‌کرد، محو تماشای پلی در حال ساخت شد و ناگهان به عقب یک ماشین پیکاپ برخورد کرد. در این حادثه زانوی تری کمی متورم شد. در ماه دسامبر دوباره احساس درد در ناحیهٔ زانو به سراغش آمد، اما فصل مسابقات بسکتبال بود و تری اهمیتی به آن نداد. در مارس ۱۹۷۷ درد زانوی تری شدت یافت و وی به بیمارستان مراجعه کرد. آنجا مشخص شد تری به سرطان استخوان استئوسارکوما دچار است. با وجود آنکه تری حادثهٔ رانندگی را عامل ضعیف‌شدن زانوی خود می‌دانست، اما پزشکان اعتقادی به ارتباط بین این دو موضوع نداشتند. پزشکان به وی توصیه کردند که باید زانوی خود را قطع کند و برای این کار باید تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گرفت. به او گفته شد که دو سال پیش از مراجعهٔ او شانس بهبودی ۱۵ درصد بوده است، ولی در زمان مراجعه‌اش به ۵۰ درصد ارتقا یافته است. تری تحت تأثیر ارزش تحقیقات سرطان قرار گرفت. سرانجام پای تری قطع شد و وی توانست سه هفته بعد با کمک پای مصنوعی به راه‌رفتن ادامه دهد. تری ۱۶ ماه در بیمارستان تحقیقات سرطان بریتیش کلمبیا تحت شیمی‌درمانی قرار داشت و این دوران برای او بسیار سخت گذشت زیرا هر روز شاهد دردکشیدن و مرگ مبتلایان به سرطان بود. سرانجام او درمانش را با هدف جدیدش به پایان رساند و آن هدف چیزی نبود جز آنکه باقیماندهٔ زندگی‌اش را وقف کمک به مبتلایان به سرطان کند.
در تابستان ۱۹۷۷، ریک هانسن که در انجمن ورزش‌های ویلچری کانادا کار می‌کرد، از تری دعوت کرد در تیم بسکتبال شرکت کند. با وجود آنکه آن زمان تری تحت شیمی‌درمانی بود، اما تلاش و انرژی‌اش همه را مسحور کرده بود. بعد از گذشت دو ماه آموزش، تری توانست عضو تیم شود و در مسابقات قهرمانی کشوری در ادمونتون شرکت کند. او به سه مقام کشوری دست پیدا کرد و انجمن بسکتبال ویلچری آمریکا به او نشان تمام‌ستاره داد.
در سپتامبر ۱۹۷۹، فاکس توانست مسابقهٔ ماراتن ۱۷ مایلی در پرنس جورج را به پایان برساند و با وجود آنکه با فاصلهٔ ۱۰ دقیقه از سایرین به خط پایان رسید، تماشاچیان با اشک و تحسین وی را تشویق می‌کردند. تری آرزوی خود را با خانواد‌ه‌اش در میان گذاشت و گفت قصد دارد یک دلار به ازای هر نفر از ۲۴ میلیون کانادایی کمک مالی جمع‌آوری کند. در ماه اکتبر، تری فاکس نامه‌ای به انجمن سرطان کانادا نوشت و از آن‌ها خواست در انجام یک ماراتن در سراسر کانادا و جمع‌آوری کمک برای تحقیقات سرطان از وی حمایت کنند. تری قول داد که مسابقه را تمام کند حتی اگر مجبور شود تا خط پایان سینه‌خیز برود. شرط انجمن در پذیرش درخواست فاکس این بود که وی گواهی پزشکی از یک متخصص قلب برای تأیید سلامتش تهیه کند. مشخص شد که تری به گشادی بطن چپ قلب نیز مبتلا است که در ورزشکاران بسیار شایع است. پزشکان به او هشدار دادند که در معرض خطر جدی است. سرانجام هزینهٔ تهیهٔ پای مصنوعی، کفش مناسب، سوخت خودرو و سایر موارد از سوی شرکت‌های مختلفی مانند فورد، ایمپریال اویل، آدیداس و… فراهم شد. البته فاکس برای هیچ شرکتی تبلیغات انجام نمی‌داد و باور داشت هیچ‌کس به‌جز بیماران سرطانی نباید از مسابقات او منفعت مالی کسب کنند.
پای مصنوعی تری فاکس که در ماراتن امید از آن استفاده کرد
دو ماراتن ۸۰۰۰ کیلومتری به نام «ماراتن امید» در ۱۲ آوریل سال ۱۹۸۰ آغاز شد. فاکس با فروبردن پای راست خود در اقیانوس اطلس (در سنت جانز، نیوفاندلند و لابرادور) ماراتن را آغاز کرد و در مسیر با باد‌های شدید، بارش سنگین برف و باران مواجه شد. در تمامی مسیر دوست صمیمی‌اش، داگ آلوارد، با یک ون او را همراهی و برایش وعده‌های غذایی را تهیه می‌کرد. با رسیدن به هر شهر، فاکس از مردم کمک‌های مالی دریافت می‌کرد. تری در طول مسیر با داگ مشاجره می‌کرد و از میزان کمک جمع‌آوری‌شده ناراحت بود. او از اینکه رانندگان در طول مسیر وی را وادار می‌کردند به کنارهٔ جاده برود نیز بسیار ناراحت بود. پس از سپری‌شدن یک‌سوم از سفر، او تنها ۲۰۰ هزار دلار کمک جمع‌آوری کرده بود. در استان کبک، ایسادور شارپ، مدیرعامل هتل‌ها و اقامت‌گاه‌های فورسیزنز، که چند سال پیش از آن پسر خود را بر اثر یک تومور سرطانی از دست داده بود، تحت تأثیر عزم و ارادهٔ تری قرار گرفت و در طول مسیر در هتل‌های خود از وی پذیرایی می‌کرد. تری از ادامه‌دادن دلسرد شده بود، زیرا میزان کمک‌های مالی بسیار کم بود. شارپ به تری گفت که در ازای هر مایل به او ۲ دلار کمک می‌کند و همچنین نزدیک به ۱۰۰۰ شرکت دیگر را متقاعد کرد که همین کار را انجام دهند. تری بار دیگر باانگیزه به مسیرش ادامه داد و ساکنان و افراد سرشناس شهرهای مختلف به استقبال وی می‌آمدند. بعضی از ورزشکاران نیز قسمتی از مسیر را در کنار وی می‌دویدند. کمک‌های مالی افزایش یافت و حتی طی یک روز عبور از تورنتو، تری ۱۰۰ هزار دلار کمک دریافت کرد. بازیکن معروف هاکی، بابی اوور، چکی ۲۵ هزار دلاری به وی داد. تری در طول مسیر به مشکلات جسمانی برخورد و با اصرار انجمن سرطان کانادا چند روز به استراحت پرداخت. نهایتاً در روز ۱ سپتامبر تری مجبور شد مسابقه را متوقف کند و به بیمارستان منتقل شود.
سرطان بار دیگر به سراغ تری آمده بود و ریه‌های وی را هدف قرار داده بود. او در یک کنفرانس مطبوعاتی با اشک این خبر را به همگان اعلام کرد و پس از گذشت ۱۴۳ روز و پیمودن ۵٬۳۷۳ کیلومتر به این ماراتن پایان داد.
تری موفق شد ۱٫۷ میلیون دلار کمک مالی جمع‌آوری کند و امیدوار بود مردم با دیدن پیامدهایی که سرطان در زندگی او به بار آورد، تشویق شوند به سایر بیماران کمک کنند. یک هفته بعد، شبکهٔ تلویزیونی CTV برنامه‌ای برای حمایت از تری ترتیب داد و توانست ۱۰٫۵ میلیون دلار کمک از استان‌های مختلف جمع‌آوری کند و قرار شد یک مرکز تحقیقات سرطان به نام وی در استان بریتیش کلمبیا تأسیس شود. دریافت کمک‌ها ادامه پیدا کرد و تا آوریل سال بعد بیش از ۲۳ میلیون دلار کمک جمع‌آوری شد. از سراسر دنیا افراد مختلفی برای تری نامه می‌نوشتند. تعداد نامه‌های دریافتی او به‌حدی زیاد بود که تنها نوشتن نام وی روی پاکت نامه به‌جای آدرس کامل کفایت می‌کرد. در سپتامبر سال ۱۹۸۰ نام تری فاکس در فهرست مشاهیر ورزشی کانادا ثبت شد و وی ورزشکار سال لقب گرفت.
طی ماه‌های بعد از مسابقه، وضعیت جسمانی تری رو به وخامت گذاشت و درمان‌های پزشکی بسیاری روی او انجام شد. سرانجام وی به کما رفت و صبح روز ۲۸ ژوئن سال ۱۹۸۱ در کنار خانواده در بیمارستان درگذشت. پرچم‌های کشور به‌حالت نیمه‌افراشته درآمد. مراسم تدفین وی در تلویزیون ملی نشان داده شد. فاکس در کانادا به شخصیتی ماندگار تبدیل شد و در سال ۱۹۹۹ او به‌عنوان بزرگ‌ترین قهرمان کشور شناخته شد. در سپتامبر سال ۲۰۱۳ دکتر جی واندر اعلام کرد که امید به درمان بیماران دچار به سرطان استئوسارکوما در جوانان، تا ۸۰ درصد و در افراد مسن‌تر، تا ۷۰ درصد افزایش داشته است. بخشی از این پیشرفت‌ها مدیون ۸۵۰ میلیون دلاری است که ماراتن امیدِ تری فاکس تا به امروز توانسته است جمع‌آوری کند.
امروزه یادواره‌ها، فیلم‌ها، مجسمه‌ها، خیابان‌ها، جاده‌ها، مدارس، و مراکز ورزشی متعددی به یاد تری فاکس ساخته شده‌اند. حتی کوه بدون نامی در رشته‌کوه‌های راکی از سوی دولت بریتیش کلمبیا به نام کوه تری فاکس نام‌گذاری شد و محوطهٔ اطراف آن هم پارک استانی کوه تری فاکس نامیده شد.
در سال ۱۹۸۱ تمبر پستی به یاد وی چاپ شد در صورتی‌که معمولاً برای چاپ تمبر باید ۱۰ سال از زمان مرگ فرد مورد نظر بگذرد. انجمن مشاهیر تری فاکس در سال ۱۹۹۴ برای کمک به افراد ناتوان تأسیس شد. همچنین مرکز تحقیقات سرطان ونکوور به‌نام تری فاکس نیز برای کمک به کشف دلایل سرطان آغاز به کار کرد. در سال ۲۰۰۵ به‌مناسبت ۲۵امین سالگرد ماراتن امید، سکهٔ ویژه‌ای در کانادا با تصویر وی ضرب شد.
سکهٔ ۱ دلاری ضرب‌شدهٔ یادبود تری فاکس و ماراتن امید
در سال ۲۰۰۸ او شخصیت مهم تاریخ کانادا لقب گرفت. این عنوان به افرادی تعلق می‌گیرد که نقش بسیار مهمی در تاریخ کشور ایفا کرده‌اند. مادر تری در المپیک زمستانی سال ۲۰۱۰ ونکوور یکی از پرچم‌داران افتتاحیهٔ مسابقات بود.
منبع: ویکی‌پدیا