علیرضا فدایی – ونکوور
عکس‌ها از: صفحهٔ فیس‌بوک FIFA World Cup
اگر پلهٔ افسانه‌ای تیم برزیل را محبوب دل هواداران فوتبال سراسر دنیا کرد، مارادونا همین خدمت را به تیم آرژانتین کرد. اما وقتی تیم آرژانتین با فاصلهٔ فقط هشت سال با کمک لشکر یک‌نفره به دومین مقام جهان رسید، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد قهرمانی بعدی سی و شش سال طول بکشد.
جام جهانی ۲۰۲۲ در حالی برای اولین‌بار در خاورمیانه برگزار شد که از ابتدا این انتخاب با حواشی فراوان روبه‌رو بود. قطر نه هیچ‌گونه افتخار و آوازه‌ای حتی در سطح آسیا داشت و نه هیچ‌گونه زیرساختی برای برگزاری چنین رویداد عظیمی. گرمای غیرقابل‌تحمل و محدودیت‌های فرهنگی یک کشور مسلمان هم که جای خود. اما گویا دلارهای نفتی بسیاری از مشکلات را حل کرد. برخلاف عُرف دوره‌های قبل، مسابقات به‌جای فصل تابستان در فصل پاییز برگزار شد تا از گرمای غیرقابل‌تحمل قطر بکاهد. میلیاردها دلار و ده‌ها جان هم برای ساخت ورزشگاه‌های مجهز به خنک‌کننده صرف شد.
محدودیت مصرف مشروبات الکلی، حقوق دگرباشان جنسی و مسائل حقوق بشر همه با جاروی فیفا زیر فرش رفت. پیش از شروع مسابقات، رئیس فدراسیون بین‌المللی فوتبال کشورهای اروپایی را به ارزیابی عملکرد خودشان و نگاهی به تاریخشان دعوت کرد؛ به‌عبارتی تکرار پاسخ کشورهای دیکتاتوری به منتقدان که مگر خودتان بی‌گناه و بدون پیشینهٔ سیاهید که از ما انتقاد می‌کنید؟!
تیم کانادا که پس از ۳۶ سال به این مسابقات راه یافته بود، بازی با تیم بلژیک را بسیار خوب آغاز کرد. اما پس از گل‌نکردن پنالتیِ به‌دست‌آمده در نهایت بازی را واگذار کرد. بلژیک تیم سوم جهان در دورهٔ قبل بود که برخلاف انتظار در همان دور اول حذف شد.
بازی با کرواسی، نایب‌قهرمان دورهٔ قبل، در حالی آغاز شد که آلفونسو دیویس ستارهٔ تیم کانادا در دقایق آغازین بازی اولین گل کانادا در تاریخ جام جهانی را زد. اما همان‌طور که انتظار می‌رفت، تیم پرتجربه و حرفه‌ای کرواسی بازی را با پیروزی به پایان رساند.
بعد از دو شکست حذف تیم کانادا از مسابقات حتمی شد و بسیاری امید داشتند که برای کسب حیثیت و شاید دل‌خوشی کانادا حداقل یک امتیاز از مراکش بگیرد. اما این اتفاق نیفتاد تا باز هم کانادا با سه شکست در هر سه بازی به کشور باز گردد. البته حالا که به گذشته نگاه می‌کنیم شکست در مقابل تیم‌های سوم و چهارم جهان هیچ شرمی ندارد.
تیم قطر در راه اولین حضور خود در جام جهانی به‌عنوان میزبان، قهرمانی جام ملت‌های آسیا را در سال ۲۰۱۹ کسب کرده بود. هزینهٔ صدها میلیارد دلاری این جام شاید بخشی از قدرت‌نمایی کشور قطر مخصوصاً برای کشورهای رقیب همسایه بود. اما خب تیم قطر که به‌نسبت در گروه دشواری هم قرار نداشت تمام بازی‌های خود را باخت تا یادآور این باشد که با پول نمی‌شود همه‌چیز را خرید.
تیم مراکش بی‌شک شگفتی‌ساز این جام بود که با پیروزی مقابل تیم‌هایی چون اسپانیا و پرتغال به‌عنوان اولین تیم عرب یا آفریقایی به مرحلهٔ نیمه‌نهایی رسید. چهرهٔ اشک‌آلود رونالدو در هنگام ترک زمین در یادها خواهد ماند. وی به جمع فوق‌ستارگانی مانند کرایف، پلاتینی، دی استفانو، پوشکاش پیوست که هیچ‌وقت به مقام قهرمانی جهان نرسیدند.
کرواسی در ششمین حضور خود در جام جهانی برای سومین‌بار به مرحلهٔ نیمه‌نهایی رسید تا با دو عنوان سومی و یک عنوان نایب‌قهرمانی نشان دهد که با جمعیت و وسعت کم هم می‌توان قدرت مطرح بین‌المللی بود. آن‌ها در راه رسیدن به نیمه‌نهایی تیم برزیل را از سر راه برداشتند و با شکست مراکش به مقام سوم رسیدند. فکر می‌کنم تیم مراکش به خواب هم نمی‌دید که به مرحلهٔ نیمه‌نهایی برسد و از همین دستاورد بسیار هم خشنود است.
و اما تیم فرانسه با ستارهٔ جوان خود امباپه با شکست تیم‌هایی چون دانمارک، لهستان، انگلستان و مراکش به فینال رسید تا در آستانهٔ قهرمانی پی‌در‌پی جام جهانی قرار بگیرد. جالب است بدانید که فقط یک تیم در تاریخ فوتبال موفق به قهرمانی پی‌در‌پی جام جهانی شده است و آن تیم برزیل است که در سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۶۲ به این موفقیت دست یافت.
وقتی تیم آرژانتین در اولین بازی خود در عین ناباوری با شکست ۲-۱ به عربستان باخت، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که این تیم در حد و اندازهٔ قهرمانی باشد. اما گویا این مانند تلنگری برای به‌خودآمدنِ تیم بود. پس از آن تیم آرژانتین با شکست تیم‌هایی چون هلند و کرواسی به بازی نهایی رسید تا یکی از پرفرازونشیب‌ترین مسابقات جام جهانی را رقم بزند. تیم آرژانتین با کنترل عالی بازی در نیمهٔ اول با دو گل جلو افتاد، سپس دو گل پذیرفت، در وقت اضافی یک گل زد و یک گل خورد تا در نهایت در ضربات پنالتی به مقام قهرمانی برسد.
لیونل مسی که از همان روزهای اول بازی خود در تیم آرژانتین همگان را به مقایسهٔ خود با دیه‌گو مارادونای بزرگ وامی‌داشت، مجموعهٔ افتخارات خود را تکمیل کرد. گویا بسیاری آرزو داشتند که یکی از بهترین‌های تاریخ فوتبال که سال‌هاست لحظات شادی و به‌یادماندنی برای علاقه‌مندان فراهم کرده، به آرزوی دیرینهٔ خود برسد. کسب عنوان بهترین دروازه‌بان، بهترین بازیکن و بهترین بازیکن جوان توسط بازیکنان آرژانتین شادی هواداران این کشور را مضاعف کرد. کشوری که چندین دهه با حکومت دیکتاتوری و مشکلات اقتصادی دست‌و‌پنجه نرم کرده، حالا حداقل یک دل‌خوشی برای شادی هرچند زودگذر دارد. سی و شش سال پیش یک فوق‌ستاره با شمارهٔ ۱۰ کاپیتان تیم قهرمان جهان شد و به‌عنوان بهترین بازیکن جام دست یافت و گویا تاریخ به‌طور عجیبی تکرار شد. دیه‌گو مارادونا خیلی زود از بین ما رفت تا شاهد این واقعهٔ بزرگ نباشد و مطمئنم دوستداران او جایش را خالی می‌کنند.
با پایان این جام هنوز هم بسیاری رکورد‌ها جابه‌جا یا حتی مساوی نشد. هنوز برزیل تنها کشوری است که در تمام جام‌های جهانی حضور داشته است و با پنج بار قهرمانی رکورددار است. پلهٔ افسانه‌ای هنوز جوان‌ترین و تنها بازیکنی است که سه بار قهرمان جام جهانی شده است.
این آخرین‌باری است که مسابقات با حضور ۳۲ تیم برگزار می‌شود و از دورهٔ بعد تعداد تیم‌ها به ۴۸ افزایش می‌یابد. در سال ۲۰۲۶ برای اولین بار سه کشور میزبان مشترک جام جهانی خواهند بود. آمریکا، مکزیک و کانادا در حالی مسابقات را برگزار خواهند کرد که بیشتر بازی‌ها در آمریکا برگزار خواهد شد. از صمیم قلب امیدوارم تیم ایران در این دوره به‌صورتی کاملاً متفاوت و از کشوری دگرگون‌شده، پشتیبانی هواداران خود را به دنبال داشته باشد.
این موضوع را که جدیت فدراسیون بین‌المللی فوتبال برای دوری از طرح مسائل سیاسی و اجتماعی به‌دلیل حفظ محیط دوستانه است یا چیز دیگر، به قضاوت دیگران می‌سپارم. اما تردیدی نیست که در دنیایی زندگی می‌کنیم که مردمان کشورها دغدغه‌های متفاوت دارند. فوتبال برای بسیاری از مردم راهی برای فرار از فقر بوده و است و بسیاری از کشورها به‌کمک این پدیده اقتصاد خود را دگرگون کرده‌اند و تا زمانی که دنیا به‌شکل کنونی می‌گذرد، یک داستان قدیمی ولی هنوز شیرین بارها با همین آغاز تکرار خواهد شد:
روزی روزگاری پسر خردسالی با آرزوی قهرمانی جهان روز و شب خود را با فوتبال می‌گذراند.