گردآوری و برگردان: شادی اشتری – ونکوور
استفاده از رسانه‌های اجتماعی (social media) مثل فیس‌بوک و اینستاگرام فواید متعددی دارد. ازجمله ارتباط با اقوام و دوستانی که دورند، پیدا‌کردن دوستان جدید، وصل‌شدن به افرادی با سلایق یا اهداف مشترک، یادگیری، دریافت یا پیشنهاد حمایت عاطفی وقتی به آن نیاز داریم، تقویت خلاقیت، بازاریابی و…
اما با تمام این محاسن، گاهی بعد از مرور صفحه‌های مجازی بیشتر احساس تنهایی می‌کنیم. به‌نظر عجیب می‌رسد، ولی واقعیت دارد. برخی اوقات حس نارضایتی، کمبود، اضطراب، نگرانی و اندوه بی‌دلیل بر ما چیره می‌شود. یا ممکن است برای برنامه‌های واقعی وقت کم بیاوریم، به دوستان مجازی خود بیشتر از نزدیکان اهمیت بدهیم، یا خواب شب ما مختل شود.
یکی دیگر از آسیب‌های مخرب رسانه‌های اجتماعی خودشیفتگی است. پُست‌کردن تصاویر شخصی یا سلفی، افکار و تصورات خود در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند موجب خودمحوری و دورشدن از زندگی واقعی شود که این نیز بر سلامت روان تأثیر منفی دارد.
از طرف دیگر بسیاری از کاربران به‌خصوص نوجوان‌ها تحت تأثیر تمسخر مجازی، شایعه، دروغ، تهمت و فشارهای عاطفی قرار می‌گیرند یا طعمهٔ کلاهبردارها می‌شوند که زخم‌های حاصله تا مدت‌ها باقی می‌ماند.
شاید وقت آن رسیده که استفاده از رسانه‌های اجتماعی در زندگی را بازنگری نماییم. از شما دعوت می‌کنم این مقاله را که توسط کمیسیون سلامت روان کانادا تهیه شده است، بخوانید و عملکرد خود را ارزیابی کنید.
بررسی کنید مرور صفحه‌ها در رسانه‌های اجتماعی چه احساسی در شما ایجاد می‌کند
دفعهٔ آینده پس از مرور صفحه‌های اجتماعی مجازی، اندکی بر روی احساس خود تمرکز کنید. حتی تغییرات کوچک را بررسی کنید؛ برای مثال اگر سریع از یک موضوع به‌سراغ موضوع دیگری می‌روید یا مدت کوتاهی بی‌حوصله یا بداخلاق می‌شوید، یا به خودتان شک می‌کنید، یا دچار اضطراب می‌شوید، می‌تواند در اثر مرور این صفحه‌ها باشد. پس از چند بار بررسی، ممکن است متوجه شوید که حتی صفحه‌هایی با محتوای «بی‌ضرر» نیز به‌طور قابل‌توجهی بر احساس شما تأثیر می‌گذارد، به‌خصوص اگر سطح استفادهٔ شما از این رسانهها زیاد و مکرر باشد.
آنچه را در مغز شما اتفاق می‌افتد، درک کنید
برای مغز، مشاهده همان باور است. برای مثال، حتی اگر از نظر فکری بدانید که یک عکس به‌شدت روتوش شده است، برای مغز شما تشخیص این تفاوت دشوار است. و از آنجایی که انسان به شبیه‌سازهای بصری واکنش نشان می‌دهد، اغلب ما حتی وقتی‌که این تصاویر باعث سلب اعتمادبه‌نفس یا احساس خود‌کم‌بینی در ما می‌شود، باز هم به گردش مجازی خود ادامه می‌دهیم.
ما همچنین تحت تأثیر دوپامین قرار می‌گیریم؛ همان هورمون احساس خوب که وقتی احساس پیروزی می‌کنیم، بالا می‌رود. در استفاده از این رسانهها این احساس خوب به‌آسانی به‌دست می‌آید. لایک‌ها، قلب‌ها، اشتراک‌گذاری‌ها و کامنت‌ها باعث بالارفتن اندروفین می‌شوند، بدون اینکه نیازی به تلاش زیاد داشته باشیم. درک این فرآیندها و سایر فرآیندهای عصبی در این رابطه، برای استفادهٔ بی‌ضرر از رسانه‌های اجتماعی بسیار مهم است.
سعی کنید مقایسه نکنید
در حالی که مقایسهٔ تجربه‌های خود با محتوای آنلاین امری طبیعی است، به‌یاد داشته باشید که شما به نسخه‌ای نمایشی از واقعیت نگاه می‌کنید. کاربران شخصی (و سازمان‌ها) حتی بدون استفاده از فیلتر هم، آنچه را که می‌خواهند دنیا ببیند با دقت انتخاب می‌کنند. برای محافظت از سلامت روان خود، با رسانه‌های اجتماعی مانند یک فیلم برخورد کنید: به‌عنوان سرگرمی، نه واقعیت.
برای استفادهٔ خود محدودیت قائل شوید
اگر وصل‌شدن به صفحات رسانه‌های اجتماعی به‌جای یک انتخاب آگاهانه از روی عادت است، سعی کنید وسوسه را از بین ببرید. تلفن خود را هنگام انجام فعالیت‌های دیگر، دور از دید یا دسترس قرار دهید. یا هنگام شب، آن را خارج از اتاق خواب خود نگه دارید. و هنگامی که تلفن شما در دسترس است، محدودیت‌های بیشتری برای استفادهٔ خود تعیین کنید، برای مثال فقط بین ساعات خاصی وصل شوید یا فقط برای مدت‌زمانی معین صفحه‌ها را مرور کنید.
در گزینش صفحه‌ها سخت‌گیر باشید
هرچند نمی‌توانید تمام چیزهایی را که در رسانه‌های اجتماعی می‌بینید کنترل کنید، ولی می‌توانید انتخاب کنید که در چه صفحه‌ای مشترک شوید.
قانون ساده: کسی یا چیزی را که برای شما مفید نیست، دنبال نکنید. اگر پست‌های یک اکانت/صفحه احساس ناخوشایندی در شما ایجاد می‌کند، آن را لغو یا مسدود کنید. در عوض، می‌توانید با تمرکز بر صفحه‌هایی که در شما احساس خوبی ایجاد می‌کند، مسئولیت الگوریتم رسانهها را خودتان بر عهده بگیرید، بدین ترتیب صفحه‌های مثبت بیشتری به‌روی شما باز می‌شوند.
از نو شروع کنید (یا کاملاً دور شوید)
امروزه، داشتن حساب کاربری در رسانه‌های اجتماعی ضرورتی اجتماعی به‌نظر می‌رسد و نداشتن آن، مثل احساس عقب‌ماندن از قافله (FOMO= Fear of Missing Out) است.
اگر پلتفرمی را مفید نمی‌بینید، مجبور نیستید در آن باقی بمانید. سعی کنید یک هفته از دنیای مجازی مرخصی بگیرید. حتی می‌توانید برنامه‌های کاربردی (Applications) آن‌ها را بدون ازدست‌دادن حساب شخصی خود مدتی حذف کنید و احساس خود را بررسی کنید. وقتی برگشتید، از ابتدا شروع کنید. می‌توانید همهٔ صفحه‌ها یا اشخاص قبلی داخل شبکهٔ خود را پاک کنید و این‌بار به‌طور گزینشی شروع کنید. هر چه در حساب‌های کمتری عضو شوید، زمان کمتری در مرور صفحه‌ها گیر می‌کنید. اگر هم تصمیم گرفتید که مدتی دور از این پلتفرم‌ها بمانید، این نیز اشکالی ندارد. تنها بهای اندکی که برای سلامت روان خود می‌پردازید، اندکی احساس جاماندن از قافله است که آن هم موقت است!
در پایان خاطرنشان می‌شود:
- در پست مطلب، لینک، عکس، اظهار عقیده و سایر فعالیت‌های مجازی با دقت و هوشیارانه رفتار کنید.
- منابع و مراجع را در پست‌های خود ذکر کنید. اگر از درستی مطلبی اطمینان ندارید، بازنشر نکنید.
- برای دنبال‌کردن اخبار از سایت‌های معتبر خبری استفاده کنید تا گرفتار شایعه، اخبار کذب یا سوءاستفاده‌های مجازی نشوید.
- برای جلوگیری از صدمه‌های احتمالی رسانه‌های اجتماعی بر کودکان و نوجوانان، با مطالعه یا شرکت در آموزش‌های مرتبط، راه‌های حفظ امنیت در فضای مجازی را فرا بگیرید.