سیما غفارزاده – ونکوور
روز جهانی حقوق بشر، رویدادی است که هر سال در تاریخ ۱۰ دسامبر در سرتاسر دنیا گرامی داشته می‌شود. انتخاب این تاریخ به این دلیل است که اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر به‌عنوان پیمانی بین‌المللی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ به تصویب رسید. در همان زمان، یونسکو اولین آژانس سازمان ملل متحد بود که این اعلامیه را در مرکز تمام فعالیت‌های خود قرار داد تا آن را از طریق آموزش و رسانه‌ها در سرتاسر جهان ترویج دهد.
محبوبیت این روز به‌‌اندازه‌ای بالاست که به‌عنوان مثال اولین تمبر یادبود روز حقوق بشر که ادارهٔ امور پُستی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۱ منتشر کرد، پیش از انتشار حدود ۲۰۰٬۰۰۰ سفارش خرید دریافت کرد.
این اعلامیه نتیجهٔ مستقیم جنگ جهانی دوم بوده است و برای اولین بار حقوقی را که تمام انسان‌ها مستحق آن‌اند، در سطح جهان بیان می‌دارد. اعلامیهٔ مذکور به تشریح دیدگاه سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر می‌پردازد. مفاد این اعلامیه حقوق بنیادی هر فرد از جمله حق برابری، حق زندگی، آزادی و امنیت و نیز آزادی مذهب و بیان را که تمام ابنای بشر در هر کشوری باید از آن برخوردار باشند، مشخص کرده است. اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر سندی برجسته است که حقوق غیرقابل‌انکار هر انسان را فارغ از نژاد، رنگ، مذهب، جنسیت، زبان، باورهای سیاسی یا دیگر اعتقادات، ملیت یا خاستگاه اجتماعی، دارایی و دیگر ویژگی‌ها اعلام می‌دارد. شایان ذکر است که معیارهای مطرح‌شده در این اعلامیه، هم از طرف فعالان و هم از طرف منتقدان آن بیشتر «بیانیه‌ای و پیشنهادی» شناخته می‌شود تا «قانونی و الزام آور».
«امروزه، فقر مهم‌ترین چالش حقوق بشر در دنیا شناخته می‌شود. مبارزه با فقر، محرومیت و تبعیض تنها موضوعِ امور خیریه و نیکوکاری نیست، و به این بستگی ندارد که یک کشور چقدر ثروتمند است. از طریق مبارزه با فقر به‌عنوان تعهد حقوق بشری، دنیا شانس بهتری برای ازبین‌بردنِ این معضل خواهد داشت. ریشه‌کنی فقر هدفی قابل دستیابی است.» این بخشی از اعلامیهٔ کمیساریای عالی حقوق بشر در سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۰ دسامبر ۲۰۰۶ است، هرچند پس از گذشت ۱۵ سال، به‌نظر نمی‌رسد دنیا – منهای یک درصدی که در صدر قرار دارد – در وضعیت بهتری باشد.
برای شصتمین سالگرد اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر، دبیرکل سازمان ملل متحدِ کمپینی یک‌ساله راه‌اندازی کرد که در تاریخ ۱۰ دسامبر ۲۰۰۸ به‌پایان می‌رسید. از آنجایی‌که اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر رکورد پرشمارترین سند ترجمه‌‌شده را در دنیا دارد و به بیش از ۵۰۰ زبان در دسترس است، سازمان‌های گوناگون در سراسر جهان طی آن یک‌سال روی کمک به مردم برای یادگیری هرچه بیشتر دربارهٔ حقوقشان، تمرکز کردند.
امسال (۲۰۲۱)، موضوع روز جهانی حقوق بشر «برابری – کاهش نابرابری‌ها، پیشبرد حقوق بشر» اعلام شده است. «برابری» همانا مادهٔ اول اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر است، یعنی «همهٔ انسان‌ها آزاد به‌دنیا آمده‌اند و به‌لحاظ حیثیت و کرامت انسانی، و حقوق برابرند.» اصول و مرام برابری و عدم تبعیض در قلب حقوق بشر قرار دارند و نیز مرکز توسعهٔ پایدار در این زمینه به‌حساب می‌آیند. این مسئله شامل بررسی و یافتن راه‌حل‌هایی برای اَشکال ریشه‌دارِ تبعیض است، که شکننده‌ترین اقشار جامعه از جمله زنان و دختران، مردمان بومی، آفریقایی‌تبارها، جامعهٔ LGBTQ، مهاجران و کم‌توانان را بیش از همه تحت تأثیر قرار می‌دهد.
النور روزولت (Eleanor Roosevelt)، همسر فرانکلین روزولت، اولین رئیس کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد و یکی از فعال‌ترین شخصیت‌های قرن بیستم در ترویج و توسعهٔ حقوق بشر و گسترش فعالیت‌های انسان‌دوستانهٔ نهادهای بین‌المللی بود. او در جایی می‌گوید: «باید دید حقوق بشر جهانی در کجا آغاز می‌شود؟ در جاهایی کوچک، نزدیک به خانه – آن‌قدر نزدیک و کوچک که ممکن است در هیچ نقشه‌ای از جهان دیده نشوند… تا زمانی که این حقوق در آن جاها معنایی نداشته باشد، در هر جای دیگری هم چندان معنایی نخواهد داشت. بدون عمل هماهنگ شهروندان برای حفظ این حقوق نزدیک به خانه، ما نباید بیهوده دنبال پیشرفت در این زمینه در دنیای بزرگ‌تر باشیم.»
با اشاره به این نقل قول زیبا، در پایان این یادداشت مایل‌ام اشاره کنم به سالگرد تأسیس «بنیاد نیکوکاری یارا» که سال گذشته در چنین روزی و مصادف با روز جهانی حقوق بشر در ونکوور پا به عرصهٔ وجود گذاشت و به‌همین مناسبت در این شماره گزارش و گفت‌وگویی با دو تن از پایه‌گذاران آن منتشر شده است که شما را با یک‌سال فعالیت‌های نیکوکارانهٔ این نهاد غیرانتفاعی بیشتر آشنا خواهد کرد؛ فعالیت‌هایی که در دورافتاده‌ترین نقاط ایران ثمر می‌دهد، نقاطی که شاید در هیچ نقشه‌ای از جهان دیده نشوند.