بسکتبال، ورزشی که درس زندگی است
همراه با گفت‌وگوی کوتاهی با علیرضا نیکوروش راد، عضو پیشین تیم ملی دانشجویان ایران
علیرضا فدایی – ونکوور
بسکتبال، ورزشی با توپ است که در زمینی با ابعاد ۱۵ در ۲۸ متر انجام می‌شود. هر تیم متشکل از ۱۲ بازیکن است که ۵ نفر از آن‌ها به‌عنوان بازیکن اصلی به میدان می‌روند و ۷ نفر بقیه، بازیکنان ذخیره‌اند که مربی هر تیم به‌طور نامحدود امکان تعویض آن‌ها را در طول زمان بازی دارد.
این ورزش زیبا و پُرتحرک، برخلاف ظاهرش ورزشی بسیار خشن و فیزیکی است. هرچند که در آخرین لحظه، پرتاب توپ به‌سمت سبد با دست انجام می‌شود، اما لازمهٔ آن فضاسازی و جایگیری است که از قبل توسط بدن و به‌ویژه با پاها انجام پذیرفته است، لذا برای انجام این ورزش در سطوح بالا بایستی از قبل با برنامه‌های بدن‌سازیِ مخصوصِ این ورزش، بدن را از هر لحاظ آماده کرد.
با توجه به ابعاد کوچک زمین مسابقه در مقایسه با نفرات حاضر در زمین، قوانین متعدد و دقیق بازی و زمان‌های کوتاه مجاز مالکیت توپ، این ورزش نیازمند مربیان بسیار آگاه و خبره است تا با اتخاذ تاکتیک مناسب حمله یا دفاع، تیم را به بهترین نحو ممکن هدایت کنند (ممکن است با هر حمله یا دفاع، نقشه‌ای جدید به‌کار گرفته شود).
از نظر نگارنده، ورزش بسکتبال ورزشی متشکل از حرکاتی موزون است که نیازمند بدنی بسیار ورزیده و هوشی بسیار بالا برای پیروی از سیستم‌های متنوعِ از قبل طراحی‌شدهٔ دفاعی و حمله‌ای است که در هر حمله یا دفاع توسط مربی تعیین می‌شود، شاید به‌همین دلیل است که این ورزش عنوان ورزش دانشجویی را یدک می‌کشد (قطعاً دانشجویان قدرت فراگیری بالاتری دارند). لازم به ذکر است در صورت آماده‌نبودن بدن بازیکنان، به‌علت اصطکاک فراوانی که حین بازی بین آنان وجود دارد و سرعت بالای حرکت توپ، امکان آسیب دیدگی فراوانی در این ورزش وجود دارد، لذا فراگیری این ورزش از سنین بسیار پایین توصیه نمی‌شود.
آیا برای پیشرفت در این ورزش باید دارای قد بلند بود؟
بلندبودن قد در این ورزش می‌تواند نقش بسیار مهمی در پیشرفت ورزشکار داشته باشد، اما لزوماً نمی‌توان گفت هر فرد بلندقدی قابلیت تبدیل‌شدن به بازیکنی تراز اول را دارد یا به‌عبارت دیگر، هر بسکتبالیست بلندقدی بازیکن ممتازی نیست. برای نمونه، می‌توان به آیزیاه توماس، بازیکن اسبق تیم دیترویت پیستونز، با قد متوسط ۱۸۵ سانتی‌متر اشاره کرد که موفق شد دوبار در سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ با این تیم جام قهرمانی لیگ NBA را از آنِ خود کند و به‌عنوان یکی از بازیکنان شاخص و برتر، ۱۲ بار در مسابقات آل استار در دوران بازیگری خود شرکت کرد و باارزش‌ترین بازیکن بازی فینال سال ۱۹۹۰ شد. برای مطالعهٔ بیشتر به اسپاد وب، بازیکن اسبق آتلانتا هاوکس، با قد ۱۷۰ سانتی‌متر اشاره می‌شود.
چند نکتهٔ زیبا و جالب از بسکتبال
- Buzzer Beater. بازر بیتر یا گیم وینر یا همان پرتاب سرنوشت، زمانی است که پس از پرتاب توپ به‌سمت سبد، صدای زنگ اتمام بازی به گوش می‌رسد و با گل‌شدن پرتاب، سرنوشت برنده و بازنده مشخص می‌شود یا به‌نوعی عوض می‌شود. در کسری از ثانیه با به‌ثمررسیدن این پرتاب، تیم بازنده تبدیل به تیم برنده خواهد شد و این حس و حال را هرگز فراموش نخواهد کرد و برعکسِ آن برای تیم برنده‌ای که اکنون به بازنده تبدیل شده و امکان جبرانی ندارد، اتفاق می‌افتد. (توضیح اینکه نتیجهٔ به‌ثمررسیدن توپی که قبل از پایان زمان بازی رها شده و بعد از تمام‌شدن وقت بازی وارد سبد می‌شود در جمع امتیازات لحاظ می‌شود). آنان که به بسکتبال روی می‌آورند، درسی مهم از زندگی را تجربه می‌کنند. یاد می‌گیرند که در مسیر زندگی نباید بی‌امید و بی‌انگیزه زندگی کرد و نبایستی به‌سادگی هر شکستی را قبول کرد و برای ایستادن بر اوج قله و پیروزی لازم است تا آخرین لحظه تلاش کرد و از طرفی می‌آموزند برای شادی‌کردن نباید عجله کرد، چرا که با کمی غفلت هر پیروزی و دستاوردی ممکن است به شکست تبدیل شود.
- زمان در بسکتبال زنده است. زمان در بسکتبال آماتور شامل چهار پریود ده‌دقیقه‌ای است ولی این زمان در بسکتبال حرفه‌ای شامل چهار پریود دوازده‌دقیقه‌ای است. در این پریودها زمان تلف‌شده مانند ورزش فوتبال وجود ندارد و زمان بازی با هر سوت داور فعال و باز با سوت داور برای توقف بازی، غیرفعال می‌شود. به‌خاطر این ویژگی، یکی از داورانِ پشتِ میز، داور زمان است که این مهم را به‌عهده دارد. این ویژگی در بسکتبال اجازهٔ وقت‌کشی توسط بازیکنان را نمی‌دهد و باعث جلوگیری از بازی ناجوانمردانه می‌شود.
- هر تیم فقط ۲۴ ثانیه فرصت دارد تا توپ را به سبد حریف برساند. در غیر این‌صورت حق مالکیت توپ سلب شده و مالکیت آن به تیم مقابل داده خواهد شد. همچنین از این ۲۴ ثانیه تیم مالکِ توپ فقط ۱۰ ثانیه فرصت دارد تا توپ را از نیمهٔ زمین خودی به نیمهٔ زمین تیم مقابل برساند. از نظر نگارنده، این ۲۴ ثانیه می‌تواند سمبلی از شبانه‌روز باشد و بسکتبال یاد می‌دهد که وقت طلاست و همواره فرصت‌های طلایی در دسترس نیست. بسکتبال یاد می‌دهد که نبایستی در جا زد و برای پیروزی بایستی هر چه سریع‌تر تلاش را آغاز کرد.
- اگر هر بازیکنی از تیم حمله‌کننده در منطقهٔ مستطیل زیرحلقهٔ تیم مدافع بیشتر از سه ثانیه قرار گیرد، مالکیت توپ از تیم مهاجم سلب می‌شود. بسکتبال یاد می‌دهد در مسیر زندگی نقاط پرخطر وجود دارد، ولی بایستی از آن‌ها به بهترین نحو استفاده کرد.
- بعد از هر سوت داور، برای شروع مجدد بازی داور توپ را لمس می‌کند و اجازهٔ شروع بازی را با سوت مجدد صادر می‌کند. بسکتبال یاد می‌دهد که قانون بایستی همواره جاری باشد و باید مطیع قوانین بود.
- در بسکتبال با هر خطا جریمه‌ای متناظر با شدت آن خطا در نظر گرفته شده است. به‌عنوان مثال اگر بر روی بازیکنی که در حال پرتاب توپ به سبد است خطایی صورت پذیرد، به بازیکن حمله‌کننده بسته به موقعیت اقدام به پرتاب، دو یا سه پرتاب آزاد داده می‌شود. قوانین بسکتبال به‌نحوی دقیق و جزئی و به‌گونه‌ای مقرر شده‌اند که سعی در اجرای عدالت به بهترین شکل ممکن را دارد.
در همین رابطه گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم با علیرضا نیکوروش راد، عضو پیشین تیم ملی دانشجویان ایران، که در حال حاضر ساکن ونکوور است.
لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و از سوابق و افتخارات ورزشی‌تان بگویید.
من، علیرضا نیکوروش راد هستم متولد ۱۳۵۲ در تهران، دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی عمران. بسکتبال را در دوران راهنمایی و در سطح مینی‌بسکتبال در تهران شروع کردم و در کلیهٔ سطوح سنی از مینی‌بسکتبال تا بزرگسالان در تیم‌هایی چون گسترش، صنایع دفاع، پیام و فولاد مبارکهٔ سپاهان (سوپرلیگ باشگاه‌های ایران) بازی کرده‌ام. به‌علت مصادف‌شدن با کنکور کارشناسی از حضور در اردوی تیم ملی جوانان به دعوت مرحوم داریوش نبوی انصراف دادم، اما بلافاصله پس از ورود به دانشگاه به عضویت تیم دانشجویان ایران انتخاب شدم و به فاصلهٔ کوتاهی با این تیم به مقام قهرمانی مسابقات دانشجویان کشورهای اسلامی نائل شدم. همچنین با تیم‌های دانشگاه صنعتی اصفهان و صنعتی شریف موفق به کسب مقام قهرمانی المپیاد دانشگاه‌های ایران شدم.
در مورد فعالیت‌های ورزشی خود در کانادا بفرمایید.
به‌عنوان یک تازه‌وارد به کشور کانادا در چند سال گذشته مشغلهٔ فراوانی برای تطبیق با شرایط کشور جدید داشته‌ام، لذا فرصت پیگیری بسکتبال برایم میسر نبود. اما از حدود یک‌سال پیش به توصیهٔ دوستان، اقدام به آموزش حدود ده نفر از فرزندان دوستان و آشنایان کرده‌ام که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفته و تمرینات را در فصول گرم در فضاهای روباز و در فصول سرد و بارانی با استفاده از فضاهای ورزشی سربستهٔ مدارس وست ونکوور پیگیری کرده‌ایم. متأسفانه فعلاً به‌ناچار تمریناتِ داخل سالن به‌علت شیوع بیماری کرونا متوقف شده است، چون با توجه به سیاست‌های دولت، در حال حاضر استفاده از امکانات مدارس میسر نیست، اما حتماً پس از رفع محدودیت‌ها، تمرینات را مجدداً از سر خواهیم گرفت و تصمیم دارم با ابراز علاقه‌مندی چند نفر دیگر از والدین، آموزش گروه دیگری را از سطح مبتدی و به‌طور موازی آغاز کنم.
(در صورت علاقه‌مندی یا داشتن هر گونه سؤال، لطفاً با ایمیل ali_nikoo@yahoo.com تماس بگیرید.)
در مورد پیشرفت بسکتبال ایران و تبدیل شدن آن به یکی از تیم‌های مطرح آسیا بفرمایید.
تا قبل از شروع قرن بیستم، بهترین مقام‌هایی که تیم بسکتبال ایران کسب کرده بود، مقام سوم بازی‌های آسیایی در سال ۱۹۵۱ دهلی و مقام چهارم آسیایی در سال ۱۹۹۳ بود. اما با شروع قرن جدید و از سال ۲۰۰۳ که نویدبخش نسل جدیدی در بسکتبال ایران بود، این رشته وارد مرحلهٔ شکوفایی شد که از نظر من نتیجهٔ توجه بیشتر به این ورزش و نتایج استعدادیابی‌هایی بود که توسط مربیان در سطح کشور انجام شد، به‌خصوص فراخوان افراد قدبلند. این توجهات و زحمات، منجر به نقطهٔ عطفی در تاریخ بسکتبال ایران در سال ۲۰۰۷ شد و در این سال، ایران با شکست لبنان به اولین قهرمانی آسیایی دست یافت و از آن پس خوشبختانه همواره در سطح اول آسیا باقی مانده است. البته باید خاطرنشان کرد که محبوبیت بیشتر این ورزش و پوشش گسترده‌تر آن از طریق انواع رسانه‌ها، قطعاً باعث جذب استعدادهای بیشتری شده است و همین‌طور می‌توان از هم‌زمانی ظهور چندین ستاره در کنار یکدیگر و به‌کارگیری مربیان خارجی به‌عنوان عوامل رشد بسکتبال ایران نام برد.
آیا لیگ بسکتبال ایران از ویژگی‌های یک لیگ حرفه‌ای به‌معنای واقعی برخوردار بوده و است؟
ورزش حرفه‌ای برخلاف آماتور به‌نوعی از ورزش اطلاق می‌شود که در واقع حرفهٔ ورزشکار محسوب می‌شود و ورزشکار از آن طریق کسب درآمد می‌کند و می‌تواند امرار معاش نماید. روند درآمدزایی از طریق ورزش در ایران به‌گونه‌ای بوده است که به‌تدریج از شکل آماتور به‌سمت حرفه‌ای‌شدن در حال حرکت است، اما در حال حاضر می‌توان گفت اگرچه تعدادی از بازیکنان مطرح بسکتبال کشور قادر به انعقاد قرارداد با مبالغ قابلِ‌توجه می‌شوند، اما قطعاً این مسئله برای تمامی بازیکنان لیگ بسکتبال ایران اتفاق نخواهد افتاد. لذا به‌نظر من لیگ بسکتبال ایران لیگی تماماً حرفه‌ای نیست، زیرا تمامی بازیکنان قادر به درآمدزایی قابلِ‌توجه از طریق این ورزش نیستند.