دکتر کوروش عدالتی – ونکوور
کج‌خُلقی در کودکان نوپا و پیش‌دبستانی بسیار رایج است. کج‌خُلقی، نحوهٔ روبروشدن کودکان با احساسات دشوار است. وقوف به این امر کمک می‌کند که احساسات کودکتان را بفھمید و از موقعیت‌ھایی که کج‌خُلقی‌ھای کودکتان را تحریک می‌کند، اجتناب کنید.
کج‌خُلقی چیست؟
کج‌خُلقی اشکال و اندازه‌ھای مختلف دارد و می‌تواند به شکل انفجارات غیرِمنتظرهٔ خشم، نارضایتی یا رفتار خارج‌ازانتظار باشد.
ھنگامی که کودکتان «کنترل رفتارش را از دست می‌دھد»
ممکن است شاھد گریه، فریادزدن، سفت‌کردن اعضای بدن، خمیده‌کردن پشت، لگدزدن، به زمین‌افتادن، ضربه‌زدن یا فرارکردن باشید. در برخی موارد، کودکان نفسشان را حبس کرده، استفراغ می‌کنند یا اشیا را می‌شکنند یا به‌عنوان بخشی از کج‌خُلقی حالت پرخاشگر پیدا می‌کنند.
چرا کج‌خُلقی اتفاق می‌افتد
کج‌خُلقی بین کودکان یک‌ساله تا سه‌ساله بسیار رایج است. این بدان دلیل است که مھارت‌ھای اجتماعی و احساسی کودکان تازه در این سن شروع به رشد می‌کنند. کودکان اغلب کلمات مربوط به بیان احساسات بزرگ را نمی‌دانند. آن‌ھا استقلال بیشتری می‌خواھند، اما از اینکه جدا از شما باشند، می‌ترسند و در حال کشف این مسئله‌اند که می‌توانند نحوهٔ عملکرد خود را تغییر بدھند. بنابراین، کج‌خُلقی یکی از شیوه‌ھایی است که کودکان احساساتشان را با آن بیان و کنترل می‌کنند و سعی در درک یا تغییر آنچه که در دنیای اطرافشان اتفاق می‌افتد، دارند.
کودکان بزرگ‌تر ھم می‌توانند کج‌خُلقی بکنند. این می‌تواند بدان دلیل باشد که راه‌ھای مناسب برای بیان یا کنترل احساسات را یاد نگرفته‌اند. برخی کودکان بزرگ‌تر ممکن است کندتر از سایرین توانایی خودتنظیمی را به‌دست آورند.
ھم برای کودکان نوپا و ھم کودکان بزرگ‌تر، مواردی ھستند که می‌توانند احتمال وقوع کج‌خُلقی را بیشتر کنند:
- خُلق‌وخوی طبیعی کودک: این امر بر اینکه کودکان تا چه اندازه سریع یا شدید به مواردی مانند اتفاقات ناراحت‌کننده پاسخ بدھند، تأثیر می‌گذارد.
- کودکانی که به‌سادگی ناراحت می‌شوند، احتمال بیشتری برای کج‌خُلقی‌شان وجود دارد.
- مواردی چون استرس، گرسنگی، خستگی یا بیش‌ازاندازه تحریک‌شدن، بیان و کنترل احساسات و رفتار را برای کودکان سخت‌تر می‌کند.
- همچنین موقعیت‌ھایی که کودکان نمی‌توانند تحمل کنند، برای مثال، اگر یک کودک بزرگ‌تر اسباب‌بازی را بردارد، یک کودک نوپا ممکن است نتواند تحمل کند.
چگونه باید با کج‌خُلقی‌ھا برخورد کرد
کارھایی که می‌توانید انجام بدھید تا احتمال وقوع کج‌خُلقی‌ھا را کمتر کنید:
- استرس را کم کنید. احتمال بیشتری می‌رود که کودکان خسته، گرسنه و بیش‌ازاندازه تحریک‌شده کج‌خُلقی را تجربه کنند.
- احساسات کودکتان را درک کنید. اگر به احساسات کودکتان آگاه‌اید، ممکن است ھنگامی که احساسات شدید در راه است، آن را احساس کنید. می‌توانید دربارهٔ اینکه چه اتفاقی می‌افتد، صحبت کنید و به فرزندتان کمک کنید تا با احساسات سخت خود کنار بیاید.
- محرک‌ھای کج‌خُلقی را بشناسید. برای مثال، ممکن است کودکتان ھنگامی کج‌خُلقی کند که شما خرید می‌کنید. ممکن است بتوانید از قبل برنامه‌ریزی کنید یا محیط را عوض کنید تا جلو کج‌خُلقی را بگیرید. برای مثال، ممکن است بھتر باشد پس از اینکه کودکتان چرتی زد و غذای سبکی خورد، به خرید بروید.
- دربارهٔ احساسات با کودکتان صحبت کنید. وقتی کودکتان با احساسات سخت درگیر است، از او بخواھید که نام آن احساس را به زبان بیاورد و بگوید که چه چیزی باعث آن شده است. برای مثال، «اسباب‌بازی را پرت کردی، چون عصبانی شدی که کار نمی‌کرد؟ چه کار دیگری می‌توانستی بکنی؟»
برخی اوقات با وجود ھر کاری که شما برای اجتناب از بروز کج‌خُلقی انجام می‌دھید، این امر اتفاق می‌افتد. در اینجا به برخی ایده‌ھا برای کنار آمدن با انواع کج‌خُلقی به‌ھنگام بروز آن‌ھا اشاره می‌شود:
- آرام باشید (یا وانمود کنید!) اگر لازم است وقتی به خودتان بدھید. اگر عصبانی بشوید، وضعیت هم برای شما و ھم برای کودکتان سخت‌تر می‌شود. اگر نیاز به صحبت‌کردن دارید، صدایتان را آرام و یکنواخت نگاه دارید، حساب‌شده و آھسته عمل کنید.
- احساسات دردناک کودکتان را به رسمیت بشناسید. برای مثال، «خیلی ناراحت‌کننده است که بستنی آدم از قیف بستنی پایین بیفتد، این‌طور نیست؟» این امر به جلوگیری از غیرِقابلِ‌کنترل‌ترشدن رفتار کمک می‌کند و به کودکتان این فرصت را می‌دھد که احساساتش را دوباره تنظیم کند.
- در طول مدت کج‌خُلقی صبر کنید. در نزدیکی کودک بمانید تا او بداند که آنجا ھستید. اما سعی نکنید که برای او دلیل بیاورید یا حواس او را پرت کنید. وقتی کج‌خُلقی شروع شده است، این کار دیر است.
- وقتی نیاز است، کنترل موقعیت را به‌دست بگیرید. اگر کج‌خُلقی به این دلیل اتفاق می‌افتد که کودکتان چیزی می‌خواھد، آنچه را که می‌خواھد، به او ندھید. اگر کودکتان نمی‌خواھد که کاری را انجام بدھد، از قضاوتتان استفاده کنید. برای مثال، اگر کودکتان نمی‌خواھد که از وان بیرون بیاید، مطمئن‌تر است که درپوش آب را بردارید تا اینکه بخواھید کودکتان را بلند کنید.
- در نحوهٔ برخوردتان باثبات و آرام باشید. اگر برخی اوقات زمانی‌که کودکتان کج‌خُلقی می‌کند، آنچه را که کودکتان می‌خواھد به او بدھید و برخی اوقات ندھید، ممکن است مشکل بدتر شود.
کج‌خُلقی‌ھا در کودکان پیش‌دبستانی یا کودکان در سنین اوایل مدرسه
شما می‌توانید از تمامی توصیه‌ھای فوق برای کمک به کج‌خُلقی در کودکان پیش‌دبستانی یا کودکان در سنین اوایل مدرسه استفاده کنید. در این سن، کودکان ھمچنین بھتر می‌توانند درک کنند که کارشان چه اثرات یا پیامدھایی دارد. این بدان معناست که برخی اوقات می‌توانید از پیامدھا برای کنترل‌کردن رفتار کودکتان استفاده کنید. این امر مھم است که اطمینان یابید اشتباھاً کج‌خُلقی را پاداش نمی‌دھید. برای مثال، اگر کودکتان به‌دلیل اینکه به خرید آب‌نبات نه می‌گویید، کج‌خُلقی می‌کند، ولی بعد شما آب‌نبات را برایش می‌خرید، این پاداش‌دادن به کج‌خُلقی است.
مقابله با کج‌خُلقی
مقابله با کج‌خُلقی می‌تواند بسیار خسته‌کننده و استرس‌آور باشد. ممکن است احساس کنید که باید مداخله کنید تا فوراً به کج‌خُلقی پایان بدھید. اما اگر شرایط ایمن است، شاید بھتر باشد استراحتی کنید تا تصمیم بگیرید چگونه باید پاسخ بدھید. در اینجا به ایده‌ھای بیشتر برای آرام‌ماندن و سنجیدن اھمیت واقعی موقعیت اشاره می‌کنیم:
- برای مواجه با کج‌خُلقی استراتژی داشته باشید: طرحی واضح داشته باشید که چگونه در ھر موقعیتی با کج‌خُلقی مواجه می‌شوید: جهت عملی‌کردن طرحتان به‌ھنگام رخ‌دادن کج‌خُلقی وارد عمل شوید.
- بپذیرید که نمی‌توانید احساسات یا رفتار کودکتان را به‌طور مستقیم کنترل کنید. تنھا می‌توانید کودکتان را ایمن نگاه دارید و رفتار او را به‌نحوی ھدایت کنید تا احتمال وقوع کج‌خُلقی در آینده کمتر باشد.
- قبول کنید که تغییر، نیازمند زمان است: قبل از اینکه کج‌خُلقی به‌طور دائمی از بین برود، کودکتان باید خیلی بزرگ‌تر بشود، ایجاد و استفاده از مھارت‌ھای خود تنظیمی برای کودک بسیار مؤثر است و در ادامهٔ زندگی نیز به او کمک خواهد کرد.
- نسبت به این طرز تفکر که کودکتان این کار را به‌طور عمدی انجام می‌دھد یا می‌خواھد نظر شما را جلب کند، آگاه باشید.
- کودکان به‌طور عمدی کج‌خُلقی نمی‌کنند: آن‌ھا عادت بدی پیدا می‌کنند یا در حال حاضر این مھارت را ندارند که بتوانند با موقعیت کنار بیایند.
- شوخ‌طبعی خود را حفظ کنید، ولی به کج‌خُلقی‌شان نخندید. اگر این کار را بکنید، ممکن است با توجهتان پاداشی به کودکتان داده باشید. ھمین‌طور ممکن است اگر او فکر کند که به او می‌خندید، بیشتر ناراحت بشود.
- وقتی کودکتان خوش‌خُلقی می‌کند، با ستایش توأم با شوروشوق او را بستایید. برای مثال، وقتی او احساس سختی مانند «عصبانیت» را نام می‌برد یا قبل از شروع کج‌خُلقی، آرام می‌شود.
- بسته به تعداد کج‌خُلقی‌ھای کودکتان، در مورد خودتان به‌عنوان یک مادر یا پدر قضاوت نکنید. به‌خاطر داشته باشید که ھمهٔ کودکان کج‌خُلقی می‌کنند. در عوض، روی نحوهٔ پاسخگویی‌تان به کج‌خُلقی‌ھای کودکتان تمرکز کنید.
اگر شما یا کسی که دوستش دارید می‌خواهید در این خصوص بیشتر بدانید، می‌توانید با مرکز ایلومایند تماس بگیرید و با خدمات ما در این حوزه بیشتر آشنا شوید.