Obsessive Compulsive Disorder (OCD)
دکتر کوروش عدالتی – ونکوور
«او یک طرفدار وسواسی فوتبال است… این خانم به کفش وسواس دارد… این مرد دروغگویی بی‌اختیار است… » ما چنین عباراتی را برای افرادی به‌کار می‌بریم که عملی را به‌طور مکرر انجام می‌دهند. حتی وقتی دیگران هیچ دلیلی برای آن نمی‌بینند. معمولاً این رفتار مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی در برخی از مشاغل می‌تواند مفید باشد. با این وجود، اختیار به انجام کار و اندیشهٔ تکرارشونده می‌تواند به‌طور غیرمفیدی بر زندگی‌شان استیلا یابد.
بنابراین اگر:
افکار ناخوشایندی به مغزتان هجوم می‌آورند، حتی زمانی‌که سعی در دورکردن آن‌ها دارید یا مجبور به لمس یا شمردن چیزی هستید یا عملی مانند دست شستن را مرتباً تکرار می‌کنید، احتمالاً شما به بیماری اختلال وسواس فکری-عملی مبتلائید.
ابتلا به بیماری اختلال وسواس فکری-عملی به چه معنی است؟
لیز: «از اینکه از دیگران چیزی به من سرایت کند، هراسناک‌ام. ساعت‌ها وقت صرف ضدعفونی کردن تمام سطوح منزلم می‌کنم تا جلوی میکروب‌ها را بگیرم. روزانه به دفعات مکرر دست‌هایم را می‌شویم و سعی می‌کنم از خانه بیرون نروم. وقتی همسر و فرزندانم به منزل باز می‌گردند، از ایشان می‌خواهم کاملاً توضیح دهند به چه مکان‌هایی رفته‌اند. بخشی از درونم می‌گوید این نگرانی‌ها احمقانه‌اند. خانوادهٔ من از این وضع به تنگ آمده‌اند، اما این مشکل آن‌چنان نهادینه شده است که دیگر نمی‌توانم آن را متوقف کنم.»
بیماری اختلال وسواس فکری-عملی چه بخش‌هایی دارد؟
- افکاری که شما را بیمناک می‌کنند (وسواس‌ها)
- اضطرابی که شما احساس می‌کنید.
- اعمالی که انجام می‌دهید تا اضطرابتان کاهش یابد (اعمال جبری)
اضطرابی که احساس می‌کنید:
- احساس ناراحتی، اضطراب، ترس، گناه، نگرانی یا افسردگی
- چنانچه عمل تکراری خود را انجام دهید، احساس بهتری می‌کنید، اما این احساس ماندگار نیست.
آنچه شما ممکن است انجام دهید؛ اقدامات تکراری اجباری:
- اصلاح افکار وسواسی: در مورد افکار خنثی‌کننده، همچون شمارش یا تکرار کلمه‌ای به‌خصوص که فکر می‌کنید از وقوع اتفاقات بد پیشگیری می‌کند. این کارها، همچنین می‌تواند راهی برای رهایی از افکار یا تصاویر ناخوشایندی باشد که شما را آزار می‌دهد.
- تکرار اعمال یکنواخت: دستتان را مرتب می‌شویید، کارها را خیلی به آهستگی و به‌دقت انجام می‌دهید. احتمالاً اشیاء یا فعالیت‌هایی را به‌صورت خاصی می‌چینید یا انجام می‌دهید.
- چک کردن: بدن خودتان را برای آلودگی، لوازم برقی را برای خاموش بودن، قفل‌های منزل را برای بسته بودن یا مسیر خودتان را برای امن بودن چک می‌کنید.
- اجتناب: از هر چیزی که یادآور افکار نگران‌کننده‌اند. شما از لمس اشیاء خاص، رفتن به مکان‌های خاص، انجام امور خطیر و مسئولیت دوری می‌کنید. به‌عنوان مثال، شما از آشپزخانه به‌سبب آنکه ممکن است چاقوی تیزی در آن بیابید، دوری می‌کنید.
- انباشتن وسایل بی‌مصرف و ازکارافتاده: شما نمی‌توانید هیچ‌چیزی را دور بریزید.
- اطمینان‌بخشی: به‌طور مداوم که از دیگران می‌خواهید به شما بگویند همه‌چیز روبه‌راه است.
بیماری اختلال وسواس فکری-عملی تا چه حد شایع است؟
حدوداً از هر ۵۰ نفر یک نفر در برهه‌ای از طول عمر خود مبتلا به بیماری اختلال وسواس فکری-عملی می‌شود. میزان شیوع بین مردان و زنان یکسان است. از مبتلایان مشهور می‌توان از چارلز داروین، پرستار پیشگام فلورانس نایتینگل و جان بانیان، مؤلف کتاب «سیر و سلوک زائر» (The Pilgrim’s Progress)، نام برد. امور جبری هرگز لذت‌بخش نیستند؛ آن‌ها همواره به‌عنوان عملی ناخوشایند یا رنج‌آور حس می‌شوند.
بیماری اختلال وسواس فکری-عملی چگونه آغاز می‌شود؟
بسیاری از کودکان جبر خفیف دارند، آن‌ها ممکن است اسباب‌بازی‌هایشان را به‌طور خیلی دقیق بچینند یا از قدم گذاشتن روی تَرَک پیاده‌رو پرهیز کنند. این وضعیت معمولاً با بالاتر رفتن سن ناپدید می‌شود،. بیماری اختلال وسواس فکری-عملی بزرگسالان در سنین ۱۲-۱۳سالگی و اوایل دههٔ دوم زندگی‌شان بروز می‌کند، ولی مبتلایان معمولاً تا سال‌ها بعد از ابتلا به‌دنبال درمان نمی‌روند.
علامت ایجاد بیماری اختلال وسواس فکری-عملی چیست؟
- ژن‌ها: OCD (بیماری اختلال وسواس فکری-عملی) گاهی اوقات ارثی است، بنابراین می‌تواند در نسل‌های مختلف یک خانواده دیده شود.
- استرس: اتفاقات استرس‌زای زندگی عامل حدود یک‌سوم موارد این بیماری‌اند.
- تغییرات زندگی: مواردی که فرد به‌طور ناگهانی مجبور به افزایش مسئولیتش می‌شود، مانند
- بلوغ، تولد بچه یا شغل جدید.
- تغییرات مغزی: محققان معتقدند اگر شما علائم OCD را بیشتر از یک دورهٔ زمانی کوتاه داشته باشید، ماده‌ای شیمیایی به‌نام سروتونین (SHT) در مغز دچار عدم تعادل می‌شود.
- شخصیت: اگر شما فردی منظم، دقیق، برنامه‌ریز و با استانداردهای بالا هستید، بیشتر در معرض ابتلا به OCD هستید. این صفات به‌طور طبیعی مفیدند، اما چنانچه افراطی شوند، ممکن است به‌سمت ایجاد بیماری OCD سوق یابند.
- روش‌های تفکر: تقریباً همه ما گاهی افکار بسیار مضطرب‌کننده داریم. چه می‌شد اگر زیر ماشین برویم یا به فرزند خود آسیب بزنیم. اغلب ما این افکار را سریعاً از سر خود دور می‌کنیم و روال عادی زندگی خود را پیش می‌گیریم، اما چنانچه شما به‌خصوص استانداردهای بالای اخلاقی و مسئولیتی داشته باشید، ممکن است احساس کنید حتی داشتن این افکار وحشتناک است، بنابراین احتمال بالاتری وجود دارد که منتظر بازگشت چنان افکاری باشید که این به‌نوبهٔ خود بازگشت آن‌ها را محتمل‌تر می‌کند.
چه عاملی باعث ادامهٔ OCD می‌شود؟
- تعجب‌آور اینکه برخی راه‌هایی که شما از طریق آن‌ها سعی در کمک به خودتان دارید، در واقع به تداوم بیماری کمک می‌کند.
- تلاش در بیرون راندن افکار از ذهنتان، معمولاً باعث می‌شود افکار بازگردند. یک دقیقه سعی کنید به یک فیل صورتی فکر نکنید. شما احتمالاً متوجه می‌شوید مشکل است به چیز دیگری فکر کنید.
- اعمال تکراری، چک کردن، اجتناب و تأیید خواستن از دیگران باعث می‌شود برای مدت کوتاهی اضطرابتان کمتر شود. به‌خصوص اگر حس کنید این می‌تواند از بروز حادثه‌ای بد و ناخوشایند جلوگیری کند، اما هر بار که شما این‌گونه عمل می‌کنید، باور خود را یعنی اینکه آن‌ها از وقوع حوادث بد جلوگیری می‌کنند، قدرت می‌بخشید و بنابراین شما فشار بیشتری برای انجام آن‌ها حس می‌کنید و الی آخر…
اگر شما یا کسی که دوستش دارید می‌خواهید در این خصوص بیشتر بدانید، می‌توانید با مرکز ایلومایند تماس بگیرید و با خدمات ما در این حوزه بیشتر آشنا شوید.