برگردان و گردآوری: سیما غفارزاده – ونکوور
تنها دو دقیقه زمان و داشتن گذرواژه برای فرد آزارگر کافی است تا یک اپلیکیشن ردیابی و جاسوسی روی تلفن شریک زندگی‌شان نصب کنند. گزارشی که توسط آزمایشگاه شهروند (The Citizen Lab) که مرکزی تحقیقاتی در دانشگاه تورنتو است، نگاه دقیق‌تری به موضوعِ به‌اصطلاح جاسوس‌افزار (stalkerware) کرده است.
گروه دیجیتالی‌ای که در رأس این تحقیقات قرار دارد، می‌گوید که قانونگذاران کانادایی باید برای فروش ابزارهای جاسوسی دیجیتالی که برای ردیابی و آزارواذیت قربانیان خشونت‌های خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند، سخت‌گیری کنند.
آزمایشگاه شهروند در آخرین گزارششان توصیف می‌کنند که چگونه افراد آزارگر به‌راحتی می‌توانند اپلیکیشن‌های به‌اصطلاح جاسوس‌افزار را بخرند و آن‌ها را روی دستگاه‌های موبایل قربانیانشان دانلود کنند، بی‌آنکه آن‌ها خبر داشته باشند.
بعد از نصب اپلیکیشن، فرد آزارگر می‌تواند هر حرکت قربانی‌اش، از جمله تماس‌ها و تکست‌های تلفنی، ایمیل‌ها، فعالیت‌های آنلاین، لیست شماره تلفن‌ها، اطلاعات داخل تقویم و حتی موقعیت مکانی آن‌ها را از راه دور تحت نظر داشته باشد. در برخی موارد، آن‌ها می‌توانند میکروفون تلفن را روشن کنند یا حتی عکس بگیرند.
این گزارش نتیجه‌گیری می‌کند هر کسی که از این جاسوس‌افزارها استفاده می‌کند، به‌طور بالقوه انواع قوانین را نقض می‌کند. و البته همین مسئله شامل حال شرکت‌هایی که اپلیکیشن‌هایی را به این منظور تبلیغ می‌کنند، می‌شود. هرچند طبق این گزارش، پلیس و مجریان قانون چشمانشان را به‌روی این معضل بسته‌اند.
کریستوفر پارسونز، معاون ارشد تحقیقات در آزمایشگاه شهروند و یکی از نویسندگان اصلیِ این گزارش، می‌گوید: «افراد آزارگر به‌طور غیرقابل قبول و غیرعادلانه‌ای شرکای زندگی خود را هدف قرار می‌دهند و ردیابی می‌کنند. ما به‌عنوان جامعه نیاز داریم که در این زمینه بهتر عمل کنیم.» وی اضافه می‌کند که پلیس و مجریان قانون باید افرادی را که از طریق دیجیتالی جاسوسیِ دیگران را می‌کنند، تحت پیگیرد قانونی قرار دهند.
این گزارش اولین آزمایش جامعِ استفاده از جاسوس‌افزار در کانادا است. در این آزمایش، محققان هشت اپلیکیشن ردیابی و جاسوسی بسیار معروف را که برای دستگاه‌های اندروید ساخته شده و در کانادا در دسترس‌اند، به‌طور جدی و عمیق مورد بررسی قرار داده‌اند.
این اپلیکیشن‌ها در ظاهر به‌عنوان ابزاری برای آنکه والدین فرزندانشان را یا کارفرماها کارمندانشان را بتوانند تحت نظر داشته باشند، تبلیغ می‌شوند. اما محققان همچنین سازندگان بسیاری را یافته‌اند که به‌وضوح و آزادانه این اپلیکیشن‌ها را به‌عنوان راه خوبی برای تحت نظر داشتنِ شریک زندگی تبلیغ می‌کنند.
طبق این گزارش، یکی از این شرکت‌ها اپلیکیشنش را در وب‌سایت خود این‌طور توصیف کرده است: «ابزاری عالی برای مچ‌گیریِ همسر خیانت‌کار» در این وب‌سایت همچنین آمده است: «طرف هرگز متوجه نخواهد شد که اپلیکیشن نصب شده است و اطلاعات جمع‌آوری می‌کند.»
پستی در یک بلاگ برای اپلیکیشن دیگری، نشان می‌دهد که چطور عمل Spoof SMS می‌تواند در «سناریویی جاسوسی» کار کند. در این پست آمده: «ما دلیل داریم برای آنکه باور کنیم که مارگارت (تلفن مورد هدف ما) دوباره با بیل – که دو ماه پیش با یکدیگر به‌هم زده بودند – در ارتباط است. ما تماس‌ها، تکست‌ها و مکالمات دیگر او را تحت نظر داشته‌ایم، بنابراین، ما می‌دانیم که این دو نفر دوباره با هم در ارتباط‌اند.»
شبکهٔ خبری سی‌بی‌سی می‌گوید که از شرکت‌های مذکور در این‌باره پرسیده است، ولی آن‌ها پاسخی نداده‌اند. صفحهٔ اصلی هر دو وب‌سایت ادعا می‌کند که اپلیکیشن آن‌ها برای کنترل کردن والدین و مانیتور کردن کارفرماها طراحی شده است.
پارسونز می‌گوید که هر یک از این اپلیکیشن‌ها می‌تواند ظرف یکی دو دقیقه نصب شود اگر که فرد آزارگر دستش به تلفن قربانی‌اش برسد و گذرواژه او را بداند. این اپلیکیشن‌ها طوری روی دستگاه پنهان‌اند که فرد مورد هدف هرگز از وجود آن مطلع نخواهد شد.
مشخص نیست که جاسوس‌افزارها دقیقاً چقدر در موارد خشونت خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند، هرچند، در نظرسنجی‌ای که پناهگاه زنان کانادا در سال ۲۰۱۵ انجام داد، ۹۳٪ کارکنان اصلی این پناهگاه‌ها گفته‌اند که در کمک به زنان قربانی، آن‌ها زنانی را در لیست خود داشته‌اند که توسط فردی که از تکنولوژی استفاده می‌کرده، مورد آزار و تهدید قرار گرفته‌اند.
دایانا گلِآنو، از کارکنان پناهگاه زنان نلی (Nellie’s women’s shelter) در تورنتو، می‌گوید که او مراجعان زیادی را دیده است که مطمئن بوده‌اند شریک زندگی آزارگرشان از تلفن آن‌ها برای تحت نظر گرفتنشان استفاده کرده‌اند.
در موردی، فرد آزارگر به خانهٔ جدید شریک زندگی سابقش رفت و او را با ضربهٔ چاقو به سینه هدف قرار داد. آن فرد برای عملی که انجام داده بود نهایتاً به زندان افتاد. گلِآنو می‌گوید که آن زن آدرس جدیدش را مخفی کرده بود، اما همان تلفن سابق را استفاده می‌کرده است و معتقد است که شریک زندگی سابقش روی تلفن او جاسوس‌افزاری نصب کرده بوده و به این ترتیب موقعیت مکانی‌اش را ردیابی کرده است.
گلِآنو می‌گوید: «حتی هستند زنانی که به‌طور فیزیکی مورد آزارواذیت قرار نگرفته‌اند، ولی عمیقاً دچار آزار و آسیب‌های روانی ناشی از جاسوسی‌های دیجیتالی شده‌اند. اما وقتی همین زنان به پلیس مراجعه کرده‌اند، پلیس وقعی به موضوع ننهاده و تحقیقات نکرده است، و با پارانوئید خواندنشان، آن‌ها را مرخص کرده است. متأسفانه، این زنان هیچ‌نوع کمک یا حمایتی دریافت نمی‌کنند.»
اما گزارش آزمایشگاه شهروند نتیجه‌گیری می‌کند که استفاده‌کنندگان از جاسوس‌افزارها احتمالاً دسته‌ای از قوانین جنایی و مدنی را نقض می‌کنند، از جمله قوانین آزارواذیت جنایی و حریم خصوصی. و سازندگان نیز که با آگاهی این اپلیکیشن‌ها را به‌منظور تسهیل رفتارهای غیرقانونی می‌فروشند، می‌توانند مورد پیگرد قرار گیرند.
پارسونز می‌گوید که به اعتقاد او پلیس و قانونگذاران هیچ عملی در این ارتباط انجام نداده‌اند، چون آن‌ها با کارکرد جاسوس‌افزارها آشنا نیستند. اما وی توجه وزیر عدالت فدرال، دیوید لَمتی (David Lametti) و وزیر امنیت عمومی، رالف گودِیل (Ralph Goodale)، را به این موضوع جلب کرده و از آن‌ها خواسته است که «این معضل را جدی بگیرند» و اینکه مجریان مستقیم قانون و پلیس باید جاسوس‌های دیجیتالی را مورد پیگرد قرار دهند. وی همچنین می‌گوید: «حالا دیگر آن‌ها بهانه‌ای ندارند. حال گزارشی ۲۰۰ صفحه‌ای در این‌باره وجود دارد.» او اضافه می‌کند که سازندگان این اپلیکیشن‌ها باید موظف شوند آن‌ها را طوری طراحی کنند که فرد صاحب دستگاه موبایل پیامی دریافت کنند مبنی بر آنکه اپلیکیشن تلاش دارد به اطلاعات آن‌ها دست یابد.
نکاتی برای شما:
- فردی که قصد جاسوسی دیجیتالی دارد، باید به دستگاه موبایل شما دسترسی داشته باشد و گذرواژه شما را بداند تا بتواند اپلیکیشنی را روی آن نصب کند. بنابراین گذرواژه خود را مرتب عوض کنید.
- متخصصان می‌گویند اگر شما شک دارید که اپلیکیشنی روی تلفنتان نصب شده باشد، پاک کردن آن ممکن است فرد آزارگر را بیشتر تحریک کند و این ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری قرار دهد. دایانا گلِآنو از پناهگاه زنان نلی در تورنتو، به مراجمان خود می‌گوید که در این حالت بهتر است تلفن خود را به شرکت تلفنی که از آن سرویس می‌گیرند، ببرند و از آن‌ها بخواهند که آن را برای اپلیکیشن مشکوک چک کنند و در صورت لزوم، دستگاه تلفن جدیدی بگیرند.
- آزمایشگاه شهروند دریافته است که جاسوس‌افزارها نمی‌توانند روی دستگاه‌هایی که از سیستم عامل iOS به‌روز استفاده می‌کنند، نصب شوند.
مبنع: CBC